Kabızlığa Ne İyi Gelir? Kabızlık Neden Olur ve Nasıl Geçer?

Kabızlık Nedir?

Tıpta konstipasyon olarak anılan kabızlık, dışkı yaparken zorlanılmasına neden olan, bağırsak hareketlerinin sıklığının azalıp, bağırsak hareketinin haftada 3'den az olması olarak tanımlanır. Dışkılama güçlüğü, dışkının tam boşalamaması, ağrılı dışkılama ve şişkinlik gibi rahatsızlık hissettiren sonuçları olan kabızlık, yaygın olarak yaşanabilen bir durumdur. Kabızlık bazen tıkayıcı tipte bazen de bağırsak hareketlerinde yavaşlama olarak görülebilmektedir.

Kabızlıkla uzun sürüyorsa ve ona, karın ağrısı, kilo kaybı, makattan kan gelmesi gibi belirtiler eşlik ediyorsa, kolonoskopi ve laboratuvar testleri ile bu soruna yol açan nedenin araştırılabilmesi için uzman bir doktora görünmek gerekir.

Kabızlık Belirtileri Nelerdir?

Kabızlık, kişilerde tuvalete çıkma sayısının azalması ve sert dışkının oluşması, kramp gibi hayat kalitesini etkileyen belirtileri de beraberinde getirebilir. Kabızlık belirtileri şu şekilde sıralanabilir:

• Dışkılama sıklığının haftada 3 altına düşmesi
• Dışkının büyük, kuru ve sert olması
• Dışkıyı çıkartırken zorlanma ve ağrı yaşanması
• Karın ve mide ağrısı yaşanması
• Dışkı çıkartıldığı halde bağırsaklarınızı tam olarak boşaltmadığının hissedilmesi
• Şişkinlik hissine bağlı iştah kaybı

Kabızlık Neden Olur?

Kabızlığın en sık nedenleri, yeterli su içilmemesi, lif açısından zengin meyve, sebze ve gıdaların az ya da hiç tüketilmemesi, çok az hareket etmek, dışkılama gereksinimi olduğu halde tuvaleti tutmak, bazı hastalıklar için kullanılan ilaçlar, stres ve depresyon, yeme bozukluğu ve egzersiz yapılmamasıdır. Ayrıca çok fazla süt tüketimi de kabızlığın nedenlerindendir. Doğal sebepler dışında rektumda ya da kolonda darlık, tıkanıklık, kolon çevresindeki sinirlere ait anormallikler, hormonal hastalıklar ve değişiklikler ve dışkılamada rolü olan kaslara ait işlev bozuklukları gibi sağlık sorunları da kabızlığa neden olabilir.

Kalın bağırsağın dışkıdan çok fazla su emmesi ile oluşan kabızlığın nedenleri genel olarak şöyle özetlenebilir:

• Lifli gıdaların az ya da hiç tüketilmemesi
• Vücuda yeterince su alınmaması
• Gün içinde çok az hareket edilmesi
• İlaç kullanımı
• Yeme bozukuğu
• Stres ve depresyon
• Hamilelik

Yeteri kadar lifli gıda tüketilmemesi

Lifler sindirim sisteminden geçen suyu emebilirler. Bu da dışkıya kıvam verip, daha yumuşak olmasını sağlar. Lifli gıdalar tüketilmediğinde suyu kalın bağırsak emer ve bu da dışkının sert ve katı bir hal almasına neden olur.

Vücuda yeterince su alınmaması

Vücutta yeterince su olmamas da kalın bağırsağın yemek atıklarında ki suyu emmesi ile sonuçlanır. Sonuç olarak dışkı rektumdan geçmesi zorlaşacak bir şekle bürünür. 

Gün içinde çok az hareket edilmesi

Kolon yani bağırsaklar aktiviteye cevap verirler. Karın duvarı kasları ve diyafram, dışkılama sürecinde çok önemli bir rol oynar. Hareketsizlik bu kasların zayıflamasına neden olur ve bu da dışkının sert ve kuru çıkmasına neden olur. 

İlaç kullanımı

Antidepresan, antihistamik ve tansiyon ilaçları gibi bazı ilaçlar bağırsaktaki merkezi sinir sistemini ve kas fonksiyonunu ya da dışkınızdaki su emilimini etkileyebilir. Bu da kabızlığa yol açar.

