Zona Hastalığı (Gece Yanığı) Nedir? Zona Belirtileri Nelerdir?

Zona hastalığı, su çiçeği geçirmiş kişilerde ortaya çıkan, varisella zoster virüsünün deride su toplamış ağrılı kabarcıklara neden olduğu enfeksiyon türüdür. Su çiçeği hastalığı geçiren bir kişinin sisteminde kalan varisella zoster virüsü yıllar sonra tekrar aktif hale gelebilir ve bu olursa zona hastalığı ortaya çıkar.

Zona Hastalığı (Gece Yanığı) Nedir?

Zona, ağrılı döküntülere neden olan, su çiçeği hastalığınada neden olan varisella zoster isimli virüsün tekrar aktif olması ile ortaya çıkan viral enfeksiyon kaynaklı bir hastalıktır. Varisella zoster virüsü su çiçeği sonrasında kişide dorsal kök ganglionları olarak bilinen, omurilikte ağrı sinyallerinin iletilmesinden sorumlu bir duyusal sinir hücreleri kümesi olan yerde gizlenir. Uykuda olan bu virüs tekrar aktive olduğunda zona hastalığı ortaya çıkar ve hem deriyi hem de sinirleri tutar. 

Zona Hastalığı (Gece Yanığı) Neden Olur?

Su çiçeği geçiren kişilerde semptomlardan ortadan kalktıktan sonra bile virüs vücutta inaktif bir şekilde uykuda bekler, bu virüsün yıllar sonra ağır grip, idrar yolları enfeksiyonları, ileri yaş, HIV/AIDS ya da kanser tedavisi gibi bağışıklık sistemini zayıflatan herhangi bir hastalık nedeniyle tekrar aktif olması zona hastalığına neden olur. Ayrıca, organ naklinde vücudun organ naklini reddetmesini önlemek için verilen ilaç ve stereoidlerde zona hastalığına neden olan risk faktörlerindendir.

Zona hastalığında en önemli faktör yaşlanmadır ve genellikle de 50 yaşın üzerindeki kişilerde yeniden aktif hale gelmektedir. Vakaların yüzde 70’i 50 yaş üzerindeki kişilerden oluşur. 80 yaşına gelen bir kişinin zona olma ihtimali yüzde 50 oranındadır. Yani 80 yaşın üzerindeki her iki kişiden biri zona olmaktadır.

Zona Hastalığı (Gece Yanığı) Belirtileri Nelerdir?

Zona hastalığı ile ortaya çıkan, genellikle vücudun bir bölgesini (lokalize) etkileyen zona belirtileri şunlardır:

• Zona hastalığının erken belirtilerinden biri ağrıdır
• Karıncalanma veya yanma hissi oluşur
• Kaşıntılı kızarıklık ve kabarcık meydana gelir
• Vücudun tek tarafında şerit şeklinde döküntüler olur
• Ateş yükselebilir
• Baş ağrısı yaşanır
• Titreme meydana gelebilir
• Mide rahatsızlığı hissedilebilir
• Işığa karşı duyarlılığın artabilir
• Yorgun ve tükenmiş hissedilir

Belirtiler ortaya çıktıktan sonra döküntü tamamen kaybolması 3-5 haftaya kadar sürebilir. Genellikle 3-4 gün içinde ortaya içi su dolu kabarcıklar ve döküntüler 10 gün içinde kurur. Bu kabuklarda 2-3 hafta içerisinde düşer.

Zona Hastalığı (Gece Yanığı) Nasıl Teşhis Edilir?

Zona hastalığının tanısı genellikle muayene ile konulmaktadır. Muayene ile tanı konulamayan çok nadir vakalarda ise laboratuvar testi uygulanır. Tzank testi denilen bu yöntemde, lezyondan bir kazıntı örneği alınıp, özel boyama yöntemlerinden sonra mikroskop altında incelenir. Döküntü olmadan sadece ağrı, zona hastalığının tanısı için yeterli değildir. Çünkü hastalığın bu ilk evresindeki ağrılar, başka sebeplerle oluşan ağrılarla karıştırılabilir. Tanının konulması için mutlaka deri döküntüsünün başlaması gerekmektedir.

Zona Nasıl Önlenir?

