Hemogram (Tam Kan Sayımı) Nedir? Ne İçin Yapılır?

Hemogram, kanda bulunan kırmızı kan hücrelerinin (eritrosit), beyaz kan hücrelerinin (lökosit) ve trombositlerin sayısı yanısıra özelliklerini belirlemek için uygulanan tam kan sayımı testidir. Kan örneği üzerinde yapılan bir test olan hemogram, vücutta herhangi bir hastalık veya enfeksiyonun varlığını anlamak için yapılır. 

Hemogram (Tam Kan Sayımı) Nedir?

Hemogram, kanda bulunan kırmızı kan hücresi, nötrofil, eozinofil, bazofil, lenfosit, monosit ve trombosit gibi hücrelerin sayılarak, çeşitli hastalıkların tespitinde kullanılan kan testidir. Hemogram testi ile anlaşılabilen sorunların başında başında enfeksiyon, anemi, bağışıklık sistemi hastalıkları ve kan kanseri gibi hastalıklar gelmektedir. Tam kan Sayımı, CBC, hemogram, diferansiyel ile CBC, TKS isimleriyle de bilinir.

Hemogram (Tam Kan Sayımı) Testi Hangi Hastalıkların Tanısı İçin Yapılır?

Kişiden kan örneği alınmasıyla yapılan tam kan sayımı (hemogram) testi ile anemi, otoimmün bozukluklar, kemik iliği bozuklukları, dehidrasyon, enfeksiyonlar, iltihaplanma, lösemi, lenfoma, miyeloproliferatif neoplazmlar, miyelodisplastik sendrom, orak hücre hastalığı, talasemi, B12 vitamin, folat ve demir eksikliği gibi vitamin eksiklikleri tespit edilebilir.

Tam kan sayımı testinde şu hastalıklar tespit edilir:

• Beyaz kan hücre (lökosit) sayısında artış mevcut ise, bir enfeksiyonunun varlığını doğrulamaya yardımcı olacaktır.
• Kırmızı kan hücre (eritrosit) sayısında azalmanın (anemi) anlamı üretim azalması, kaybın artışı ya da eritrosit yıkımının artışı gibi nedenlere bağlı olabilir.
• Düşük ya da son derece yüksek olan trombosit sayısı, aşırı kanama ya da pıhtılaşmanın nedenini doğrulayabilir ve lösemi gibi kemik iliği hastalıkları ile ilgili olabilir.
• Kanser (ve kemoterapi tedavisi) gibi bazı hastalıklar hücrelerin kemik iliğinde üretimini etkileyebilir; bir hücre tipinin diğerleri aleyhine üretiminin artışı ya da tüm hücre üretiminin azalmasına yol açabilir. 
• Bazı ilaçlar lökosit sayısını azaltabilirken, bazı vitamin ve mineral eksiklikleri anemiye neden olabilir. Tam kan sayımı, bu durumların ve ilaç tedavilerinin izlenmesi için doktorunuz tarafından düzenli olarak istenebilir.

Hemogram (Tam Kan Sayımı) Testinde Hangi Değerler İncelenir?

Test yaptırdıktan sonra size sunulan sonuç sayfanızda yer alan bir dizi alt parametre yer alır. Bu alt parametrelerinin her birinin biyolojik sisteminizi değerlendirmede kesinlikle çok büyük önem sahip olup doktorunuza detaylı bir sorgulama-değerlendirme yapma şansı verecektir. Bu alt parametreler aşağıdaki şekilde dağılmaktadır:

• Beyaz kan hücresi (WBC / akyuvar) sayımı kanda birim hacimde bulunan beyaz kan hücresinin sayımıdır.  Hem artması hem de azalması anlamlı olabilir.

Beyaz kan hücresine ait alt gruplar, mevcut beyaz kan hücresi tiplerine bakar.  Beş farklı beyaz kan hücresi vardır;

• nötrofiller (segmente, parçalı, PMN (polimorfonükleer), granülosit olarak da bilinir)
• lenfositler
• monositler
• eozinofiller
• bazofiller

• Hemoglobin, kanda oksijen taşıyan protein miktarını ölçer.

• Hematokrit, tam kanın belli bir hacmindeki kırmızı kan hücrelerine oranını ölçer.

• Kırmızı kan hücresi (eritrosit / alyuvar) sayımı, kanda birim hacimde bulunan kırmızı kan hücresinin sayımıdır. Hem artışı hem de azalması anormal bir durumu gösterebilir.

