Jinekolojik Hastalıklarda Robotik Cerrahi

Kadın hastalıkları olarak da bilinen jinekolojik hastalıkların tedavileri teknolojinin gelişmesi ile birlikte çeşitlilik kazanmaya devam ediyor. Kapalı cerrahi yöntemleri arasında yer alan robotik cerrahi, minimal invaziv (küçük kesi) cerrahisinin en teknolojik hali olarak kabul edilirken, hastaya ve doktora çok fazla avantaj sağlıyor. Robotik cerrahinin uygulama alanları arasında; rahim, rahim ağzı ve yumurtalık kanserlerinin tedavisi, rahmin çıkarılması, idrar kaçırma ve rahim sarkması, miyomların alınması, endometriosiz ve yumurtalık kistlerinin alınması gibi işlemler yer alıyor. Cerrahın kontrol ettiği robotik kollar aracılığı ile kapalı olarak uygulanan robotik cerrahi yöntemi, hastaya hastanede kalış süresinin kısalması, ağrı ve kanamanın daha az olması ve sosyal hayata dönüşün daha kısa sürede gerçekleşmesi gibi avantajlar getiriyor. Memorial Ankara Hastanesi Kadın Hastalıkları ve Doğum ile Jinekolojik Onkoloji Bölümü’nden Doç. Dr. Murat Öz, kadın hastalıklarının tedavisinde robotik cerrahi yöntemin kullanılması ile ilgili bilgi verdi.

Jinekolojik hastalıklarda robotik cerrahi nedir?

Teknolojinin ilerlemesi ile paralel bir şekilde tüm dünyada ameliyat yöntemlerinde ve ameliyat tekniklerinde çok önemli gelişmeler olmaktadır. Bu gelişmelerin esas amacı ameliyatların daha güvenli şekilde yapılabilmesi, komplikasyon oranlarının azalması ve ameliyata bağlı istenmeyen sonuçların minimalize edilmesidir. Bu konudaki en önemli ilerleme; eskiden açık cerrahi şeklinde yapılabilen ameliyatların artık minimal invaziv yöntemlerle yani kapalı olarak yapılabilir hale gelmesidir. Kapalı ameliyatlarda teknolojinin geldiği en son nokta ise robotik cerrahi sistemleridir. Robotik cerrahi basit bir şekilde anlatmak gerekirse, cerrahın kontrol ettiği robotik kollar aracılığı ile kapalı olarak ameliyatın gerçekleştirilmesidir. Geleneksel laparoskopik ameliyatlarla karşılaştırıldığında robotik sistemin çok fazla avantajı bulunmaktadır.

Jinekolojik hastalıklarda robotik cerrahi hangi durumlarda uygulanır?

Jinekolojik hastalıklarda robotik cerrahinin kesinlikle kullanılmaması gereken bir durum bulunmamaktadır. Laparoskopik cerrahinin uygun olduğu her durumda robotik cerrahi yapılabilmektedir. Rahim, rahim ağzı ve yumurtalık kanserlerinin cerrahisinde, miyomların alınmasında, rahim alma ameliyatlarında (histerektomi), endometriozis ameliyatlarında, yumurtalık kistlerinde, idrar kaçırma ve rahim sarkması gibi rahatsızlıklarda robotik cerrahi uygulanabilir.

Ancak teknik olarak kapalı ameliyatın açık ameliyatlara göre avantajının azaldığı bir takım durumlar mevcuttur. Bu durumlarda robotik cerrahi yerine açık cerrahi tercih edilebilmektedir.

Jinekolojik hastalıklarda robotik cerrahi nasıl uygulanır?

