Ameliyathanenin Gizli Kahramanları: Anestezi Uzmanları

Anestezi uzmanları ameliyathane ekibinin en önemli parçası, hatta gizli kahramanları…

Çünkü hastaya anestezi verilmeden ameliyatın başlaması mümkün değil. Hastanın ameliyat sırasında ağrı duymasını engellemek için kullanılan ilaçlar, anestezi ve reanimasyon hekimi tarafından belirlenerek uygulanıyor. Anestezinin insan vücudu üzerindeki bazı olumsuz etkilerini en aza indirmek ve hastanın ameliyattan sonra hayati işlevleri etkilenmeden uyanmasını sağlamak da yine anestezi hekiminin en önemli sorumluluğu.

Genel anestezi nedir?

Yaşamsal fonksiyonlarda bir değişiklik olmaksızın, geçici bilinç kaybı ve refleks aktivitede azalma hali genel anestezi olarak adlandırılmaktadır. Genel anestezi uygulaması; bilinç kaybına yol açarak, hastanın ameliyat sırasındaki farkındalığını önler, ağrıyı ortadan kaldırarak hastaya ameliyat sırasında konfor sağlar ve refleks aktiviteyi baskılayıp kas gevşemesi sağlayarak cerrahi müdahalenin yapılmasını kolaylaştırır. Bu etkileriyle genel anestezinin amacı, uygun cerrahi koşullar sağlamaktır. Ancak bunun yanında hastanın ameliyat süresince sağlığını ve güvenliğini devam ettirmek de, anestezi hekiminin görevidir.

Kimler anestezi uygulayabilir?

Anestezi uygulaması tıp eğitimi üzerine anestezi ve reanimasyon uzmanlığı eğitimi yapmış olan doktorlar tarafından uygulanabilir. Anestezi hekimlerinin ameliyat boyunca yardımcılığını yapmak üzere eğitilmiş olan anestezi teknikerleri de anestezi ekibinin çok önemli bir parçasıdır.

Hangi hastalar genel anestezi almaya uygun değildir?

Her insan günün birinde hayati sebepler yüzünden ameliyat olmak durumunda kalabilir. Eğer ameliyat hastanın hayatını tehdit eden sebepleri ortadan kaldıracak zorunlu bir müdahale ise, her hasta anestezi alabilir. Böylesi acil bir durumda hasta için en uygun ve tehlikesiz anestezi yöntemini, ilaçları ve gerekli monitörizasyonları belirlemek, anestezi doktorunun görevidir. Ancak eğer ameliyat hastanın sağlığı için zorunlu değilse, o zaman hekim anestezi alması tehlikeli olacak olan hastalarla konuşup durumu onlara açıklar ve ne yapılacağına birlikte karar verilir. Örneğin; ileri derecede akciğer hastalığı olan ve genel anestezi alması tehlikeli olan bir hasta eğer fıtık ameliyatı olacaksa, hastayla konuşup ameliyatın bölgesel veya lokal anestezi ile yapılmasının kendisi için daha güvenli olacağı konusunda bilgilendirilir.

Anestezi riski nedir, nasıl belirlenir?

Anestezi riskinden ziyade ameliyat sırasındaki riskten bahsetmek daha doğru bir yaklaşım olacaktır. Çünkü ameliyat sırasında hastanın başına gelebilecek herhangi istenmeyen bir olayın anesteziye mi yoksa cerrahiye mi bağlı olduğunu ayırt etmek her zaman mümkün olmamaktadır.

Ameliyat sırasında risk oluşturan faktörler nelerdir?

