Kanser Nedir? Kanser Belirtileri, Nedenleri ve Tedavisi

Hücrelerin anormal ve kontrolsüz bir şekilde büyüyerek vücut dokusunu tahrip ettiği hastalığa kanser adı verilir. İyi huylu kanserde kanserli hücreler çok nadir bir şekilde yayılım gösterir ve genellikle herhangi bir tehlike oluşturmaz ancak kötü huylu kanser hücreleri büyüyüp gelişim gösterek diğer organlara yayılır ve bu durum metastaz olarak adlandırılır. Genetik, çevresel faktör, kötü beslenme, hareket azlığı ve stres gibi faktörlerin neden olduğu kanser tedavisi için kemoterapi, radyoterapi ve ilaç tedavisinden faydalanılır. Unutulmaması gereken önemli noktalardan biri de kanserin erken teşhisidir.

Kanser Nedir?

Kanser, anormal hücrelerin hızla bölünerek diğer doku ve organlara yayılıp onları istila etmesiyle ortaya çıkan geniş bir hastalık grubudur. Bilinen 200’den fazla kanser türü vardır ve hızlı büyüyen kanser hücreleri tümörlere sebebiyet vererek vücudun düzenli işleyişini de engeller. Hücrelerin hızla büyümesi sonucu meydana gelen iyi huylu, kötü huylu ve prekanseröz (premalign) tümörler söz konusudur.

İyi huylu tümörler genellikle diğer dokulara yayılmaz ve tehlike oluşturmaz. Ancak kötü huylu tümörler, metastaz adı verilen vücudun diğer dokulara ve organlarına yayılmasıyla kişide hayati tehlike meydana getirebilir.

Prekanseröz (veya premalign) ise kansere dönüşebilecek (veya gelişmesi muhtemel) anormal hücreleri içeren durumu tanımlar. Yaygın görülen ve ölümcül olabilen kanser türleri akciğer, lenf, lösemi prostat, meme ve kolon kanseridir.

Kanser Çeşitleri Nelerdir?

Yaklaşık 200 farklı kanser çeşidir vardır bunların görülme sıklığı kişiden kişiye farklılık gösterir. En yaygın görülen kanser çeşitleri ise akciğer, lenf, lösemi, prostat, meme, tiroid, rahim ve kolon kanseridir.

Genel olarak kanser çeşitleri şöyle sıralanabilir:

• Akciğer kanseri
• Meme kanseri
• Prostat kanseri
• Lenfoma
• Lösemi
• Beyin tümörleri
• Kolon kanseri
• Tiroid kanseri
• Rahim ağzı kanseri
• Böbrek kanseri
• Yumurtalık kanseri
• Mide kanseri
• Pankreas kanseri
• Cilt kanseri
• Göz kanseri
• Yemek borusu kanseri
• Testis kanseri

Kanser Neden Olur?

Kanser, hücrelerin içindeki DNA'da meydana gelen mutasyonlar ve anormal büyümeler sonucu meydana gelir. Yapısal nedenlerle birlikte kansere neden olan durumlar arasında genetik faktör, çevresel faktörler, yoğun güneş ışını, sigara-alkol tüketimi, kanserojen maddeye maruz kalma, kötü beslenme ve stres yer alır.

Kanserin nedenleri şu başlıklar altında toplanabilir:

• Genetik faktör
• Çevresel faktörler
• Aşırı sigara-alkol tüketimi
• Yoğun güneş ışını
• Kanserojen maddeye maruz kalma
• Radyasyon
• Obezite
• Stres
• Hareket azlığı
• Hormonal ilaçlar
• Bağışıklık sistemini baskılayan ilaçlar
• Hava kirliliği

Kanser Evreleri Nelerdir?

Yaygın olarak görülen birçok kanserin dört evresi söz konusudur. Bu evreler kanserin boyutu, şiddeti ve vücuttaki konumları gereği değişkenlik gösterir.

Kanseri dört aşaması şöyledir:

Evre 1: Kanser küçük bir alandadır ve henüz lenf düğümlerine veya diğer dokulara yayılmamıştır.