Robotik cerrahide hasta hazırlığı geleneksel laparoskopik yöntem ile çok benzerdir. Hasta ameliyat masasına alınıp anestezi verildikten sonra ayaklıklar takılarak hasta jinekolojik muayene pozisyonuna alınır. Daha sonra göbeğin yaklaşık 3 cm üzerinden yapılan minik bir kesiden karın içerisine özel bir iğne ile girilerek karbondioksit gazı ile karın içerisi şişirilir. Yaklaşık 15 mmHg basınca ulaşıldığında kameranın yerleştirileceği trokar (içerisinden cerrahi aletlerin girip çıkabileceği metal boru ya da kılıf) göbeğin 3 cm üzerinden açılan 7mm’ lik kesiden karın içerisine sokulur. İlk yerleştirilen trokardan robotik sistemin kamerası karın içerisine ilerletilir ve karın içindeki organların ilk görüntüsü elde edilir. Bu aşamadan sonra ameliyat masası yaklaşık 35 derece açı ile baş aşağı çevrilir. Hastanın masadan aşağı doğru kaymaması için ayaklar ayaklıklara sabitlenir ve omuzlara omuz destekleri yerleştirilir. Yapılacak cerrahinin şekline göre toplam kaç robotik kol ile ameliyat yapılacaksa o kadar sayıda trokar ilk girilen kameranın görüntüsü altında batına girilir. Trokarlar genellikle batında düz bir hat şeklinde ya da hafif bir hilal şeklinde yerleştirilir ve iki trokar arasında en az 8 cm mesafe bulunmalıdır. Tüm trokarlar yerleştirildikten sonra kullanılacak robotik enstrümanlar uygun trokarlardan karın içerisine iletilir ve en sonunda enstrümanların robotik kollar ile bağlantısı kurularak ameliyata hazır hale gelinir.

Miyomektomi: Üreme çağındaki kadınların önemli bir kısmında görülebilen bir problem olan miyomların cerrahi tedavisinde robotik sistem büyük avantaj sağlamaktadır. Kapalı yöntemle miyom ameliyatında en önemli basamak, miyomları çıkardıktan sonra rahimdeki kesilerin sağlam ve çok katlı bir şekilde kapatılmasıdır. Miyom çıkarıldıktan sonra rahimdeki kesilerin sağlıklı kapatılamaması sonraki gebeliklerde rahim yırtılması riskini artırmaktadır. Robotik sistemle yapılan miyomektomilerde robotik kollar el bilek hareketlerini tüm eksenlerde taklit edebildikleri için oluşan kesilerin dikilmesi çok daha kolay ve güvenilir olmaktadır.

Histerektomi (Rahim alma ameliyatı): Kapalı ameliyat için uygun olan bütün rahim alma işlemleri robotik sistem ile yapılabilmektedir. Üç boyutlu ve yüksek kalitedeki görüntü sayesinde rahim alma ameliyatında karşılaşılabilecek istenmeyen durumların oluşma ihtimali azaltmaktadır. Rahim bağları robotik olarak kesildikten sonra vajen tepesi çepeçevre kesilerek tüm bağlantılarından kurtulan rahim vajenden dışarı alınır. Vajendeki kesi yeri de yine robotik olarak ya da vajinal yoldan kapatılır.

Endometriozis: Endometriozis hastalığı rahim, tüpler, yumurtalıklar ve hatta kalın bağırsakları da ilgilendiren ve bu organlarda ciddi yapışıklıklara, fonksiyon kayıplarına ve ağrılara neden olan bir durumdur. Endometriozis cerrahisi tecrübe gerektirmektedir ve özellikle ileri evre endometriozis cerrahisi uzun süren bir cerrahidir. Uzun süreler boyunca yüksek konsantrasyonda kalınmasını ve önemli organlarda meydana gelen yapışıklıkların organlara zarar vermeden açılmasını gerektiren bu durumda yine robotik cerrahi önemli avantajlar sağlamaktadır.

Jinekolojik hastalıklarda robotik cerrahinin avantajları nelerdir?

