Zatürre adı ile bilinen pnömoni hastalığı, bakteri kaynaklı akciğer dokusunun iltihaplanmasıdır. Zatürrenin en net belirtileri, sık yaşanan öksürük krizleri, göğüs ağrısı, nefes darlığı, balgamda ve burun akıntısında yeşil-sarı mukus varlığı, hırıltı ve yorgunluktur. Zatürre erken tedavi edilmediği takdirde ciddi risk barındırabilen bir hastalıktır.
Zatürre (Pnömoni) Nedir?
Tıbbi adı pnömoni olan zatürre, bir veya her iki akciğerdeki hava keselerinin iltihaplanmasıdır. Zatürre'ye bakteriyel, viral veya mantar enfeksiyonları neden olurken, hava keseleri sıvı veya irinle dolabilir. Zatürre'de öksürük, ateş ve nefes darlığı yaygın semptomlardır.
Yeşil veya sarı balgam üreten öksürük, nefes darlığı, ateş, terleme, göğüs ağrısı, eklem ve kas ağrıları, hırıltı ve yorgunluk zatürre belirtileridir.
Hem viral hem de bakteriyel olarak karşımıza çıkan zatürre bulaşıcı bir hastalıktır ve erken tedavi edilmediği takdirde ciddi sonuçlar doğurabilir.
Zatürre (Pnömoni) Çeşitleri Nelerdir?
Toplum kökenli pnömoni, hastane kökenli ve bağışıklığı baskılanmış hastada pnömoni olmak kaydıyla zatürre çeşitleri kendi içinde üçe ayrılır.
Toplum kökenli pnömoni: Bakteri, virüs ve mantar enfeksiyonlarının neden olduğu pnömoni çeşidi toplum kökenli pnömoni olarak adlandırılır.
Hastane kökenli pnömoni: Hastanede bulunulan sırada zatürreye yakalanılırsa bu durum hastane kökenli pnömoni şeklinde ifade edilir.
Bağışıklığı baskılanmış hastada pnömoni: Bağışıklığı çok düşmüş kişilerde meydana gelen zatürre çeşidi ise bağışıklığı baskılanmış hastada pnömonidir.
Zatürre (Pnömoni) Neden Olur?
Zatürrenin yaygın nedenleri streptococcus pneumoniae adı verilen bakteri, mikroorganizmalar, influenza virüsü, rinovirüs, rsv virüsü ve mantar enfeksiyonlarıdır. Yetişkinlerde en sık neden bakteriler, okul çağındaki çocuklarda ise virüsler en sık pnömoni nedeni olarak kabul edilir.
Bakteri ve virüs kaynaklı meydana gelen zatürre nedenleri genel olarak şunları içerir:
- Bakteri, virüs ve mantar enfeksiyonları
- Soğuk algınlığı (rinovirüs)
- Koronavirüs
- Adenovirüs
- KOAH
- Astım
- Kızamık
- Suçiçeği
- Lejyoner hastalığı
- Pnömokok hastalığı
- Diyabet
- Sigara ve alkol tüketimi
- Bağışıklık sisteminin düşük olması
Bu hastalıklara sahip kişilerin kesin olarak zatürreye yakalanacağı kanısına varılamaz. Zatürre öksürük, yüksek ateş, titreme ve nefes darlığı gibi belirtiler ile kendini gösterir. Meydana gelen belirtiler ışığında doktor kontrolünde birtakım testlerle birlikte zatürre tanısı konulur.
Zatürre (Pnömoni) Belirtileri Nelerdir?
Zatürre belirtileri zatürreye neden olan mikrop türüne, yaşa, kronik hastalık bulunup bulunmadığına ve vücudun verdiği tepkiye göre değişiklik gösterebilir. Yaygın zatürre belirtileri uzun süren ve şiddetli öksürük, sarı-yeşil renkli veya kanlı olabilen balgam çıkarma, göğüs ağrısı, nefes darlığı, aşırı yorgunluk ve bitkinlik, yüksek ateştir. Özellikle 5 gündür aralıksız devam eden inatçı öksürük zatürre kaynaklı yaşanıyor olabilir.
Zatürre belirtileri genel olarak şunlardır:
- Yeşilimsi veya sarı renkte bazende kanlı balgam üreten öksürük
- Nefes darlığı
- Solunumda sığlaşma veya hızlanma
- Göğüs ağrısı (özellikle öksürürken ve nefes alıp verirken)
- Enerji düşüklüğü ve aşırı yorgunluk
- Ateş, terleme ve titreme
- İştahta azalma
- Mide bulantısı ve kusma
- İshal
- Yüksek ateş
Zatürre Nasıl Geçer?
