Sarı Nokta Hastalığı (Makula Dejenerasyonu) Nedir? Nasıl Tedavi Edilir?

Gözün merkezi görmesinden sorumlu olan ‘makula’ ismi verilen bölgedeki yapısal bozulma sonucunda ortaya çıkan sarı nokta hastalığı (yaşa bağlı makula dejenerasyonu) zamanla görme kaybına neden olabiliyor. Yaşlanma süreci ve diğer nedenlere bağlı olarak başlayan sarı nokta hastalığı, erken dönemde hiçbir şikayet oluşturmadığı için çoğu zaman 2. ve 3. evrede teşhis edilebiliyor. Tedavi ise hastalığın tipine göre belirleniyor. Memorial Kayseri Hastanesi Göz Hastalıkları Bölümü Uzmanları, sarı nokta hastalığı ve tedavisi ile ilgili bilgi verdi. 

Sarı nokta hastalığı (makula dejenerasyonu) nedir?

Gözün keskin görmesini sağlayan yaklaşık bir mercimek tanesi büyüklüğünde olan sinir tabakasında ortaya çıkan hastalığa sarı nokta hastalığı adı verilmektedir. Gözün en arka kısmında yer alan retina (sinir hücre) tabakasında sinir hücreleri her yerde eşit yoğunlukta değildir. Göze gelen ışıkların odaklandığı merkez ‘makula’ olarak adlandırılan ve keskin görmemizi sağlayan yerdir. Makulayı, lutein ve zeaksantin adlı göze özgü sarı pigmentler fazla ışık hasarından korumaktadır. Bu pigmentlerin rengi nedeniyle burası sarı nokta olarak adlandırılır. Bu bölge alan olarak retinanın neredeyse % 5’ini kapsamaktadır fakat görme işlevinin neredeyse % 95’inden sorumludur. Özetle küçük bir alanda çok yüksek metabolik aktivite vardır.

Ömür boyu yoğun metabolik aktivite sonucu makula (sarı nokta) artık toksik artıklarını temizleyemez hale gelmekte ve retina hücrelerinin beslenmesi bozulmaktadır. Beslenemeyen sinir hücrelerinin fonksiyonlarını kaybetmesi ve ölmesine sarı nokta hastalığı denilmektedir.  

Sarı nokta hastalığının çeşitleri 

Sarı nokta hastalığının, ‘kuru tip’ ve ‘yaş tip’ olarak adlandırılan iki farklı çeşidi vardır. Kuru tip en sık görülen sarı nokta hastalığıdır. Kuru tip olarak çok şükür ki yavaş ilerleme göstermektedir. Hastalık başlangıcı ile görmeyi çok ciddi etkileyecek ileri aşamaya gelmesi birçok hastada 10 yıldan daha fazla bir süre almaktadır. Kuru tipte sarı nokta altında temizlenemeyen metabolik artıkların birikmesi ile ‘druzen’ adlı beyaz-sarı renkli noktasal odaklar oluşur. Bunların artması ile sinir hücre tahribatı artar ve görme azalır. Hastalığın yaş tipi ise maalesef ciddi ve ani görme kaybına neden olmaktadır. Ortaya çıkan görme kaybı ağrısızdır. Yaş tip, sarı nokta bölgesinin beslenme bozukluğu sonucu salgıladığı damar büyüme faktörleri (VEGF) nedeniyle kontrolsüz anormal damarlar ve bu damarlardan kanama ve sızıntılar şeklinde gerçekleşmektedir.

Sarı nokta hastalığı (makula dejenerasyonu) kimlerde görülür?

Bu hastalık bir ileri yaş hastalığıdır. Yaş ilerledikçe yapabildiğimiz birçok şeyi eskisi gibi yapamıyorsak, görme fonksiyonu da yaşlanmayla azalmaktadır. Gözün en fazla çalışan bölgesi olan sarı nokta da yaşlanma ile eski performans kaybolmaktadır. Bu hastalık özellikle 60 yaş ve üzerindeki insanlarda daha fazla görülür. Genetik yatkınlık, güneş ışığına maruziyet, sigara kullanmak risk faktörleri arasındadır.

Sarı nokta hastalığının (makula dejenerasyonu)  belirtileri nelerdir?