Evre 2: Kanser bağlı bulunduğu alanda yayılıp büyümüş ve kısmi olarak lenf düğümlerine sıçramış olabilir diğer dokulara yayılmamıştır.

Evre 3: Kanserin büyüyüp geliştiği ve lenf düğümleriyle birlikte diğer dokulara yayıldığı evredir.

Evre 4: Bu evreye ilerlemiş kanser evresi veya metastatik kanser adı da verilir. Dördüncü evrede kanser hücreleri vücudun diğer organ ve dokularına yayılmıştır. Bu evrede kişinin hayati tehlikesi söz konusu olabilir.

Genellikle dört evre şeklinde görülen kanser hastalığında ayrıca sıfırıncı evre vardır. Bu evre en erken evre olarak kabul edilir ve kanserli hücrelerin kanserin başladığı bölgede hâlâ lokalize olduğunu tanımlar. Bu evrede olan kanserler genellikle kolayca tedavi edilebilir ve bir tehlike unsuru oluşturmaz.

Kanser Belirtileri Nelerdir?

Bir çok kanser türü bulunduğu için kanserin türüne göre semptomlar farklılık gösterebilmektedir. Yine de kanser türlerinde yaygın bazı ortak belirtiler söz konusudur. Yaygın kanser belirtileri, yüksek ateş, iştahsızlık ve kilo kaybı, kronik yorgunluk, kas ve vücut ağrıları, bulantı, ateş, lenf bezlerinde şişlik, yutma güçlüğü, sık hastalanma, sarılık, dışkıda kan, idrarda kan ve adet dönemi dışı vajinal kanamadır.

Kanserin seyri sırasında görülen belirtiler şunlardır:

• Kronikleşen yorgunluk
• Kas, kemik ve vücut ağrıları
• Yüksek ateş
• İştahsızlık ve kilo kaybı
• Bulantı
• Koltuk altı, meme ve lenf bezlerinde şişme ya da yumru oluşumu
• Ciltte kızarıklık, et benlerinde şekil ve renk değişimi
• Uzun süren ve kanlı olabilen öksürük
• Adet dönemleri dışında yaşanan vajinal kanama
• Dışkılama alışkanlığında değişiklik ve dışkıda kan
• İdrarda kan
• Ateş ve gece terlemeleri
• Cilt ve göz akında sararma (sarılık)
• Normalden geç iyileşen ya da iyileşmeyen yaralar
• Yutma güçlüğü
• Ses kısıklığı
• Diş eti kanamaları

Kilo kaybı

Vücutta büyüme gösteren kanser hücreleri sağlıklı hücrelere göre daha fazla enerjiye ihtiyaç duyarak vücudun dinlenirken normalde olduğundan daha fazla kalori yakmasına sebep olur ve bu durum da kanser hastalarını zayıflatır.

Kronikleşen yorgunluk

Genel olarak tümörün büyümesi kişide halsizlik ve yorgunluğa neden olabilir. Nefes darlığı, anemi, ağrı veya kandaki oksijen seviyesinin azalması (hipoksi) gibi diğer kanser semptomları da yorgunluğu tetikleyen faktörlerdendir.

Yaraların geç iyileşmesi

Vücuttaki anormal kızarıklıklar, iyileşmeyen yaralar genellikle cilt kanseriyle ilişkilendirilir. Uzun süre iyileşmeyen yaralar söz konusuysa cilt doktoruna başvurmanız gerekir.

Bağırsak hareketlerinde değişim

Kabız, ishal ve dışkı şeklinde değişim gibi bağırsak hareketlerinde meydana gelen anormal değişimler genellikle kanserle ilişkilendirilir ve doktor kontrolü gerekebilir.

Lenf bezleri, koltuk altı ve memede kitle oluşumu

Metastatik yani diğer organlara yayılan kanserler sıklıkla tümörün yakınındaki lenf düğümlerinin şişmesine sebebiyet verir. Bu durum aynı zamanda meme ve koltukaltında büyümüş kitleler ortaya çıkarabilir.

Kas ve vücut ağrıları

Meydana gelen ve dokulara yayılan tümörler büyüdükçe sinirlere, kemiklere veya organlara baskı yapar ve kişiyi zor duruma düşürebilecek vücut ağrıları meydana getirir.