Yeme bozukluğu

Kabızlık yaygın olarak yetersiz sıvı ve/veya lif alımı ve azalması ile ilişkilidir. Yeme bozukluğu yaşayan "dehidrasyon ve yetersiz beslenme teşhisi" bulunduğu için de sonuçlarından biri kabızlık olabilir.

Stres ve depresyon

Depresyonun, bağırsaktaki serotonin kıtlığı yarattığı, bunun da bağırsaktaki nöron sayısını azaltır. Bu da bağırsak astarının bozulmasına yol açar.

Hamilelik

Hamileyken vücut daha fazla progesteron hormonunu üretir. Bu nedenle vücut atıkları dışarı atmak için çok fazla çalışmaz ve bu da kabızlığa neden olur.

Kabızlığa Ne İyi Gelir?

Yürüyüş gibi fiziksel egzersizler, su başta olmak üzere bol miktarda sıvı tüketimi, dışkıyı yumuşatan kefir, elma, armut, kuru erik, ıspanak gibi yapraklı yeşillikler ve yulaf ezmesi gibi lifli besinler kabızlığa iyi gelir. Kabızlığa iyi gelen lifli besinler incir, elma, portakal, kivi, havuç, üzüm, avokado, kuru erik, kayısı, bezelye, enginar, kefir, yeşil fasulye, mercimek, ıspanak, brokoli, keten tohumu ve tam buğday ekmeğidir.

Kabızlık sorunu yaşayanlar için doğal çözümler şunları içerir:

• Bol su ve sıvı tüketmek
• Yürüyüş gibi fiziksel aktivite ve egzersizler yapmak
• Lifli besinler yemek dışkıyı yumuşatacaktır
• Bağırsak hareketlerini arttırabilen kuru kayısı, kuru incir, kuru erik, hurma, chia tohumu, keten tohumu, tam tahıllı ürünler, brokoli ve ıspanak gibi lif kaynağı sebze ve meyvelerle beslenmek
• Laksatif (müshil) etkiye sahip sinameki, karahindiba, nane ve yeşil çay gibi bitki çayları içmek
• Kabızlık önleyici probiyotik içeren kefir, yoğurt ve lahana turşusu yemek

Bol su için

Su dışkıyı hacimlendirip, bağırsak hareketlerini iyileştirerek kabızlığı geçirebilir. Kolonun işini yapabilmesi için suya ihtiyacı olduğundan dehidrasyon kabızlığın ana nedeni olabilir. Bağırsakların düzenli çalışabilmesi için su ve life ihtiyacı vardır. Her ikisinide içeren yeşil sebzeler ile hazırlanacak smoothie dışkıların hacminin korunmasına yardımcı olur ve bağırsaklardan kolayca geçebilmeleri için onları yumuşak tutar.

Yürüyüş ve egzersiz yapın

Hareket etmek ve egzersiz yapmak yiyeceğin kalın bağırsaktan geçmesi için gereken süreyi azaltmaya yardımcı olarak kabızlığa iyi gelebilir. Koşmak, bisiklete binmek, 30 dakikalık tempolu yürümek sindirim sisteminizi rahatlatacaktır. 

Liften zengin sebze ve meyve tüketin

Elma, kuru incir, avokado, kuru erik, kuru kayısı, gül kurusu, hurma, keten ve chia tohumu, yeşil fasulye, ıspanak, barbunya ve tam buğday ekmeği gibi lifli gıdalar kabızlıkta faydalı besinlerdir.

Kefir, yoğurt ve lahana turşusu gibi probiyotik etkisi olan gıdalar yiyin

Kefir, yoğurt ve lahana turşusu gibi probiyotikler bağırsaklardaki normal bakteri florasının yenilenmesine yardımcı olduğu için kabızlığın giderilmesine yardımcı olur.

Sinameki ve karahindiba gibi müshil etkisi gösteren doğal bitki çayları için

Sinameki doğal bir müshil olarak kabızlığı tedavi etmek için kullanılır. Bağırsaklarınızdaki kasları uyarmaya yardım eder. Yeşil çay dışkıya daha fazla su katabileceği gibi, bağırsak hareketlerini hızlandıran bir uyarıcı olan kafein içerir. Karahindiba ve nane çayıda kabızlıkta tercih edilebilir.

Zeytinyağı yudumlayın

Zeytinyağı bağırsakların içini yumuşatmaya yardımcı olarak dışkının kolondan geçişini kolaylaştırır. Aynı zamanda dışkının daha fazla su tutmasını ve daha yumuşak kalmasını da sağlar. Sabahları aç karnına alınan bir çorba kaşığı zeytinyağı sağlıklı ve yetişkin bireylerde kabızlığı giderebilir.

