Yoğun ve uzun süreli stresin sebep olduğu, fiziksel, duygusal ve zihinsel tükenme hali tükenmişlik sendromu olarak adlandırılır. Gelen talepleri karşılayamadığınızı düşünüp, aynı zamanda bunalmış ve duygusal açıdan tükenmiş olarak hissettiren duygudur. Bu duygu ve hissedilen durum devam ettikçe ilgi ve motivasyon kaybolmaya başlamaktadır. Motivasyonun kaybolmasıyla birlikte üretkenlik azalarak, hissedilen enerjinin azalmasına, çaresiz ve umutsuz hissetmeye neden olmaktadır. Tükenmişlik sendromu, aile ve sosyal ilişkileri etkileyerek yaşamın her alanına yansıyabilir. Aynı zamanda tükenmişlik sendromu, bağışıklık sistemini de etkileyerek, soğuk algınlığı ve grip gibi hastalıklara karşı kişiyi savunması bırakabiliyor.
Birçok kişi verimli ve uyanık olduğu saatlerini çalışarak geçirmektedir. Kişi, işini sevmediğinde ve yapılan işten tatmin olmadığı durumlarda tükenmişlik sendromu yaşayarak hayatında ciddi etkiler oluşmasına sebep olabilir.
Tükenmişlik sendromu belirtileri
Tükenmişlik sendromu belirtileri, içinde bulunan durumun hangi aşamada olduğuna göre değişiklik göstermektedir. En önemli 3 belirtisi şu şekilde sıralanabilir:
- Tükenme duygusu
- Duyarsızlaşma
- Kişisel başarıda azalma
Tükenme duygusu
Bu duygu vücuda hem yorgunluk hem de fiziksel olarak yansıyabilir. Sahip olunan enerji zamanla tükenerek azalmaktadır.
Duyarsızlaşma
Bu duyguyla birlikte uyuşma hissi oluşmaktadır. İnsanlarla iletişim kurmaktan kaçınarak kayıtsızlık hissi yoğunlaşmaktadır.
Kişisel başarıda azalma
Maruz kalınan stresten ötürü zamanla iş yapamayacak duruma gelindiğinde kişisel başarıda azalma meydana gelmektedir. Daha önce keyifle yapılan bir iş artık keyifli gelmemeye başlayarak yaratıcılığın ve konsantrasyonun kaybolmasına neden olabilmektedir.
Tükenmişlik sendromu belirtileri fiziksel, duygusal ve davranışsal belirtileri şu şekilde sıralanabilir:
Fiziksel belirtileri
- Yorgun hissetmek
- Uyumakta zorluk çekmek
- İştah değişikliği
- Baş ağrısı veya kas ağrısı
Duygusal belirtileri
- Motivasyon eksikliği
- Kendinden şüphe duyma duyguları hissetmek
- Başarısızlık veya yalnızlık hissi
- Genel bir memnuniyetsizlik hissi
Davranışsal belirtileri
- Sosyal izolasyon
- Sorumluluklarını yerine getirmemek
- İşle ilgili öfke patlamaları
![]()
Tükenmişlik sendromu nedenleri ve risk faktörleri
Günlük hayatta ortaya çıkan yüksek stres her zaman tükenmişlik sendromuna yol açmayabilir. Stres iyi yönetildiğinde tükenmişlik sendromunun yarattığı yan etkiler ortaya çıkmamaktadır. Fakat bazı kişiler ve meslek çalışanları diğer çalışanlara oranla daha yüksek stres ve baskı altındadır. Ağır iş yükleri bazı bireyleri tükenmişlik sendromu yaşamasına sebep olabilir. Tükenmişlik sendromunun nedenler ve risk faktörleri şu şekilde sıralanabilir:
Zaman baskısı
Özellikle gün içerisinde işlerini yapmak için zaman baskısına maruz kalan kişilerin tükenmişlik sendromu yaşama olasılıkları yüksek olmaktadır.
Bir yöneticiden iletişim ve destek eksikliği
Yöneticinin çalışanlar üzerinde oluşturduğu destek kişinin strese maruz kalmasını önleyerek psikolojik bir tampon görevi görmektedir. Yöneticiler tarafından desteklendiğini hisseden çalışanların tükenmişlik sendromu yaşama olasılıkları düşük olmaktadır.
Rolündeki netlik eksikliği
Çalışanlar işlerini yaparken kendilerinden ne beklendiğini bilerek hareket etmektedir. Bu beklentiler sıklaştığında ve net olmadığı durumlarda çalışanın tükenmişlik sendromuna girmesi olası olarak görülmektedir.
Yönetilemeyen iş yükü
Kişinin gün içerisindeki iş yükü yönetilemez hissedildiğinde umutsuzluk duygusu ortaya çıkabilir. Bu durum hızlı bir şekilde ilerleyerek tükenmişlik sendromuna yol açabilir.
Haksız muamele
Kişinin en çok vakit geçirdiği alan olan iş yerinde haksız muameleye maruz kalması yüksek düzeyde tükenmişlik sendromu yaşamasına neden olabilmektedir. Haksız muamele, kişi kayırma, iş arkadaşından kötü muamele görmek gibi durumları içermektedir.
![]()
Tükenmişlik sendromu nasıl teşhis edilir?
Tükenmişlik sendromu teşhisine yönelik oluşturulan anketler bulunmaktadır. Fakat bu anketlerin tükenmişliği ölçerek diğer hastalıklardan ayırt edip edemeyeceği net değildir. Tükenmişliğin sonucunda oluşan belirtiler genellikle depresyon, anksiyete bozukluğu ve kronik yorgunluk sendromundan da görülebilmektedir. Bu sebeple öncelikle uzman doktora görünmek faydalı olmaktadır.
Tükenmişlik sendromu ve depresyon arasındaki fark nedir?
Tükenmişlik sendromunda bulunan aşırı yorgunluk, duyarsızlaşma, kişisel başarıda azalma gibi belirtiler depresyonda da ortaya çıkmaktadır. Belirtilerin benzerliğinden dolayı bazı kişiler depresyona sahip oldukları halde tükenmişlik sendromu tanısı konulabilmektedir. Bu durum yanlış tedaviye yol açarak depresyonda olan kişinin daha da kötüleşmesi gibi durumlara sebep olabilir. Tükenmişlik sendromunu ayırt etmek için bazı spesifik özelliklere bakmak gerekir. Tükenmişlik sendromunun birçoğu kişinin çalıştığı iş ile ilgili olmaktadır. Depresyonda ise olumsuz düşünce ve duygular sadece iş ile ilgili değil tüm hayattan kaynaklıdır. Tükenmişlik sendromu yaşayan kişiler her zaman depresyona girmeyebilir fakat riski artmaktadır.
Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.
Güncelleme Tarihi : 14 Aralık 2022
Yayınlanma Tarihi: 9 Ağustos 2022