Hastalık ilerleyici yapıda olduğu için erken dönemde daha hafif, belli belirsiz şikayetler olabilirken, ileri evrelerde şikayetler artmaktadır. Çizgilerin eğik görülmesi, cisimlerin olduğundan daha büyük veya küçük görülmesi hastalığın erken görülen şikayetleri arasındadır. Görme bulanıklığı, bakılan yerin merkezini net göremezken kıyıları seçebilmek daha ileri aşamada görülen tablolardır. Glokom (göz tansiyonu) hastalarında hasara bağlı görme alanın kıyılarda daralma görülürken sarı nokta hastalığında bunun tam tersi olmaktadır. Yani hastalar kıyıları görebilirken merkezi görmekte güçlük çekmektedir.

Sarı nokta hastalığının (makula dejenerasyonu) teşhisi nasıl konulur?

İleri yaş gurubu kişilerin hiçbir şikayeti olmasa bile yılda en az bir kez rutin göz muayenesi olması erken teşhis ve tanı için önemlidir. Sarı nokta hastalığından şüphelenilen hastanın muayenesinde görme keskinliği ve biyomikroskop muayenesi yapılmaktadır. Sarı nokta hastalığı açısından göz bebeklerinin damla ile büyütülmesinin ardından mercek yardımı ile göz dibi muayenesi ile retinanın değerlendirilmesi yapılır. Retina konusunda tecrübeli bir hekim tarafından retina incelendiğinde şüphe oluşur ise göz tomografisi ve göz anjiyosu yardımı ile sarı nokta teşhisi yapılır.

Sarı nokta hastalığının (makula dejenerasyonu) tedavisi var mıdır?

Hastalığın türüne göre yapılacak tedaviler farklılık gösterir. Kuru tip sarı nokta hastalığında hastalık 4 evrede incelenir. Bu konuda yapılan çok merkezli çalışmalara göre ilk evrede tedavi etkili değildir. Fakat 2. ve 3. evrede tedavi başlandığında 4. evreye geçiş azaltılabilir.  Kuru tip için sarı noktaya özgü lutein ve zeaksantin içeren multivitamin takviyeleri hekim kontrolünde verilmektedir. Yaş tipte ise damar geçirgenliğini azaltmak için göz (intravitreal) içine iğne (Anti-VEGF) tedavileri yapılmaktadır.

Sarı nokta hastalığı sık sorulan sorular

Sarı nokta hastalığı (makula dejenerasyonu) nasıl belli olur?

Hastalığın erken döneminde hiçbir şikayet oluşturmayacağı için rutin göz muayenesi dışında anlaşılması oldukça güçtür. Göz bebeği büyütülerek yapılan göz dibi muayenesi ve gerekirse göz tomografisi (optik koherens tomografi) ile detaylı inceleme sonucunda bu hastalığın teşhisi konmaktadır. Ailesinde bu hastalık olanların daha dikkatli olması erken tanı için önemlidir. Hastalık her iki gözde de eş zamanlı olarak başlayabilir. Fakat sıklıkla tek bir gözde başlar, bir süre sonra maalesef diğer gözde de hastalık görülür. Evde erken tanı için yapılacak bazı yöntemler vardır. Gözleri tek tek kapatıp diğer gözle düz çizgilere bakmak pratik bir tarama yöntemi olarak kullanılabilir.

Sarı nokta hastalığı için damla tedavisi var mı?

Bu hastalığın tedavisinde veya önlemek için onaylanmış bir damla tedavisi henüz bulunmamaktadır.

Sarı nokta hastalığı genetik midir?

Sarı nokta hastalığının oluşumunda genetik nedenler önemli bir yer teşkil etmektedir. Hastaların öyküsü dinlendiğinde ailesel yatkınlık çok dikkat çekici bir şekilde ön plana çıkmaktadır. Hatta yapılan çalışmalara göre hastaların tedavisinde genetik nedenlere göre daha özgü tedavi seçenekleri planlanmaktadır.

Sarı nokta hastalığı körlük yapar mı?

Bu hastalık maalesef ciddi görme kayıplarına sebep olabilmektedir. Hastalığın tipine, evresine ve makulada etkilediği alana göre görme problemleri oluşturur. Kuru tipin 4. evresinde ve yaş tipte merkezi görme neredeyse tamamen kaybolmaktadır. Hastalar sadece yanlardan bir miktar görmektedir. Bu da çok şükür ki birçok hasta için günlük işlerini yapabilecek bir görme yetisi yine de sağlayabilmektedir.

Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.