Kabızlığa neden olan muz, pirinç ve fastfood tüketimine ara verin

Olgunlaşmamış veya yeşil muzlarda yüksek düzeyde nişasta içerir. Nişasta dışkıyı katılaştırıp kabızlığa neden olabilir. Yine kırmızı et ve fastfoodlar da yağ oranı yüksektir ve sert protein liflerine sahiptirler.  Bu nedenle sindirim sisteminin bu tür gıdaları işlemesi daha uzun sürer.

Çocuklarda kabızlığa ne iyi gelir?

 Yeme alışkanlıklarından dolayı kabızlık yaşayan çocuğun beslenmesine, kabızlığa iyi gelen besinlerden ekleyerek çözüm aramak mümkündür. Çocuklarda kabızlığa ne iyi gelir sorusuna aşağıdaki cevaplar verilebilmektedir:

• İnek sütü yerine keçi sütü tercih etmek
• Tam buğday ekmeği yemek
• Pirinç pilavı ve makarna yerine bulgur pilavı tercih etmek
• Bağırsak florasını düzenlemek için ev yapımı yoğurt, kefir, yoğurt çorbası gibi gıdalar tüketmek
• Orman meyveleri ve posalı lifli sebzelerİ öğünlere eklemek
• Kuru meyveler ve bu meyvelerden hazırlanmış gıdalar tüketmek
• Bol bol egzersiz yaptırmak
• Şekerli ürünleri bırakmak
• Asitli meşrubatlar, kahve ve siyah çaydan uzak tutmak

Bebeklerde kabızlığa ne iyi gelir?

Bebeklerde kabız olma sebepleri arasında bağırsakta olan yapısal ve anatomik sorunlar, genetik bağırsak yavaşlığı, fazla süt tüketimi, psikolojik faktörler, bebeğin sürekli katı besinler yemesi yer alabilir. Bebeğin kabız olup olmadığını anlamak için tuvalet alışkanlıkları takip edilmelidir. Her gün büyük tuvaletini yapan bebek 2-3 günde bir yapmaya başladıysa, tuvaletini yaparken ağlıyorsa, huzursuz oluyorsa ve sert dışkılıyorsa kabızlık durumundan söz edilebilir. Dışkılama esnasında kan görülüyorsa hiç vakit kaybetmeden doktora başvurulmalıdır. Bebeklerde kabızlığa ne iyi gelir sorusuna cevap olarak aşağıdaki maddeler sıralanabilmektedir:

• Bebeğe ılık suda 5-10 dakika oturtarak kaslarının sağlamak
• Rahatça dışkılayabilmesi için bebeğin poposuna vazelin veya gliserin sürmek
• Dört aylığı geçen bebeklerde kabızlık görülüyorsa öğünlerinin yanında erik, elma, armut ve şeftali suyu verilebilir.
• Bebeğe egzersiz yaptırmak kabızlık çeken bebeği rahatlatmak için uygulanabilir.
• El ile bebeğin karnına yarım ay hareketleri ile masaj yapılarak bağırsak hareketleri hızlandırılabilir.

Her bebeğin yapısı farklı olduğu için tüm bu yöntemleri denemeden önce doktora danışmakta fayda olacaktır.

Hamilelikte kabızlığa ne iyi gelir?

Hamilelik döneminde hormonların ve vücudun değişimi, huzursuz ve şişkin hissetmeyle birlikte hamilelikte kabızlık ortaya çıkabilir. Bunun nedenleri arasında gebelik hormonunun bağırsak hareketlerini yavaşlatması, kilo alımı, hareketlerde azalma, kabızlığa yatkın bünye, demir ilaçları, düzensiz beslenme alışkanlıkları yer alabilmektedir. Gebelikte kabızlık çekmek, kötü ve mutsuz bir hamilelik geçirilmesine neden olabileceği için birtakım önlemler alınmalıdır:

• Hamilelikte, özellikle pişmemiş sebze ve meyveler kabızlık sorunu çekenler için rahatlatıcıdır.
• Hamilelikte kabızlığı gidermek için sık ve az yemek yeme metodu uygulanmalıdır.
• Öğün atlanmamalı ve yiyecekler iyice çiğnendikten sonra yutulmalıdır.
• Kuru meyvelerden şekersiz komposto hazırlayarak hem sıvı ihtiyacı karşılanabilir hem de bağırsaklar çalıştırılabilir.
• Hamilelikte sıvı ihtiyacını karşılamak için tercih edilen bitki çayları, vitamin ve mineral emilimini engelleyerek bağırsak tembelliği yaratabilir.
• Tahıllı besinler, yulaf ezmesi, buğday kepeği gibi lifli gıdalar, hamilelikte kabızlık sorunu çekenler tarafından tüketilmelidir.
• Kuru erik ve erik suyu kabızlığa karşı oldukça etkilidir.
• Bol su tüketimi, hamilelikte kabızlık için faydalıdır.
• Hamilelikte doktor kontrolünde egzersiz gerçekleştiriliyor olması kabızlığa karşı önemlidir.

Kabızlığa Geçirmek için Evde Uygulanabilecek Doğal Çözümler

Kahve ve çay gibi sıcak sıvılar tüketin

Kafein bağırsakları uyarır, sıcak sıvılarda sindirim hareketliliğini hızlandırarak tuvalete çıkamama sorununa yardımcı olabilir.

Yeterli miktarda su için

Kalın bağırsak suyu çektiği için kabızlığa neden olur. Dışkının sertleşmesini önlemek için günde en az 8-10 bardak su içilmelidir. Ayrıca liflerin de etkisini gösterebilmesi için suya ihityacı vardır.

Fiziksel aktivite ve egzersiz yapın

Vücudun hareket etmesi bağırsak hareketliliğini arttırmaya yardım edeceği için kabızlığı ortadan kaldırabilir.

Karın masajı yapın

Karın bölgesine uygulanacak masaj kabızlık için evde denenebilecek etkili kabızlık tedavi yöntemidir. Sırt üstü yatarak, karnınıza saat yönünde bir hareketle bastırıp, masaj yapın.

Elma, kuru erik ve kuru erik suyu ya da elma suyu için

Elma ve kuru erik sorbitol adı verilen doğal bir maddeye sahiptir. Sorbitol molekülleri sindirim sırasında parçalandığı için, kolonda ki varlıkları nedeniyle vücut reaksiyon gösterip, onu atmak ister ve bu da bağırsak hareketiyle sonuçlanıp, dışkı yapmayı sağlar.

Limonlu su için

Limon, vücuttaki toksinlerin atılmasına aracılık eden sitrik asit kaynağıdır. Bir bardak suya taze limon sıkarak içebilirsiniz.

Rezene çayını deneyin

Rezene, sindirim sistemindeki düz kas hareketini teşvik eder ve şişkinlik ve hazımsızlık gibi sorunlarına iyi gelir. 

Tuvaletini geldiyse bekletmeden yapın

Bağırsak eğitimi diye bir durum söz konusudur. Her gün aynı saatte bağırsak hareketi yapmaya çalıştığınızda bu vücut için bir rutin oluşturmaya yardımcı olur ve alışkanlık haline getirmesini sağlar. 

Doğal yoldan ya da takviye ile probiyotik alın

Probiyotik takviyeleri yanı sıra, yoğurt ve kefir gibi gıdalar kabızlığı hafifletmeye yardımcı olabilecek bağırsaklara iyi gelen bakteriler barındırır.

Kabızlığı Önlemeye Yarayan Besinler Nelerdir?

Dışkılamayı kolaylaştıracağı için kabızlığı önleyici etki gösteren liften zengin posalı gıdalar ile beslenilmeli, bol su içilmeli ve egzersiz yaparak bağırsakların çalışması sağlanmalıdır.

Kuru meyveler: Sabah kahvaltısından önce aç karna kuru kayısı, incir, mürdüm eriği yemek ve üzerine ılık su içmek bağırsakları çalıştıracaktır. Bu besinler sabahları aç karnına tüketildiği zaman daha etkili olmaktadır. Ayrıca kuru meyveler çiğ olarak tüketilebileceği gibi komposto olarak da tercih edilebilir. Kuru erik, kabızlık için doğal bir ilaç olarak yaygın olarak tüketilmektedir

Su: Herhangi bir sebepten dolayı su tüketimi sınırlandırılmadıysa, kabızlık döneminde yeterli miktarda su içmeye özen gösterilmelidir. Bu önemli alışkanlığı erteleyenler, alarm kurarak kendilerine hatırlatma yöntemini deneyebilir.