Zonadan korunmak mümkündür. 2006 yılında lisans alan ve kişileri zonadan koruyan bir aşı bulunmaktadır. Bu aşı ülkemizde de 2015 yılında bakanlık onayını alarak kullanılmaya başlanmıştır. Tek doz olarak uygulanan zona aşısı, zona hastalığının oluşmasını büyük oranda engeller. Aşıdan sonra nadiren oluşan zona hastalığının şiddeti daha az olur. 

Bu sebeple zona aşısı uygun olan kişilere önerilir. Bazı ülkeler zona aşısını 50 yaş üzerindeki sağlıklı bireylere önerirken, ülkemizde 60 yaş üzerindeki kişilere uygulanabilmektedir. Dermatoloji uzmanının onayı ile tek doz aşı ile insanlar zonadan korunabilir.

Zona Hastalığının (Gece Yanığı) Tedavisi Var mı?

Zona hastalığında erken tanı ve tedavi çok büyük önem taşımaktadır. Zona tedavisi semptomları ve şiddetini baskılamaya ve azaltmaya yöneliktir. Bu yüzden döküntülerin ortaya çıkmasından itibaren ilk 72 saat içerisinde mutlaka antiviral ajan başlanır, yangısal sinir değişikliklerini düzeltmek için B vitamini kompleksleri, yaralar için lokal yara bakım kremleri ve ağrılar için de ağrı kesiciler uygulanır. İstirahat ve iyi beslenme de hastalığın bir an önce bitmesine yardımcı olur.

Zona Aşısı Hakkında Bilinmesi Gerekenler Nelerdir?

• Zona aşısı, enjeksiyon şeklinde üst kola uygulanır. Bu aşıyı sadece bir kez yaptırmanız yeterli olacaktır.
• Zona aşısının amacı zona kapma riskinin azaltılmasını sağlamaktır.
• Zona hastalığını geçirirken zona aşısı olabilirsiniz. Aşının etkisiyle birlikte belirtiler hafif olabilir ve daha kısa sürer.
• Zona aşısı size en az 5 yıl koruma sağlayacaktır.

Zona Hastalığının İyileşmesi Ne Kadar Sürer?

Zona hastalığının iyileşmesi iki haftayı bulur, ancak ağrılar aylarca devam edebilir. Yaş ilerledikçe bu ağrıların iyileşme süresi uzamaktadır. Bu ağrıya “Post Herpetik Nevralji” de denir. Zonada yaşanan bu sinir ağrıları bazen çok şiddetlenerek gece uykudan uyandırıp uyumaya engel olabilir. Uzun süre bu ağrıları yaşayan hastaların yaşam kaliteleri ciddi oranda düşer. Böyle durumlarda sinir ağrıları için kullanılan Nöroloji bölümü tarafından yazılabilen ilaçların kullanımı da söz konusu olabilmektedir.

Yaşı daha genç olup ek hastalığı olmayan hastalarda, ağrılar en fazla bir ay kadar sürüp geçer. Bu hastalarda klasik ağrı kesicilerin dışında ilaca gerek kalmamaktadır. Ancak yaş ilerledikçe zona hastalığının komplikasyonları artış göstermektedir.

Zona Hastalığına Ne İyi Gelir? Nasıl Geçer?

Viral bir enfeksiyondan kaynaklanan zona hastalığı için bir kaç doğal yöntem semptomları ortadan kaldırmaya yardımcı olabilir. Zona hastalığını geçirmesi ve iyi gelmesi için evde uygulayabileceğiniz doğal yöntemler şunlardır:

Duş alın

Cildi yatıştırıp, kabarcıkların oluştuğu bölgelerin temizlenmesi enfeksiyonun yayılma riskini minimize edecektir. 

Soğuk kompres uygulayın

Zona belirtileri arasında yer alan ağrı ve kaşıntıyı ortadan kaldırmak için soğuk komplres uygulayabilirsiniz. Soğuk suya batırılmış bir havluyu sıkıp ağrıyan ve kaşıyan yerin üstüne uygulamanız ağrıları hafifletmeye yardımcı olur. Ancak cilt hassasiyetini yükseltmemek için buz kullanmayın.

Karbonat ile hazırlanmış macun sürün

Karbonatın üstüne su döktükten sonra macun kıvamına gelene kadar karıştırıp elde ettiğiniz karışımı kızarıklık olan bölgeye uygulayıp 10-15 dakika sonra yıkayın.

