TSH Nedir? TSH Yüksekliği ve Düşüklüğü Ne Anlama Gelir?

Tiroid uyarıcı hormon (TSH), hipofiz bezinin ön lobundan salgılanan ve tiroid bezini uyaran hormondur. TSH testi tiroid bezinin vücutta ne kadar iyi çalışıp çalışmadığını anlamak için kandaki tiroid uyarıcı hormon (TSH) miktarını ölçer. Bu test ile hipertiroidizm, hipotiroidizm, Graves hastalığı, Hashimoto hastalığı ve tiroid kanseri gibi hastalıkların teşhisi yapılır. TSH düşüklüğü ve yüksekliği, yapılan testte çıkan sonuç 1 litre için 0,4 – 5,0 mil arası ise normal değerler olarak kabul edilir.

Tiroid Uyarıcı Hormon (TSH) Nedir?

Tiroit Stimulating Hormone ifadelerinin kısaltması olan ve tiroid uyarıcı hormon anlamına gelen TSH, hipofiz bezinin ön lobundan salgılanan, tiroidi tiroksin (T4) ve triiyodotironin (T3) üretmesi için uyaran üç ön hipofiz hormonundan biridir. T3 ve T4 vücudun metabolik hızını, diğer bir deyişle tüketilen yiyecekleri enerjiye dönüştürüp kullandığı hızı korumak için gereklidir. Aynı zamanda kalp ve sinir fonksiyonlarını, beyin gelişimi, kas kontrolü ve kemik sağlığı için de bu hormonlardan yararlanılır.

TSH Testi Nedir?

TSH testi, kanda ne kadar tiroid hormonunun yer aldığını, tiroidini iyi çalışıp çalışmadığı ortaya çıkaran kan testidir. Bu test sayesinde kanda hipertiroidizm (çok fazla tiroid hormonu) veya hipotiroidizm (çok az tiroid hormonu) ortaya çıkarılır. Fakat TSH testi tiroid probleminin ne faktörle ortaya çıktığını belirleyemez.  

TSH Kaç Olmalı?

Yaşa göre farklılık görülse de normal TSH seviyeleri her 1 litre için 0,4 – 5,0 mililitre arasında olmaktadır. Tiroit bozukluğu için görülen tedavi sürecinde ise normal aralık 1 litre için 0.5 ila 3.0 mililitre olarak kabul edilir. Sağlıklı bireyler için normal TSH değer aralıkları şöyle sıralanır:

• 5 güne kadar bebekler: Mililitre başına 0,7 – 15,2 mikro-birim (IU/mL)
• 1 ila 6 yaş arası çocuklar : 0,7 – 5,97 IU/mL
• 7 ila 11 yaş arası çocuklar : 0,6 – 4,84 IU/mL
• 12 ila 20 yaş arası insanlar : 0,51 – 4,3 IU/mL
• 21 ila 99 yaş arası yetişkinler : 0,27 – 4,2 IU/mL

TSH'nin normal değer aralıkları testin yapıldığı laboratuvarlara göre farklılık gösterebilir.

TSH Yüksekliği Nedir?

TSH yüksekliği, tiroid bezinin yeterli çalışamaması nedeni ile T3 ve T4 olarak bilinen tiroid hormonlarının düşük seviyede olduğu anlamına gelir. Bir kişinin tiroid bezi yeterli miktarda hormon üretmediğinde, hipofiz bezi yeterli tiroid hormonuna sahip olabilmek için tiroid bezini daha fazla çalıştırır ve bu da TSH'nin yükselmesine neden olur.

Dünyada ve ülkemizde tarama testi olarak kullanılan TSH testi 3.90’dan fazla ise tiroit bezinde bir problem olduğu anlamına gelmektedir. Testin sonucunda çıkan yüksek değerler tiroit bezinin az çalıştığını, hipofiz bezi tümörlerini ya da tiroit tedavi süreci devam eden hastalarda ilaçların alımıyla ilgili sorun yaşadığını göstermektedir. TSH yüksekliği bir otoimmün hastalığının sonucunda ya da beslenme yoluyla çok fazla tuz alınması neticesinde de ortaya çıkabilir.