Da Vinci robotik cerrahinin hastaya sağladığı avantajlar şöyle sıralanabilir:

• Ameliyat minik kesiler ile yapıldığı için hastada kanama miktarı daha az olur
• Kesi boyutu açık ameliyata göre daha küçük olduğu için hasta daha az ağrı hisseder
• Yara iyileşme süresi daha kısa olur
• Hastanın hastanede yatış süresi kısalır
• Açık cerrahiye göre komplikasyon oranı daha düşük olur
• Hasta günlük ve sosyal yaşantısına daha kısa sürede geri döner
• İyileşme süresi daha kısa olduğu için cerrahi sonrası onkolojik tedaviye daha kısa zamanda başlanmasını sağlar

JİNEKOLOJİK HASTALIKLARDA ROBOTİK CERRAHİ İLE İLGİLİ SIK SORULAN SORULAR

Jinekolojik hastalıklarda robotik cerrahinin açık ve kapalı yöntemlerden farkı nedir? Jinekolojik hastalıklarda robotik cerrahi neden tercih edilir?

Robotik cerrahinin hem açık cerrahiye hem de geleneksel kapalı yöntemlere (laparoskopi) göre belirli avantajları bulunmaktadır. 

Açık cerrahiye göre avantajları:

• Ameliyatta kan kaybı çok daha azdır
• Komplikasyon oranları daha azdır
• İyileşme süresi daha kısadır, hastanede yatış süresi daha kısadır
• Ameliyat sonrası ağrı daha azdır
• Ameliyattan sonra daha çabuk normal hayata dönmektedir.
• Ameliyat izi çok daha küçüktür

Geleneksel laparoskopik cerrahiye göre avantajları:

• Cerrah konsolda oturarak çok daha rahat bir pozisyonda operasyonu gerçekleştirmektedir. Bu da cerrahın uzun süren kanser ameliyatlarında bile yorulmadan ve konsantrasyonunu kaybetmeden ameliyatı sürdürmesini sağlamaktadır. Klasik laparoskopik ameliyatlarda cerrah fiziksel olarak çok daha fazla zorlanmakta ve uzun süren ameliyatlarda yorgunluk, fiziksel ağrı ve buna bağlı konsantrasyon kaybı yaşamaktadır
• Cerrah, robotik sistemle ameliyat sahasını 3 boyutlu olarak ve yüksek kalitede görmektedir. Klasik laparoskopik yöntemde 2 boyutlu bir ekrana bakarak ameliyat yapıldığı için derinlik duygusu ortadan kalkmakta ve bazı durumlarda bu durum problem yaratabilmektedir.
• Robotik sistemde hastadaki robotik kollar cerrahın parmak ve bilek hareketlerini yüksek keskinlikte simule edecek şekilde dizayn edilmiştir. Böylece ameliyat sırasında çok yüksek hassasiyetle 360 derece hareket kabiliyetine sahip cerrahi enstrümanlar kullanılabilmektedir. Klasik laparoskopide ise bu mümkün değildir.
• Robotik sistemde hastadaki bütün enstrümanları ve kamerayı yani çalıştığı sahayı cerrahın kendisi, istediği gibi kontrol edebilmektedir. Klasik laparoskopide ise cerrah aynı anda sadece iki enstrümana hakim olabilmektedir. Kamerayı ve asistan aletini bir başka kişi idare etmektedir. Dolayısı ile ameliyatın başarısı cerraha bağlı olduğu kadar karşısındaki asistana da bağlıdır.
• Robotik sistemdeki kontroller cerrahın el titremelerini tamamen engelleyerek titreşimsiz ve pürüzsüz bir alet kullanımı sağlar.

Robotik cerrahi ile yapılan ameliyatlardan sonra iyileşme süreci nasıldır?

Robotik cerrahide 7 mm çapında enstrümanlar kullanılmaktadır ve ortalama 4 tane 7 mm lik kesiden robotik ameliyatlar yapılmaktadır. Bu nedenle robotik cerrahilerden sonra iyileşme süresi son derece kısa olmaktadır.