Tekrarlayan ateşlenme

Özellikle geceleri ortaya çıkan yüksek ateş, genellikle birçok kanser türünün ortak semptomu olarak bilinir ancak enfeksiyon kaynaklı da meydana gelebilir. Bu gibi durumlarda doktora başvurmanız daha sağlıklı olacaktır.

Ciltteki benlerde gözle görülür değişim

Özellikle cilt kanserinde hücrelerin yapılarında anormal bir değişim meydana geleceği için vücuttaki benlerin şekli ve boyutu da değişir. Bu değişimin gözle görülür olması bir işaret olabilir.

Vücutta olağandışı kanama veya morarmaların görülmesi

Hücrelerdeki yapısal değişikimler vücutta kanama veya morarmaların görülmesini tetikleyebilir. Bu durum kanserin yaygın belirtileri arasındadır.

Geçmeyen balgamlı ve kanlı öksürük

Akciğer kanserinin yaygın belirtileri arasında geçmeyen balgamlı öksürükle birlikte öksürürken ağızdan kan gelmesi yer alır. Bunun akabinde kişide ses kısıklığı da görülebilir.

Diş etlerinde kanama

Özellikle löseminin belirtileri arasında gösterilen diş eti kanaması, lösemi hastalarının kanındaki trombosit sayısının düşüklüğünden kaynaklanır.

Meydana gelen bu belirtiler kişinin her zaman kanser olduğuna işaret etmeyebilir. Belirtilerin altında farklı hastalıklar yatabileceği gibi kanser belirtileri ortaya çıktığında vakit kaybetmeden doktora gitmek erken teşhis ve hastalığın iyileşmesi açısından büyük önem taşır.

Kanser Nasıl Teşhis Edilir?

Kanseri teşhis etmek için kullanılan araçlar genellikle laboratuvar testleri, görüntüleme çalışmaları ve diğer invaziv veya non-invaziv prosedürleridir.

Fiziksel muayeneler

Kansere işaret eden yumrular, kitleler, lezyonlar veya cilt rengindeki değişiklikleri değerlendirmek için doktor tarafından fiziksel muayene yapılır.

Tam kan sayımları (CBC)

Tedavi sırasında anemi, enfeksiyon veya diğer komplikasyonların gelişimi izlenirken, kandaki lösemiyi düşündüren anormallikler kan değerleriyle tespit edilebilir.

Tümör belirteç testleri

Tümör belirteç testleri kanda kanser varsa yükselme eğilimi gösteren maddeleri ölçmek için kullanılan kan testleridir. Bunlar arasında prostat kanserini saptamak için prostata özgü antijen testi (PSA), hem meme hem de yumurtalık kanseri için kullanılan BRCA1 ve BRCA2 testleri ve bir dizi kanserle ilişkili bir tümörü saptamak için kullanılan CA-125 testi bulunur.

Akış sitometrisi

Akış sitometrisi, sıvı içinde süspanse edilmiş hücreleri değerlendirir ve bir kan veya kemik iliği örneğinden lösemi veya lenfoma teşhisinde faydalıdır.

Biyopsi

Biyopsi, mikroskop altında değerlendirme için vücuttan bir doku veya sıvı örneğinin alınmasıdır. İnce iğne aspirasyonu (FNA), çekirdek iğne biyopsisi, koni biyopsisi veya ameliyatla elde edilebilir.

Görüntüleme testleri

Görüntüleme testleri, kanseri teşhis etmek için faydalanılan bir yöntemdir. Bu testler X-ışını, bilgisayarlı tomografi (CT) ve manyetik rezonans görüntülemeyi (MRI) içerebilir. Radyoaktif izleyicileri kullanan nükleer tıp görüntüleme, belirli kanser türlerini teşhis edebilirken, pozitron emisyon tomografisi ile tutarlı olarak metabolizmadaki değişiklikler saptanabilir.

Genomik test

Genomik test bir tümörün kromozomal özelliklerini tanımlamaya yardımcı olabilir ve onkoloğun hastalığı neyin tetiklediğini anlamasına ve en uygun ilaç tedavilerini seçmesine yardımcı olabilir. Bu testlerin çoğu sadece kanseri teşhis etmek için kullanılmaz. Ayrıca kanser hastasının uygulanan tedaviye yanıtını ölçer.