Keten tohumu: Yoğurda katılarak tüketilebilen keten tohumu, kabızlığa iyi gelen gıdalar arasındadır.

Beyaz et: Et tüketileceği zaman kırmızı et yerine beyaz et veya balık eti tercih etmek bağırsakları rahatlatacaktır (yüksek miktarda kırmızı et bağırsakları zorlayıcı bir etkiye yol açar).

Lifli gıdalar: Baklagiller, pancar, pırasa, enginar, ıspanak, lahana, kızılcık, kereviz, keten tohumu gibi lif bakımından zengin gıdaların tüketimi bağırsakların harekete geçmesine, Yine lifli gıda gruplarından fasülye, bezelye ve mercimek kabızlığa iyi gelmektedir.

Zeytin, zeytinyağı ve kekik: Zeytin, üzerine dökülen kek ve zeytinyağı ile tüketildiğinde kabızlık sorununa iyi gelmektedir. Zeytinyağı bağırsaktan yiyecek geçişini sapladığı için aç karna 1 tatlı kaşığı zeytinyağı tüketmek faydalı olacaktır.

Hangi Yiyecekler Kabızlığa Neden Olur?

Kabızlığa yol açtığı bilinen bazı yiyecekleri tüketmekten kaçınmak ya da bu yiyecekleri mümkün olduğunca sınırlamak gerekmektedir. Bunlar, aşağıdaki şekilde sıralanabilir:

• Muz
• Makarna
• Pirinç lapası
• Pilav
• Fast food yiyecekler

Beslenme düzenine ve hareketli yaşam tarzına dikkat edilmiş olmasına rağmen hala kabızlık sorunu yaşanıyorsa, kabızlık tedavisi için doktora başvurmak gerekmektedir.

Kabızlık Hangi Hastalıklarla İlişkilidir?

Kabızlık bazı hastalıkların bir belirtisi olarak ortaya çıkabilir. Bu belirtiyi dikkate alarak oluşabilecek hastalıklara karşı önlem almak gerekebilir. Kabızlık şu hastalıkların başlangıcı olabilmektedir:

• Hemoroid (basur)
• Bağırsak inkontinansı (dışkı kaçırma)
• Konstipasyon (dışkı sıkışması)
• İrritabl barsak sendromu
• Kolon kanseri
• Parkinson hastalığı
• Multipl skleroz gibi nörolojik sorunlar
• Tiroid.

Kabızlık Nasıl Tedavi Edilir?

Kabızlığın tedavi yöntemi günlük beslenme rutininizi değiştirmeye ve bağırsak sağlığını düzeltmeye odaklanır. Kabızlığa karşı şu tedavi yöntemleri uygulanabilir:

• Kabızlığa sebep olan reçeteli ya da reçetesiz ilaçları doktor onayı alarak bırakılabilir ya da dozu değiştirilebilir.
• Bağırsak hareketlerini düzenleyen kaslarla ilgili bir problem yaşanıyorsa, kasları tekrar çalıştırmak için biofeedback tedavisi uygulanabilir.
• Bu tedavi yöntemlerinin işe yaramadığı durumda ise anorektal tıkanıklığı önlemek adına ameliyat gerekebilir.

Kabızlık ile İlgili Sıkça Sorulan Sorular

Kabızlığı ne durdurur?

Kuru erik, kuru incir, kuru kayısı ve hurma gibi kuru meyveler, brokoli, ıspanak gibi yeşil sebzeler, chia tohumu, keten tohumu gibi tahıllar ve kefir gibi probiyotikler, sıvı tüketimini artırmak ve daha fazla hareket etmek dışkı kıvamını yumuşatıp, dışkı bağırsak hareketlerini hızlandırarak kabızlıktan kurtulmaya yardımcı olur.

Uzun süreli kabızlık neyin belirtisidir?

Uzun süreli geçmeyen kabızlık yeme bozuklukları, irritabl barsak sendromu, gebelik, kolon kanserinin belirtisi olabilmektedir. Ayrıca Parkinson hastalığı ya da multipl skleroz gibi nörolojik hastalıkların yanı sıra tiroid, ya da hipotiroidizm sorunlar nedeniyle kabızlık ortaya çıkmaktadır.

Kabızlık kimlerde görülür?

Kabızlık, yetişkinlerde, çocuklarda ve bebeklerde görülebilir. Kadınları erkeklerden 2 kat daha fazla etkilemektedir. Bunun yanında yaşlı erişkinlerde ve hamilelikte yaygındır.

Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.