Yabancı Cisim Aspirasyonu

Hangi yaş grubundaki çocuklar hava yollarına yabancı cisim kaçması açısından daha fazla risk grubundadır? Neden?

• Yabancı cisim aspirasyonunun en sık olduğu yaş grubu 1 ile 3 yaş arası çocuklardır
• Yiyeceklerin çocukların ağızlarına büyük parçalar halinde verilmesi,
• Yiyeceklerin uygun olmayan şekilde hazırlanması (Örneğin; tavuk çorbası içen 9 aylık bir çocuğun hava yollarından tavuk kemiği çıkabiliyor)
• Hava yollarına kaçmaya uygun cisimlerin çocukların etrafında bulunması.
• Bu yaş grubu çocuklar çevrelerindeki objeleri sıklıkla ağızlarına alırlar, ağızlarında yiyecek ya da başka bir cisim varken konuşurlar, koşarlar, gülerler veya ağlarlar.
• Hava yollarına yabancı bir cisim m kaçması erkek çocuklarında kız çocuklarına oranla daha fazla görülmektedir. Bu durumu erkek çocukların kızlara göre daha aktif olmalarına bağlanmaktadır.

En sık hangi maddeler hava yollarına kaçar?

• Hava yollarına en sık kaçan maddeler yiyeceklerdir. Fındık, çekirdek, fıstık, küçük şekerler, ceviz, elma, havuç, sosis, üzüm gibi
• Cismin küçük, kaygan yüzeyli, yuvarlak ya da silindirik şekilli olması hava yollarına kaçma riskini arttırır.

Hava yollarına yabancı cisim kaçan çocuklarda nasıl şikayetler ortaya çıkar?

Bazı hastalar direkt hava yollarına yabancı bir cisim kaçması hikayesi ile gelirler. Ama hastaların önemli bir kısmında böyle bir hikaye olmaz ve çocuklar tekrarlayan ya da düzelmeyen öksürük, hırıltı, nefes darlığı, tekrarlayan bronşit ya da zatürre şikayetleri ile gelebilirler. Oyun oynarken ya da yemek yerken aniden başlayan öksürük, öğürme, boğulma, nefes alamama, hırıltı hava yoluna yabancı bir cisim kaçması için tipik hikayedir.

Yabancı cisim aspirasyonları çoğu zaman geç tanı alır. Neden?

Ne yazık ki Yabancı cisim aspirasyonu olan çocukların %20-45’inin üç günden sonra tanı aldığı almaktadır. Geç tanı almalarının nedenlerini söyle sıralayabiliriz:

• Yabancı cisim aspirasyonuna ilişkin hikaye olmaması, çocuk cismi aspire ettiğinde yanında kimse yoktur ve olay görülmemiştir
• Anne –babaların çocuğun şikayetlerini önemsememesi
• Akciğer filminde belirgin bulgular olmayabilir hatta film normal olabilir
• Hasta farklı tanılar almış olabilir. Hastaların şikayetlerinin çok tipik olmaması nedeni ile özellikle net bir yabancı cisim aspirasyonu hikayesi olmayan çocuklar yanlış tanı alabilirler.  Bronşit, tüberküloz, boğmaca, astım, krup en sıklıkla rastlanılan yanlış tanılardır.

Yabancı bir cismin hava yolarına kaçması tehlikeli midir?

Yabancı bir cismin hava yollarına kaçması çocuğun hayatını kaybetmesi ile sonuçlanabilir. Ne yazık ki hava yollarına yabancı cisim kaçanların % 0 ila 1.5’inde ölüm olabilmektedir.

Yabancı cisim hava yolunda nereye yerleşir?

Yabancı cisimler solunum yollarında burundan hava yollarının en uç noktasına kadar her yere yerleşebilir. Bununla birlikte çoğu kez en büyük hava yollarında bulunur.

Bir yabancı cisim aspirasyonuna tanık olduğumuzda ne yapmalıyız?