Ağrı kesici özelliği olan losyon ve kremler kullanın

Konfor seviyenizi arttırmak için krem ve losyonlardan yararlanabilirsiniz. Anti-inflamatuar özelliği bulunan, doğal içerikli olan, kokusuz ve parfümsüz olanları tercih ettiğinizden emin olun.

Bağışıklık arttırıcı besinler ve takviyeler alın

Zona hastalığının nedenleri arasında bağışıklık sisteminin düşük olması da vardır. Bu yüzden A, B-12, C, ve E vitaminleri içeren turuncu meyveler, lifli koyu yeşil sebzeler, kırmızı et, yumurta, domates ve ıspanak tüketin.

Ekinezya, kekik yağı, yeşil çay gibi bitkisel ilaçlar kullanın

Bitkisel takviyeler zonanın yarattığı stresinizi azaltmaya yardımcı olabilir.

Zona Hastalığı İle Ortaya Çıkabilecek Komplikasyonlar Nelerdir?

Zona hastalığı hangi sinirlere etki ettiyse o sinirlere bağlı olarak çeşitli komplikasyonlar görülebilir. Zona hastalığı ile birlikte şu komplikasyonlar ortaya çıkabilir:

• Postherpetik nevralji
• Beyin iltihabı (ensefalit)
• Görme kaybı
• Nörolojik problemler
• Cilt enfeksiyonlar
• Yüz felci
• Denge problemleri

Zona hakkında en sık sorulan sorular 

Zona nasıl bir hastalıktır?

Zona hastalığı, ciltte kızarıklık ve döküntülerle karakterize, derinin altındaki sinirlerin iltihaplanması sonucu ortaya çıkan ağrılı bir enfeksiyon türüdür.

Zonanın yerleşim yerinin önemi var mıdır?

Zonanın yerleşim yeri çok önem taşır. Zona genellikle sırtta veya göğüs bölgesinde kaburgaların üstünü tutarak, sıklıkla vücudun tek tarafını etkilemektedir. Bunun dışında zonanın gözü içine alacak şekilde yüz, göz, kafa ve kulak gibi çok önemli tutulum yerleri de olabilir. Buna “Oftalmik Zona” denir. Bu en şiddetli zona tiplerindendir ve daha nadir görülmektedir.

Zona aşısı kimlere uygulanmaz?

Kemik iliği nakli ya da organ nakli olan, bağışıklık sistemi baskılanmış kişilere zona aşısı uygulanmamaktadır.

Zona aşısının yan etkileri nelerdir?

Bütün aşılarda olduğu gibi zona aşısında da uygulandığı yerde lokal hassasiyet, kızarıklık gibi komplikasyonları olabilir. Bunların dışında bildirilmiş bir yan etkisi bulunmaz.

Zona bulaşıcı mıdır?

Zona hastalığı bulunan biri bu hastalığını başkasına bulaştıramaz fakat suçiçeği olarak bulaştırabilir. Varicella-zoster virüsünde kabarcıklardan sızan sıvı ile cilt teması gerçekleşirse, bu virüsün geçmesine neden olur. Düşük bir risk olarak varicella-zoster virüsü solumaylada bulaşabilir. Bu nedenle döküntüler kabarcık formundaysa, suçiçeği geçirmemiş ya da su çiçeği aşısı olmayanlarla temas halinde olmamaya dikkat etmelisiniz.

Zonanın tekrarlama riski var mıdır?

Zona çok nadir tekrarlayabilir. Erken yaşlarda zona hastalığını geçiren kişiler daha ileri yaşlarda tekrar zonaya yakalanabilir.  Zona çok nadiren de olsa çocukluk yaş döneminde de görülebilmektedir.

Stresin zona üzerindeki etkisi nedir?

Çocukluk döneminde suçiçeği hastalığı geçirilmesine ve aşı olunmasına rağmen  virüs vücuttan tamamen atılmamaktadır. Duyusal sinir köklerinde ömür boyunca uyku halinde saklı kalır. İlerleyen yaş ve kronik hastalıklar ya da enfeksiyonlar nedeniyle zayıflayan bağışıklık sistemi, hastalığın yeniden uyanmasına neden olur. Stres, depresyon, üzüntü ve aşırı yorgunluk da hastalığı tetikleyen diğer nedenler arasında yer almaktadır. Bu etkenlerle virüs yeniden aktive olduktan sonra hızla deriye ilerler ve ağrı, yanma, kaşınma, kızarıklık, su dolu kabarcıklar şeklinde döküntülere yol açar.