Zatürreye iyi gelmesi için doktorun kararıyla antibiyotikler, antiviral ilaçlar, sıvı ve elektrolit desteği, ağrı kesici ve ateş düşürücüler, beslenme takviyesi uygulanır. Bunlarla birlikte yatak istirahati yapılmalıdır. Zatürrenin tedavisine ayaktan tedavi uygulanabileceği gibi hastane yatışı, yoğun bakım ve mekanik solunum desteği de gerekebilir. Bunlara kişinin sağlık durumuna göre doktor karar verecektir.
Zatürre Nasıl Anlaşılır?
Yeşil ya da sarı balgam çıkarttıran şiddetli ve sürekli öksürük, aşırı bitkin ve yorgun hissetme, göğüs ağrıs, nefes darlığı ve ateş zatürrenin tanılamayı kolaylaştıran en belirgin belirtileridir. Öksürürken çıkan balgam bazen kanlı da olabilir. Özellikle öksürük uzun süredir yaşanıyorsa uzman doktor fiziksel muayene ile ciğerleri dinleyerek ve tomografi isteyerek zatürre varlığını teşhis edebilir.
Zatürre tanısını destekleyen belirtiler şunlardır:
- Ateş (38.5°C üzeri veya altında olabilir)
- Uzun süre devam eden öksürük
- Yeşil veya sarı renkte balgamlı öksürük (kanlıda olabilir)
- Çok yorgun hissetme
- Boğaz ağrısı ve baş ağrısı
- Hırıltılı ve hızlı nefes alıp-verme
- Nefes darlığı ve göğüs ağrısı
- İştahsızlık
- Eklem ağrıları
- Kusma
Zatürre Teşhisi Nasıl Yapılır?
Zatürre teşhisi için öncelikle doktor tarafından kişinin hastalık geçmişi dinlenir ve fizik muayenesi yapılır. Daha sonrasında ise zatürrenin kesin olarak belirlenmesi için bazı testler yapılır.
Zatürre teşhisinde faydalanılan yöntemler şunlardır:
Kan testleri
Kan testleri bir enfeksiyonun varlığını doğrulamak ve enfeksiyona neden olan organizmanın türünü belirlemeye çalışmak için kullanılır. Ancak kesin tanımlama her zaman mümkün değildir.
Göğüs röntgeni
Göğüs röntgeni, doktorunuzun zatürreyi teşhis etmesine ve enfeksiyonun kapsamını ve yerini belirlemesine yardımcı olur. Ancak zatürreye ne tür bir mikrobun neden olduğunu tam olarak söylenemez.
Nabız oksimetresi
Nabız oksimetresi aracılığıyla kandaki oksijen seviyeniz ölçülür. Zatürre akciğerlerinizin kan dolaşımınıza yeterli miktarda oksijen taşımasını engelleyebilir.
Balgam testi
Derin bir öksürükten sonra akciğerlerinizden bir sıvı örneği (balgam) alınır ve enfeksiyonun nedenini belirlemeye yardımcı olmak için analiz edilir.
Sağlayıcınız, akciğerlerinizin ne kadar iyi çalıştığını anlamak için kanınızdaki oksijen seviyelerini ölçmek için bileğinizden, kolunuzdan veya kasıklarınızdan kan örneği alır.
Bronkoskopi
Bazı durumlarda doktorunuz akciğerlerinizin içine bakmak için bronkoskop adı verilen ince, ışıklı bir tüp kullanabilir. Ayrıca laboratuvarda test edilmek üzere doku veya sıvı örnekleri de alabilirler.
65 yaşın üzerindeyseniz, hastanedeyseniz veya ciddi semptomlarınız ya da sağlık sorunlarınız varsa doktorunuz ek testler isteyebilir.
Bunlar şunları içerebilir:
BT taraması
Zatürreniz beklendiği kadar kısa sürede geçmiyorsa doktorunuz akciğerlerinizin daha ayrıntılı bir görüntüsünü elde etmek için göğüs BT taraması önerebilir.
Plevral sıvı kültürü
Enfeksiyonun tipini belirlemeye yardımcı olmak için plevral bölgeden kaburgalarınızın arasına bir iğne konularak sıvı örneği alınır ve analiz edilir.
Zatürre Tedavisi
Zatürre tedavisi için öncelikle altında yatanın tam olarak belirlenmesi gerekir. Nedenin belirlenmesinin ardından doktor hastanın durumuna bağlı olarak bazı tedavi yöntemleri önerir.
Zatürrenin tedavi yöntemleri şöyle özetlenebilir:
Antibiyotikler
Antibiyotikler bakteriyel pnömoniyi tedavi eder. Bir virüsü tedavi edemezler ancak virüsle aynı zamanda bakteriyel bir enfeksiyonunuz varsa, doktor tarafından antibiyotik reçete edilir.