Kanser Tedavisi Nasıl Yapılır?

Kanser tedavisinde en yaygın yöntemler cerrahi, kemoterapi, radyoterapi, immunoterapi, akıllı ilaçlar, hormon tedavisi ve kök hücre naklidir.

Genel olarak kanser tedavisinde uygulanan yöntemler şunlardır:

• Kemoterapi
• Radyasyon tedavisi
• Cerrahi yöntemler
• Hormon tedavisi
• Biyolojik tepki değiştirici tedavi
• İmmünoterapi
• Hedefe yönelik tedavi (akıllı ilaçlar)
• Kemik iliği nakli

Uygulanan kanser tedavilerinin kişilerin üstünde meydana gelen yan etkileri ise anemi, mide bulantısı ve kusma, yorgunluk ve ağrı şeklindedir.

Kanserden Korunmak İçin Neler Yapılabilir?

Kanser riskini azaltmak için genel olarak sigara-bırakılmalı, egzersiz yapılmalı, sağlıklı beslenilmeli, yoğun güneş ışınlarından kaçınmalı ve düzenli sağlık kontrolleri yaptırmalısınız.

Genel olarak kanser riskini azaltmak için yapılması gerekenler şöyledir:

• Sigara ve alkol tüketimi bırakılmalı
• Düzenli egzersiz yapılmalı
• Sağlıklı ve dengeli beslenilmeli
• Yoğun güneş ışınlarından kaçınılmalı
• Sağlık kontrolleri aksatılmamalı
• Uyku düzenine dikkat edilmeli
• Stresten uzak durulmalı

Kanser Hakkında Sık Sorulan Sorular

Kanser nasıl anlaşılır?

Beklenmedik kilo kaybı, koltuk altı, boyun, meme ve kasık bölgesinde yumru veya şişkinlik, genel halsizlik ve vücut ağrıları, öksürük, vajinal kanama, et benlerinde şekil ve renk değişimi, idrarda ve/veya dışkıda kan, sarılık ve tekrarlayan yüksek ateş gibi belirtiler kanserin seyri sırasında görülen belirtilerdir.

Kanser kaşıntısı nasıl olur?

Kanserli hücreler tarafından salgılanan maddeler ve vücudun tümöre gösterdiği reaksiyon kaşıntıya neden olur. Kanser kaşıntısı, huzursuz hissettirecek, özellikle geceleri uyumayı engelleyecek ve depresyona neden olabilecek noktada sürekli, şiddetli ve tahriş edici olur. Kaşımaya bağlı ciltte ağrı ve enfeksiyon meydana gelebilir. Kaşıntılar vücudun her yerinde olabilir ancak bacaklarda ve göğüste daha yaygındır. Cilt ve lenf kanserinde daha yaygın görülen kanser kaşıntısı genellikle kanser tedavisi görülünce azalır.

Kanserin son evresinde neler olur?

Dördüncü evre olarak bilinen kanserin son evresi, metastazın en yoğun olduğu, kanser hücrelerinin diğer organ ve dokulara çok fazla yayılım gösterdiği evredir.

En tehlikeli kanser hangisi?

En yaygın ve ölüm oranı yüksek kanser çeşidi akciğer kanseri olarak kabul edilir.

Stres kansere sebep olur mu?

Yoğun stres altında yaşamanın kansere sebep olduğu düşünülse de stresin kansere neden olduğu konusunda kesin bir cevap söz konusu değildir. Ancak stresin birçok hastalığın nedeni olarak değerlendirilir.

En sinsi kanser hangisi?

Herhangi bir belirti göstermeyen ve net olarak saptamayan sinsi kanser türü pankreas kanseri olarak gösterilir.

Kanser en çok kimlerde görülür?

Yaş grupları ve cinsiyete göre kanser görülme sıklığı değişebilir. Örneğin çocuklarda ve ergenlik çağında olanlarda kan kanseri daha sık görülürken yetişkin erkeklerde akciğer kanseri, kadınlarda ise meme kanseri daha yaygındır.

Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.