Sonuç olarak zonanın stresle önemli bir bağlantısı bulunmaktadır. Ağır stres durumları, bağışıklığı bastıran durumlar, kronik hastalıklar, kanser, kemoterapi veya aids gibi ağır enfeksiyonlar zonaya davet çıkarır.

Zonanın diğer isimleri nelerdir?

Zona hastalığına, Herpes Zoster, Zona Zoster, Zoster Zona gibi farklı isimler de verilmiştir.

Zona hastalığı ölüm riski yaratır mı?

“Zona hastalığı öldürür mü?” sorusu sıklıkla sorulan sorular arasında yer alır. Zona hastalığı ölümcül değildir. Ancak hastanın yaşam kalitesini ciddi oranda bozan bir rahatsızlıktır. Çok ağır hastalığı olan insanlarda zona görülmesi, enfeksiyon riskinin ve ağrıların artmasına sebep olarak altta yatan hastalığın kötüleşmesine sebep olmaktadır.

Bitkisel tedavilerin zona tedavisinde yeri var mıdır?

Zona hastalığının tedavisi için önerilen bir bitkisel yöntem bulunmamaktadır. Ancak ağrıların devam ettiği süreçte yoğun sinir ağrısı sebebiyle alternatif yöntemler arasında yer alan akapunktur tedavisi uygulanabilir. Farklı fizik tedavi uygulamalarından fayda görebilen bu hastalar yine aynı ağrılı bölgeye sıcak ya da soğuk uygulamalar yapabilir.

Zona tedavisinde antihistamin ilaçlar kullanılabilir mi?

Zona hastalığında belirtiler arasında bazen kaşıntı da yer alır. Kaşıntıyı gidermek için antihistamin ilaçlar kullanılabilir. Bu hastalığın tedavisinde hastaların semptomlarına göre hareket edilmektedir. 

Zona tedavisine geç kalındığında ne olur?

Zona tedavisinde ilk 72 saat içerisinde antiviral ajan kullanımının başlanması gerekir. Tedaviye geç kalındığında antiviral ajanlar etkisini yitirirken, virüs bu sürede “replikasyon” denilen çoğalma işlemini sağlamış olur. Bu durum tedavinin güçleşmesine ve hastanın daha geç iyileşmesine yol açmaktadır.

Zona başka hastalıklarla karıştırılabilir mi?

Zonanın çok nadir olarak karıştığı hastalıklar bulunmaktadır. Ama Dermatologlar bu tanıyı genellikle muayene ile koyabilmektedir.

Zona hastalığı için hangi doktora gidilir?

Zona hastalığı, cilt ve sinirleri etkilediğinden zona tedavisi için dermatoloji uzmanına gitmesi gerekir.

Zona nedenleri nedir?

Vücutta uykuda bekleyen varisella zoster virüsünün yıllar sonra tekrar aktif olup, sinir lifleri boyunca cilde doğru ilerlemesi zona hastalığına neden olur.

Zona hastalığı riskini artıran faktörler nelerdir?

Yaş ilerledikçe zona hastalığı riski artabilmektedir. Bunların yanında HIV/AIDS, kanser gibi bağışıklık sistemini etkileyen hastalıklar da zona hastalığı riskini artıran faktörler arasında sayılır. Kanser tedavilerinde kullanılan kemoterapi de bağışıklık sistemine etki ettiğinden zona hastalığını tetikleyebilir.

Zona hastalığı tedavi edilmezse ne olur?

Zona hastalığı bulunduğu bölgeye göre ilerlediği zaman sağlığı tehdit eden durumlar oluşturabilir. Göz çevresine yakın bir yerde gelişen zona, göz hasarına neden olabilir. Zonanın bir belirtisi olarak ortaya çıkan su dolu kabarcıklara ise müdahale edilmediğinde ciltte bakteriyel enfeksiyonlar gelişebilir.

Hamilelikte zona hastalığı riski nasıl azaltılabilir?

Hamilelik döneminde özellikle suçiçeği ve zona olan kişilerden uzak durmak gerekmektedir. Zona olan biriyle temasa geçtiğinizde uzman doktora başvurarak doğru tedavinin uygulanmasını sağlamanız gerekir.

Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.