Antifungal ilaçlar
Antifungaller mantar enfeksiyonunun neden olduğu zatürreyi tedavi etmek için önerilir.
Antiviral ilaçlar
Viral pnömoni genellikle ilaçla tedavi edilmez ve kendi kendine geçebilir. Doktor tarafından, hasta kalma sürenizi ve virüsten hastalanma sürenizi azaltmak için antiviral ilaçlar önerilir.
Oksijen tedavisi
Yeterli oksijen alamıyorsanız, doktorunuz burnunuzdaki bir tüp veya yüzünüze takacağınız bir maske aracılığıyla size ekstra oksijen verebilir.
IV sıvıları
Doğrudan damarınıza (IV) verilen sıvılar dehidrasyonu tedavi eder veya önler.
Sıvıların boşaltılması
Akciğerleriniz ile göğüs duvarı arasında çok fazla sıvı varsa (plevral efüzyon), Doktor tarafından bu sıvı boşaltılabilir. Bu işlem bir kateter veya ameliyatla yapılır.
Zatürre (Pnömoni) Hakkında Sık Sorulan Sorular
Virüs kaynaklı viral zatürre belirtileri nelerdir?
- Kuru öksürük
- Hafif ateş
- Terleme ve titreme
- Göğüs ve sırt ağrısı
- Nefes darlığı
- Halsizlik ve yorgunluk
- Bulantı ve kusma
- İştah kaybı
- Vücut ve kas ağrıları
Ateşsiz zatürre (Pnömoni) belirtileri nelerdir?
Ateşsiz zatürre belirtileri arasında en sık görülen semptomlar öksürük, burun akıntısı, hapşırık ve göğüs ağrısı yer alır.
Gizemli yeni pnömoni virüsü nedir?
Çin'de görüldükten sonra salgın riskinin ortaya çıktığı, gizemli pnömoni adı ile anılan pnömoni virüsü, yürüyen zattüre ile de ilişkili olan mikoplazma pnömoniya bakterisinden kaynaklanan ve daha çok çocuklarda görülen teşhis edilmemiş bir pnömoni türüdür. Çocukluk zatürresi olarak da anılmaya başlanan gizemli pnömoni virüsünde boğaz ve baş ağrısı, balgamlı öksürük, nefes darlığı, aşırı yorgunluk, yüksek ateş ve akciğerde nodül gelişimi gibi belirtileri görülmektedir.
Zatürre aşısı nedir?
İki tip zatürre aşısından söz edilebilir. 5 yıl süre ile koruyucu olup B hücrelerini etkiler ancak bellek hücrelerini etkilemeyen, hafif etkili ve kas içine uygulanan polisakkarid aşı ve ömür boyu etkili olan B hücreleri, hafıza ve T hücrelerini etkileyen konjuge aşıdır. Konjuge aşıda 65 yaş üstü kişilerde, risk faktörü yüksek kişilerde bir kereye mahsus konjuge aşı ve 6 ay sonra 5 yılda bir olmak üzere polisakkarid aşı deltoid kası içine uygulanır.
Zatürre tehlikeli midir?
Pnömoni olarak bilinen zatürre hastalığı; belirtileri şiddetlenip tedavi edilmediğinde sonunda ölüme bile götürebilecek tehlikeli bir durumdur.
Zatürre kaç günde geçer?
Hastanın genel durumu iyiyse, hastalık stabil, dirençli bakteri söz konusu değil ise, 48 saattir ateş yoksa, hasta hipotansif değilse ( düşük tansiyon sorunu yoksa), solunum yetmezliği yoksa, zatürre tedavisi 5 gün yeterli olabilir. Ancak zatürre tedavisinin süresine en iyi kararı hastanın doktoru verecektir. Doktor klinik duruma göre zatürre tedavisini 3 haftaya kadar uzatabilir.
Zatürre bulaşıcı mıdır?
Pnömoni, hasta kişiden sağlıklı kişiye özellikle yakın temas yoluyla bulaşma özelliği olan bir hastalıktır. Ancak her bulaşı ciddi zatürreye dönüşmez ve daha hafif bir şekilde atlatılır.
Zatürre soğuktan mı olur?
Özellikle kış aylarındaki soğuk havalarda bakteri ve virüsler daha fazla üreme alanı bulur. Bu durum da soğuk havalarda çok fazla zatürre vakası meydana gelmesine neden olur.
Zatürre ve bronşit aynı mı?
Bronşit, akciğerlerde bronş tüplerinin iltihabıdır. Zatürre ise akciğerlerdeki hava keselerinde (alveollerde) görülmektedir. İki hastalık birbirinden farklıdır.
Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.
Güncelleme Tarihi : 11 Aralık 2024
Yayınlanma Tarihi: 8 Eylül 2023