TSH Yüksekliği Neden Olur?

Tiroid bezi T3 ve T4 hormonlarını üretmemesi durumunda TSH yüksekliği ortaya çıkar. Bunun yanında yaşlanmayla beraber hiportiroidizm sıklığı arttığından TSH yüksekliği yaşanabilir. TSH yüksekliğinin diğer nedenleri şöyle sıralanır:

• Hipotiroidi varlığında,
• İyot yetersizliğinde,
• Kanser tedavisinde kullanılan radyoterapi uygulamasında,
• Tiroit hormon direnci varlığında,
• Doğum kontrol hapları gibi östrojen desteği alımında,
• Hashimoto tiroidi varlığında,
• Konjenital hipotiroidi varlığında,
• Hipofiz adenomu varlığında,
• Hipofiz bezinin alınmasında,
• Hipertiroidi tedavisi için kullanılan radyoaktif iyot ve anti tiroid ilaç kullanımı gibi tedaviler sonucu,
• Lityum içeren ilaçların alımında,
• Aşırı miktarda kalsiyum veya demir takviyesi alımında,
• Antidepresanlar, kolestiramin ve kolestipol içeren kolesterol düşürücü ilaçlar, kortikosteroit ve adrenokortikosteroit ilaçların yan etkisi sonucu,
• Tiroit hormonunu azaltan karalahana, çiğ karnabahar, kırmızıturp gibi besinlerin tüketilmesinde TSH seviyeleri yüksek çıkabilmektedir.

TSH Yüksekliği Belirtileri Nelerdir?

TSH yüksekliği, unutkanlığa, halsizliğe, depresyona sebep olarak cilt kuruluğu, kolay üşümeye gibi belirtiler ortaya çıkarabilir. Bunların yanında kilo alma ve verememe, göz çevresinde şişlik, kısırlık ve adet düzensizliği yaratabilir. TSH yüksekliği nedenleri şöyle sıralanır:

• Yorgunluk
• Ellerde uyuşma ve karıncalanma
• Kabızlık
• Açıklanamayan kilo alımı
• Depresyon
• Soğuk sıcaklıklara tahammül seviyesinin azalması
• Cinsiyete olan ilginin azalması
• Sık ve ağır adet dönemleri

TSH Düşüklüğü Nedir?

TSH testinin sonucunda çıkan düşük değerler tiroit bezinin fazla çalıştığını, tiroit bezi az çalışan kişide tiroit ilacını fazla miktarda aldığını, hipofiz bezinde TSH yapımını engelleyen bir durum olduğunu ya da hastanın hamile olabileceğini gösterir.

TSH Düşüklüğü Neden Olur?

TSH düşüklüğü durumunda tiroid bezi aşırı tiroid hormonu ürettiğinden meydana gelir. Bu duruma hipertiroidizm veya aşırı aktif tiroid adı da verilir. Graves hastalığı ve tiroid nodülleri de dahil olmak üzere çeşitli durumlar hipertiroidizme yol açabilir. TSH düşüklüğü nedenleri şöyle sıralanır:

• Fazla iyotlu tuz tüketimi,
• Fazla tiroid hormon ilacı kullanımı,
• Haşimato hastalığı
• Zehirli guatr başlangıcında ya da zehirli guatr tedavi sürecinde
• Hamilelik
• Nodüler tiroid,
• Graves hastalığı,
• Tiroid hormonu içeren doğal takviyelerin fazla alınması,
• Tiroid bezi iltihaplanması,
• Hipofizden az TSH salgılandığında,
• Levotiroksin ilacı kullanımı.

TSH Düşüklüğü Belirtileri Nelerdir?