• Anestezi yöntemine ekipmanına ve ilaçlarına bağlı riskler
• Cerrahi girişimin tipine büyüklüğüne ve uzunluğuna bağlı problemler
• Hastanın fiziksel özelliklerine, genel durumuna ve yandaş hastalıklarına bağlı riskler

Tüm bu faktörlerin kombinasyonu ameliyata ait riski oluşturmaktadır. Anestezi hekimi tüm bu faktörleri birlikte değerlendirerek hastanın ameliyat riskini belirler ve hastaya gerekli açıklamalarda bulunur. Hekim, hasta için en uygun ve güvenli anestezi planını yaparak hastayı bilgilendirir.

Ameliyat hazırlığı nedir, neler yapmak gereklidir?

Cerrah tarafından hastaya ameliyat kararı verildikten sonra ameliyata hazırlık süreci başlar. Planlanan ameliyatın hasta için güvenli ve konforlu bir şekilde geçebilmesi için gereken anestezi planını yapmak, anestezi yöntemini belirleyerek hastayı bilgilendirmek anestezi doktorunun görevidir. Anestezi hekimi hastayı mutlaka ameliyat öncesinde görüp muayene ederek, gerekli görürse diğer branşlardan konsültasyon ister (kardiyoloji, solunum hastalıkları, nöroloji, kulak burun boğaz hastalıkları vb…) Bu konsültasyonlar hastanın ameliyat esnasında ve sonrasında güvenliğini arttırmak içindir. Bu konsültasyonların sonuçlarını değerlendirip gerekli görürse ameliyatı, düzenlenen tedavinin sonucunu alana kadar erteleyebilir. Amaç hastanın mümkün olan en iyi sağlık durumunda ameliyata girmesidir.

Anestezi hekimi anestezi öncesi hastaya ne gibi önerilerde bulunur?

Anestezi doktoru hastanın kullandığı ilaçları, alışkanlıklarını, eşlik eden hastalıklarını öğrenerek ameliyat için gerekli önerilerde bulunur. Bazı ilaçların ameliyattan bir süre önce kesilmeleri gereklidir. Örn: Aspirin gibi kan sulandırıcı ilaçlar... Sigara alışkanlığı olan bir hastanın ameliyattan bir hafta önce bile sigarayı bırakması, ameliyat sonrasında solunum açısından çok daha rahat etmesini sağlayacaktır. Anestezi alacak hastanın ameliyat için mutlaka aç olması (6-8 saat açlık) gerekmektedir. Çünkü dolu mideyle uygulanacak anestezi mide içeriğinin akciğerlere kaçmasına ve bu, hasta için çok tehlikeli sonuçlar doğurabilir. Anestezi hekimi ameliyat sonrasında oluşabilecek ağrı ve bu ağrıyı giderme yolları konusunda da hastayı bilgilendirir. Oluşabilecek bu durumla ilgili önerilerde bulunur.

Bölgesel anestezi yöntemleri nelerdir, ne tür ameliyatlarda uygulanabilir?

Bölgesel anestezi hastada bilinç kaybı oluşturmaksızın, ameliyat yapılacak olan bölgede duyuların bloke edilmesidir. Bölgesel anestezi “Omurilik düzeyinde blok” ve “Sinir ucu düzeyinde blok” olarak ikiye ayrılabilir. Omurilik düzeyinde bloklar spinal, epidural ve kombine spinal-epidural anesteziyi kapsar ve özetle omurilikten çıkıp vücuda dağılan sinirlerin istenilen seviyede bloke edilmesidir. Bu yöntemler hastaya belden uygulanır ve hasta yan yatar veya oturur pozisyondayken yapılır. Omurilik düzeyinde belden aşağı seviyedeki çoğu ameliyat başarıyla uygulanabilir. Hasta ameliyat süresince uyanıktır, ancak ameliyat bölgesinde ağrı duymayacağı için ameliyat rahatlıkla yapılabilir. Özellikle epidural anestezide epidural aralığa ince bir kateter yerleştirerek ameliyattan sonra da hastanın ağrı duymaması sağlanabilmektedir. Uç sinir düzeyinde blok ise vücudun uç bölgelerinde yapılan ameliyatlarda o bölgeye giden sinirlerin lokal anestezik maddeyle uyuşturulmasıdır. Uç sinir düzeyinde bloklarla elde kolda veya ayaklarda yapılacak ameliyatlar sadece o bölgeyi uyaran sinirlerin uyuşturulması ile rahatlıkla yapılabilmektedir. Anestezide son yıllarda ilaçların ve tekniklerin de gelişmesi ile beraber bölgesel yöntemler giderek artan bir popülerlik kazanmaktadır. Hekimler hastalara kesinlikle bölgesel yöntemleri önermektedir.