Jinekolojik hastalıklarda robotik cerrahi yönteminin riskleri var mıdır?

Jinekolojik hastalıklarda geleneksel laparoskopik yöntemle karşılaştırıldığında robotik cerrahiye özgü riskler mevcut değildir. Teknik olarak robotik sistemde meydana gelebilecek arızalar olabilse de son derece nadirdir ve böyle durumlarda cerrahiye geleneksel laparoskopik yöntemle devam edilebilir. Yani bir cerrahide standart olarak gerçekleşme olasılığı bulunan riskler robotik cerrahi için de geçerlidir.

Jinekolojik hastalıklarda robotik cerrahi her hastada uygulanabilir mi?

Geleneksek laparoskopik cerrahi için uygun olan tüm durumlarda robotik cerrahi uygulanabilmektedir. Bazı durumlar kapalı ameliyat için engel teşkil edebileceğinden bu durumlarda robotik cerrahi de uygun olmamaktadır. Bu durumlara:

• Hastanın kapalı ameliyat için engel teşkil eden tıbbi bir durumunun bulunması (kafa içi basınç artışının tehlikeli olabileceği kafa içi kitleler, ciddi akciğer ve kalp rahatsızlığı olması vb)
• Ameliyatı planlanan hastalığın kapalı ameliyat için uygun olmaması (karın içi yaygın hastalığa sahip yumurtalık kanseri, karın içerisinde büyük alan kaplayan kitle ya da tümör olması gibi) örnekleri verilebilir

Robotik cerrahiden sonra hastanede kaç gün kalınır?

Robotik cerrahide hastanede kalış süresi açık cerrahiye kıyasla anlamlı derece kısadır. Günümüzde robotik cerrahi ile komplike kanser ameliyatlarının da yapılabildiğini düşünürsek hastanın hastanede kalış süresi hastalığa, hastanın genel durumuna ve robotik olarak yapılan işleme bağlı olarak değişmektedir. Hastanede kalış süresi miyom ve rahim alma ameliyatları için genellikle 1 gece, rahim kanseri ameliyatları için 2 gecedir.

Ameliyat sonrasında ağrı meydana gelir mi?

Robotik cerrahi sonrası ağrı, açık cerrahiye göre çok daha azdır. Hissedilen ağrı genellikle trokar giriş yerlerinde kısa süreli hissedilmektedir. Kuvvetli olmayan ağrı kesicilerle kontrol altına alınabilmektedir.

Ameliyat sonrası yoğun bakımda kalmak gerekir mi?

Robotik cerrahi sonrası yoğun bakım ihtiyacı hastanın genel durumuna, hastalığın şiddetine ve yapılan işleme göre değişmektedir. Genellikle aksi bir durum olmadıkça robotik cerrahi sonrası yoğun bakım ihtiyacı olmamaktadır.

Robotik cerrahinin kadın hastalıklarında kullanılma oranları nelerdir?

Özellikle Kuzey Amerika kıtasında jinekolojik hastalıkların cerrahi tedavisinde giderek artan şekilde robotik cerrahi uygulanmaktadır. Tüm kapalı rahim ameliyatlarının yaklaşık %30-40 kadarı robotik yöntemle yapılmaktadır. Avrupa’da da hızla yaygınlaşan robotik cerrahi sistemleri neticesinde laparoskopik rahim alma ameliyatı yıllar içerisinde azalarak robotik rahim alma ameliyatı artmaktadır.

Robotik cerrahi sonrasında hastaların nelere dikkat etmesi gerekir?

Robotik cerrahiden sonra hastaların dikkat etmesi gereken özel bir konu yoktur. Cerrahinin ardından birkaç gün sonra hastalar banyolarını yapabilirler. Dikiş yerlerine özel bir bakım uygulanması gerekmez ve genellikle emilebilir materyaller kullanıldığından hastaların dikişlerini aldırmalarına gerek kalmaz.