TSH düşüklüğünde çabuk yorulma, halsizlik hissi, depresyon, mutsuzluk, el ve ayaklarda ödem, sesin kısılması, iştah azalması ve kabızlık gibi şikayet ve belirtilere sebep olabilir. Düşük TSH değerleri aynı zamanda hipertiroidizmin bir belirtisidir. TSH düşüklüğü belirtileri şöyle sıralanır:

• Hızlı kalp atışı
• Endişeli hissetme hali
• Açıklanamayan kilo kaybı
• Daha idrara çıkma
• Görme bozuklukları
• Terleme veya sıcaklık tahammülün düşmesi
• İnce, sıcak ve nemli bir cilt
• Tiroid bezinin büyümesi (guatr)
• Düzensiz adet dönemleri
• Gerginlik ve sinirlilik hali
• Kaslarda zayıflık
• Saç kaybı

TSH Testi Hangi Hastalıkların Tanısında Yapılır?

• Hızlı kilo alımı, saç dökülmesi, soğuğa dayanıksızlık gibi belirtiler sonucu tiroid bezinin az çalıştığından şüphelenildiğinde,
• Ani kilo kaybı, uykusuzluk, titreme, terleme, kalp çarpıntısı gibi belirtiler sonucu tiroit bezinin fazla çalıştığından şüphelenildiğinde,
• Tiroit bezi az çalıştığı için tiroit ilacı alan hastaların tedavi sürecinde,
• Tiroit bezi çok çalıştığı için tedavi alan hastaların tedavi sürecinde,
• Yenidoğanlarda tiroit bezinin normal çalışıp çalışmadığının belirlenmesinde rutin olarak yapılmaktadır.

TSH Testi Nasıl Yapılır?

TSH testi için genellikle dirseğin iç kısmındaki damardan kan alınır. Tiroit hormonları gün içinde değişebileceği için sabah erken saatlerde yaptırılabilir. TSH testi açlık gerektirmemektedir.

TSH Testi Hakkında Sık Sorulan Sorular

TSH yüksekliği nasıl düşürülür?

TSH yüksekliğinin düşmesi için kişiye uygun bir ilaç tedavisine başlanması gerekebilir. Aynı zamanda yeterli miktarda iyot alımı ve guatrojenik gıdaların kısıtlanmasına yönelik bir beslenme şeklinin uygulanması da etkili olur.

TSH Yüksekliğinde Tedavi Nasıldır?

Hipotiroidizm (tiroit bezinin az çalışmasına sebep olarak tiroid hormonlarının az salgılanması) nedeniyle artan TSH seviyelerini düşürmek için ilaç tedavisi tercih edilir.

TSH Yüksekliği Ve Tiroid Yetmezliği Arasındaki İlişki Nasıldır?

Tiroid bezi az miktarda hormon salgılama yaptığı durumda hipofiz bezi TSH salınımını artırabilir. Bu yüzden tiroid bezi yetmezliğinde yani hipotiroidi, TSH hormon düzeyi fazla, tiroid bezi tarafından salgılanan T3 ve T4 hormon düzeyi düşük olmaktadır.

TSH Düşüklüğü İle Seyreden Hastalıklarda Tedavi Nasıldır? 

Tiroit bezi, büyüdüğü durumlarda yemek, soluk borusu ve ses tellerine baskı yapabilmektedir. Bu sebeple cerrahi müdahale gerekebilir. Buna ek olarak anti tiroit ilaçlar ve radyoaktif iyot tedavisi  temel tedavi yöntemleri arasında yer almaktadır.

Tiroit Tedavi Edilmezse Ne Olur?

Hipertiroidi yani tirod yetmezliği tedavi edilmediği durumlarda kişide kilo kaybı görülebilir. Tedavi edilmezse kalpte ritim bozukluğu, kalp yetmezliği sebep olarak tiroid krizi, ani ölüme sebep olabilir.

Tiroide Karşı Sağlığınızı Korumak İçin Öneriler

Vücudun iyot ihtiyacını karşılayabilmesi için en etkili yol,  deniz ürünleri, süt ve süt ürünleri, yeşil sebzeler ve kaya tuzu tüketmek olacaktır. Fakat bu besinlerde aşırıya kaçmamak önemli olmaktadır çünkü iyotun fazlası vücuda zarar verebilir. Tiroide karşı sağlığınızı korumak için destekleyen vitaminler arasında A, E, D ve K2 yer almaktadır. Tiroid açısından bu vitaminler önemli bir yere sahiptir.

Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.