Hastaların anestezi hakkında sıkça sorduğu sorular:

1. Anestezi uygulaması nasıl yapılır ?

Hastalara, ameliyathaneye daha rahat gelmeleri için “Premedikasyon” denilen, genellikle ağızdan bir ilaç uygulanır. Ameliyathaneye alınan hastanın öncelikle damar yolu açılır. Ardından kalp, solunum ve tansiyon gibi hayati fonksiyonları izlemek için hasta monitörize edilir. Bu hazırlıklar sonrasında genel anestezi için, sadece anestezi uzmanının yetkisindeki özel ilaçlar, takılan serum yoluyla hastaya uygulanır. Solunum yolu devamlılığı ve güvenliği için nefes borusuna özel bir tüp yerleştirilir. Güvenli anestezi derinliği sağlandıktan sonra anestezi uzmanının izniyle ameliyata başlanabilir. Anestezinin devamlılığı, solunum yolu ve damardan verilen ilaçların beraberce ya da ayrı ayrı uygulanmalarıyla sağlanır. Ameliyat bitimini takiben kullanılan anestezi ilaçları sonlandırılarak anestezi uzmanı gözetiminde hasta uyandırılır ve uyanma odasına alınır. Hasta burada ısıtılır, ağrısı dindirilir, bulantı ve kusmaya karşı önlemler alınarak, konforlu bir şekilde odasına gönderilir.

2. Ameliyat sırasında uyanır mıyım veya ameliyatı hisseder miyim?

Anestezi sırasında hastaların en büyük korkusu, uyanmak veya hissetmektir. Bu korku daha önce hiç genel anestezi uygulanmamış hastalarda daha yoğundur. Ameliyatı hissetme olasılığı; tıbbi zorunluluklar nedeniyle yüzeysel anestezi uygulanması gerekliliği olan hastalar dışında çok enderdir. Gelişmiş monitorizasyon yöntemleri sayesinde anestezi derinliliğinin yakından takip edilebilmesi sonucu korkulacak bir olasılık olmaktan çıkmıştır.

3. Ameliyatın sonunda uyanabilecek miyim?

Ameliyatın bitmesini takiben, uygulanan anestetik ilaçların etkilerinin ortadan kalkması ve etkilerinin ortadan kalkması ve etkilerinin sonlandırılmasına bağlı olarak hasta 5-10 dakika içinde uyandırılır. Erken dönemi çok iyi hatırlamasa da ameliyatın süresine ve ameliyatın büyüklüğüne bağlı olarak 2-4 saat içinde vücutta anesteziye ait bir etki kalmaz.

4. Ameliyathane ortamını görmemek için odamda uyutulabilir miyim?

Hastanın tamamen uyutularak odasından ameliyathaneye alınmasının, rutin anestezi uygulamasında yeri yoktur. Anestezi uygulamasında hasta için en üst düzeyde emniyetin sağlandığı ortam hiç şüphesiz ameliyathane ortamıdır. Hasta odasında anestezi vermek yerine ağızdan, damar içerisine veya kas içine ilaç vererek yapılan premedikasyon uygulaması ile hastaların ameliyathane ortamından duyduğu rahatsızlığı tamamen ortadan kaldırmak ya da hastayı duyarsızlaştırmak son derece güvenli olarak sağlanabilir.

Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.