Eğer yabancı bir cismin çocuğunuzun akciğerlerine kaçtığından şüpheleniyor iseniz en kısa zamanda en yakın sağlık kuruluşuna başvurmanız gerekir. Eğer yabancı cismin hava yollarına kaçmasını takiben nefes kesilmesi, morarma gibi hava yollarının tamamen tıkandığını düşündüren bulgular var ise hemen bazı manevraların yapılması gerekir. Heimlich manevrası uygulanmalıdır (Şekil1a-b). Bu manevra bir yaşından büyük çocuklar için tavsiye edilir. Bir yaşından küçük çocuklar için ise göğüs ve sırta arka arkaya yapılan vuruşlar uygulanmalıdır.

Yabancı bir cismin hava yoluna kaçtığından şüpheleniyorsanız yapılmaması gerekenler nelerdir?

Yabancı cismi görmeden körlemesine parmak ile çıkarmaya çalışmak uygun değildir. Hatta çok tehlikelidir. Bu sırada hava yolu tamamen tıkanarak daha da kötü bir durum oluşabilir.

Resim 1. Heimlch manevrası bir yaş üzerindeki çocuklara uygulanır. Eğer hastanın bilinci açık ise ayakta ya da yatırılarak uygulanabilir. Ayakta, hastanın arkasına geçilir göğse doğru hızlı itme hareketi uygulanır.

Resim 2- Bir yaşından küçük çocuklar için ise göğüs ve sırta arka arkaya yapılan vuruşlar uygulanmalıdır.

Yabancı cisim hava yollarından nasıl çıkarılır?

Hava yollarına yabancı bir cisim kaçtığı düşünülen çocuklara mümkün olan en kısa zamanda rijid bronkoskopi işlemi uygulanarak hava yoları incelenmeli ve yabancı bir cisim var ise çıkarılmalıdır. Rijid Bronkoskopi basitçe içi boş bir borudur. Hava yollarının incelenmesine ve yabancı bir cisim var ise bu boru içinden geçirilerek kullanılan bazı cihazlar ile çıkarılmasına olanak sağlar.

Yabancı cisim hava yollarından çıkarıldığında çocuğum hemen ve tamamen iyileşir mi?

Yabancı cisim hemen fark edildi ve kısa sürede çıkarıldı ise cismin çıkarılmasını takiben bir çok çocukta tüm şikayetler ortadan kalkar. Fakat yabancı cismin uzun süre tanı almadan kaldığı ( özelikle 3 günden sonra) gecikilmiş vakalarda cisim çıkarıldıktan sonra da bazı çocuklarda öksürük, hırıltı gibi astım benzeri şikayetler görülebilir.

Yabancı cisim aspirasyonundan korunmak için neler yapabiliriz?

En etkin tedavi korunmadır!

Altı ay- üç yaş arası çocuklar objeleri sıklıkla ağızlarına koyarlar ve bu durum YCA riskini arttırır.

Üç yaşından küçük çocuklarda dişler tamamlanmamıştır. Bu nedenle özellikle aspire edilmesi kolay olan üzüm, sosis, havuç gibi besinler uygun şekilde hazırlanmadan verilmemelidir.

• Çocuğun uygun şekilde çiğnemesi, yutabilmesi ve konsantre olabilmesi için yemek sırasında rahatsız edilmemelidir.

• Çocuklar oyun süresince gözlenmeli, ağızlarında çeşitli objeler ya da yemek varken koşmalarına izin verilmemelidir.

• İlk 3 yaştaki çocukların ulaşabileceği yerlerde ağızlarına atıp hava yollarına kaçabilecek cisimlerin olmaması, küçük parçalar içeren oyuncakların bu yaş grubu çocuklardan uzak tutulmaları alınabilecek diğer önlemlerdir.

• YCA’larının önlenebilmesi amacı ile özellikle ebeveynlerin eğitimi için programlar düzenlenmeli, aspire edilme olasılığı bulunan oyuncaklar üzerine mutlaka uyarı etiketleri yerleştirilmelidir.