Eritrositlerin, sayıca değerinin yanında yapısal özellikleri de önemlidir. Aşağıda buna ait bilgiler yer alır;

• Ortalama korpuskular hacim (MCV), eritrositlerin ortalama büyüklüğüdür.  Eritrositler, normalden büyük (makrositik) olduğunda, MCV yükselir; örneğin B12 vitamini eksikliğine bağlı anemide.  MCV azaldığında, eritrositler normalden küçüktür (mikrositik); demir eksikliği anemisi  ya da talasemide görüldüğü gibi.
• Ortalama korpuskular hemoglobin (MCH), eritrositlerin oksijen taşıma kapasitesine ilişkin bir hesaplamadır.   Boyutça büyük olan (makrositik) eritrositler, yüksek MCH gösterirken, küçük olan (mikrositik) eritrositlerde, MCH değeri daha düşüktür.
• Ortalama korpuskular hemoglobin konsantrasyonu (MCHC), bir eritrosit içindeki ortalama hemoglobinin hesaplamasıdır.  Azalan MCHC değerleri (hipokromi) demir eksikliği anemisi ve talasemi gibi eritrosit içindeki hemoglobin miktarının azaldığı durumlarda görülür. Artan MCHC değerleri (hiperkromi) yanıklarda ve daha nadir bir konjenital bozukluk olan herediter (kalıtsal) sferositoz gibi hemoglobinin eritrosit içinde anormal derecede yoğunlaştığı durumlarda görülür.
• Eritrosit dağılım genişliği (RDW), eritrosit büyüklüğündeki değişimin hesaplanmasıdır.  Pernisiyöz anemi gibi bazı anemilerde eritrosit büyüklüğündeki değişim (anizositoz) (şekil değişikliği- poikilositoz- ile birlikte) RDW artışına neden olur.

• Trombosit (platelet) sayımı, kanın belli bir hacmindeki trombosit sayısıdır. Hem artışı hem de azalışı kanama ya da pıhtılaşma ile ilgili anormal durumları gösterebilir. 

• Ortalama trombosit hacmi (MPV), trombositlerin hesaplanan ortalama büyüklüğüdür.  Yeni trombositler, daha büyüktür ve trombosit üretimi artınca MPV artışı da ortaya çıkar.  MPV, doktorunuza kemik iliğinde trombosit üretiminizle ilgili bilgi verir.

Hemogram (Tam Kan Sayımı) Testi Değerleri Kaç Olmalıdır?

Her kan tahlili sonucunda her parametrenin ayrı anlamı vardır. Bu parametreler düşük de yüksek de çıkabilir. Her testte mutlaka referans aralık belirtilir. Yaş, cinsiyet gibi faktörler de testi değerlendirilirken göz önünde bulundurulur. Kan, litre başına hücre (hücre/L) veya desilitre başına gram (gram/dL) cinsinden ölçülür. Yetişkinler için beklenen tam kan sayımı sonuçları aşağıdaki gibi sıralanabilir:

Kırmızı kan hücresi değer aralığı

• Erkek: 4,35 trilyon ila 5,65 trilyon hücre/L
• Kadın: 3,92 trilyon ila 5,13 trilyon hücre/L

Hemoglobin değer aralığı

• Erkek: 13,2 ila 16,6 gram/dL
• Kadın: 11,6 ila 15 gram/dL

Hematokrit  

• Erkek: %38,3 ila %48,6
• Kadın: %35,5 ila %44,9

Beyaz kan hücresi sayımı 

• 3,4 milyar ila 9,6 milyar hücre/L

Trombosit sayımı 

• Erkek: 135 milyar ila 317 milyar/L
• Kadın: 157 milyar ila 371 milyar/L

Hemogram (Tam Kan Sayımı) Testi Nasıl Yapılır?

İç Hastalıkları (Dahiliye) doktorunun yönlendirmesinden sonra kolunuzdaki bir damardan, parmak ucundan, el üzerinden bir damardan, yenidoğan bebekler için topuktan özel bir tüpe kan örneği alınarak tam kan sayımı testi yapılır. Hemogram testinin yapılma aşamaları şöyle sıralanır:

• Kan örneği alınırken, kanı alınacak kişi oturtulur veya yatırılır.
• Kan alınacak nokta sağlam bir yere dayandırılır.
• Kan koldan alınacaksa, dirsek bükümünden 10-15 cm yukarıdan turnike ile sıkılır.
• Kan alınacak nokta özel bir solüsyonla silinir. Bu solüsyonun kuruması beklenir ve silinen bölgeye dokunulmaz.
• Hazırlanmış, steril, kuru ve tek kullanımlık enjektör ile uygun damara girilir.
• Görünen damarlarda damarın 5-6 mm uzağından damara girilir.
• Enjektörle kol arasındaki piston yavaş olarak çekilir. Kan tüpe doldurulur.
• Hastadan iğne çıkarılmadan önce koldaki turnike açılır, iğne çıkarılır sonrasında kuru bir pamuk yardımıyla kan alınan noktaya 10 dakika basınç uygulanır.
• Basınç uygulanmasının sebebi kanamanın durması ve kan alınan noktanın morarmasının engellenmesidir. Kan alınan noktaya basınç uygulanması gerektiği hastaya söylenmelidir.

Hemogram (Tam Kan Sayımı) Testi İle İlgili Merak Edilen Sorular

Tam Kan Sayımı neden yapılmalı?

Vücudumuzun genel sağlık durumunu belirlemede bize çok değerli bir bilgi verir. Öte yandan, anemi (kansızlık) gibi değişik hastalıkları taramak ve izlemek için de bu test yapılacaktır.

Hemogram testi ne zaman yapılmalıdır?

Rutin bir genel değerlendirme aşamasında tıbbi testlerin bir bölümü olarak kullanırız. Öte yandan, doktorunuz tarafından belirlendiği zamanda da bu test yapılır.

Tam Kan Sayımı testi yaptırmadan önceki hazırlıklar neler?

Test sonucu testin yapıldığı cihazın çalışma prensibi, kişinin günlük su alım miktarı, yatar veya ayakta olma durumu ve süresi gibi çeşitli faktörlerden etkilenebilir. Gündüz saatlerinde kan aldıracak kişiler daha aktif olduğu için testlerin sonucu değişebilir. Yüksek rakımlarda yaşayan kişilerde, yine bir takım değerlerde farklılıklar meydana gelir. Ayrıca, bayanlarda menstürasyon süreci içinde veya öncesi sonrası ilk günlerde olma hali, gebelik gibi ciddi  fizyolojik değişiklikler de sonuçlarda fark yaratacaktır. Bu nedenlerle, tam kan sayımı (hemogram) yapılmadan önce doktorunuza bu durumlar hakkında bilgi vermenizi öneririz.

Tam kan sayımı nasıl raporlanır?

Tam kan sayımı testi sonucunda oluşan değerlerin açıklaması şöyledir:

• WBC: Beyaz kan hücrelerinin sayısını yorumlar.
• RBC: Kırmızı kan hücrelerinin sayısını yorumlar.
• HGB: Hemoglobin sayısını yorumlar.
• HCT: HCT, Alyuvarların toplam hacminin kandaki yüzdesini verir.
• MCV: Bir alyuvarın ortalama büyüklüğü anlamına gelir.
• MCH: Her bir alyuvarda bulunan hemoglobin miktarını tanımlar.
• MCHC: Her bir alyuvarda bulunan hemoglobin ağırlığıdır.
• PLT: Kanın pıhtılaşmasını sağlayan trombosit sayısını gösterir.
• RDW: Bir hastanın farklı alyuvar boyutlarının farklarını gösterir.
• PDW: Trombositlerin dağılım genişliğini anlatır.
• MPV: Bir trombositin büyüklüğünü gösterir

Tam Kan Sayımı nasıl yorumlanır?

Örneğin HGB düşükse kansızlık, kan kaybı, lösemi, lenfoma, hemoliz gibi durumlar teşhis edilebilir. HGB yüksekliği, sigara içildiğini, aşırı sıvı kaybedildiğini gösterir. WBC yüksekliği, lösemi tiplerini, enfeksiyonları tanımada yardım eder. PLT yüksekliği bazı kanser türlerini, demir eksikliği anemisini, dalak ameliyatı sonrasında olunup olunmadığını gösterebilir. PLT düşüklüğü, diyopatik trombositopenik purpura, dissemine intravasküler koagülasyon (trombositlerin çok aşırı kullanılması sonrasında tükenmesi), dalağı tutan hastalıkları tanımlatabilir.

Çocuklarda tam kan sayımı gerekli mi?

Evet gereklidir. Bu sayede enfeksiyon, kansızlık, kanama bozuklukları belirlenebilir. Ayrıca çocukluk çağı kanserlerinin tanısının ve takibinin yapılması gerekir. Ayrıca bir sorun olmasa da rutin kontrol için tam kan sayımı testi çocuklara da yapılmalıdır.

Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.