Meniere hastalığı nedir? Belirtileri ve tedavi yöntemleri

Nedeni tam olarak bilinmeyen ve kendisini baş dönmesi, işitme kaybı ve kulak çınlaması ile gösteren Meniere hastalığı,  yaşam konforunu önemli ölçüde etkiliyor.  Ağırlıklı olarak 40 yaş üstünde görülen Meniere hastalığı, kadınlarda daha sık izleniyor. Özellikle tuz kullanımının kısıtlandığı özel bir diyet programının uygulandığı bu hastalığın farklı tedavi yöntemleri bulunuyor.

Prof. Dr. Erdal SEREN

Kulak Burun Boğaz Hastalıkları

Kolay Randevu Talebi

Meniere hastalığı nedir?

Meniere hastalığı, işitme kaybı, kulak çınlaması ve baş dönmesi şikayetleri ile karakterize bir iç kulak hastalığıdır.

Meniere hastalığı belirtileri nelerdir?

Meniere belirtileri farklı olabilmektedir. Bu hastalığın başlıca belirtileri şu şekildedir:

Baş dönmesi ( Vertigo)

Baş dönmesine bulantı, kusma, çarpıntı, ishal, terleme, ölüm korkusu eklenebilir.  Bu belirtilerin bir kısmı hastalığın panik atak nöbetleriyle karışmasına neden olabilir. Baş dönmesi aniden başlar, 20 dakika ile 24 saat arasında sürebilir. Ancak genellikle 2 saatin altında sonlanır. Hiçbir zaman 24 saati geçmez.

Kulak uğultusu

Baş dönmesi başlamadan önce bazen kulakta dolgunluk hissi oluşabilir. Gerginlik, stres ve aşırı tuz alımı baş dönmesi ataklarını başlatabilir. Baş dönmesi atakları arasında hasta tamamen normal ya da hafif dengesiz olabilir. Hastaların %2’sinde bilinç kaybı olmadan denge kaybı ve yere düşme atakları olabilir.

Dalgalı işitme kaybı 

İşitme kaybı baş dönmesi olduğu dönemde olur ve kalın seslerdedir (alçak frekanslardadır). Hastalığın ilk zamanlarında baş dönmesi atakları sonrasında azalan işitme düzelir. Fakat ilerleyen yıllarda atak sonrasında da işitme kaybı kalıcı hale gelir. Dalgalanmalara ilk 5 yıl içinde daha çok rastlanır.

Kulakta dolgunluk hissi (Tinnitus)

Kulak çınlaması hastadan hastaya değişir ve uğultu şeklindedir

Bu belirtiler dışında

· Bulantı,

· Kusma,

· Baş ağrısı gibi şikayetler de Meniere hastalığı olanlarda ortaya çıkabilecek diğer belirtiler arasında yer alırlar.

Meniere hastalığının nedenleri nelerdir?

İç kulaktaki tüp yapıların içerisinde yer alan sıvı seviyesindeki değişiklikler sonucu meniere hastalığının oluştuğu düşünülür. Vücudun bağışıklık sisteminin kendi doku ve hücrelerine karşı antikor oluşturarak harabiyete neden olduğu otoimmün hastalıklar, alerjiler ve genetik problemler de Meniere hastalığı sebepleri arasında bulunur. Sistemik lupus eritematozus, ankilozan spondilit ve romatoid artrit, Meniere hastalığı ile ilişkili otoimmün hastalıklar arasında yer almaktadır.

Meniere hastalığının tanısı nasıl konulur?

Meniere hastalığının tanısının konulmasında en yardımcı olan unsur hastanın hikayesidir. Çok iyi hikâye ile hastaların baş dönmesinin meniere olup olmadığı konusunda ilk şüphe oluşur. Muayene sonrasında yapılacak ilk tetkik odiometri adı verilen işitme testleridir. Bu testlerde işitme kaybının varlığı ve iç kulağın durumu hakkında bilgi edinilir. Kalın seslerdeki iç kulak tipi işitme kaybı Meniere hastalığı için önemli tanı kriteridir. Vestibüler sistem adı verilen denge sistemi ile ilgili yapılabilecek bazı testlerde vardır. Ancak bunlar Meniere hastalığını diğerlerinden ayırmaya pek yardımcı olamazlar. Meniere hastalığını kuvvetle düşündürecek bir yöntem de Gliserol Testi'dir. Bu testte hastaya odiometri yapıldıktan sonra gliserol içirilir. Daha sonra yapılan odyometride işitme kaybında düzelme görülmesi Meniere hastalığı lehinedir. Ancak bu test ancak işitme kaybının dalgalı olduğu dönemde tanıya yardımcıdır. Dalgalanma olan yani erken dönemlerde elektrokokleografi denilen bir tetkikte basınç artışını göstermede yardımcı olur. Bilgisayarlı tomografi veya Manyetik Rezonans (MR)  tetkikleri beyinde veya iç kulaktaki tümör ya da yer kaplayan lezyonları ayırt etmek için kullanılabilir.

Meniere nasıl tedavi edilir?

Meniere hastalığının bir tedavisi yoktur ancak doktorlar hastalık belirtilerini kontrol edebilmek için destek tedavisi verirler.  Bazı tedavi yöntemleri şunlardır:

Ataklar için önleyici ilaç tedavisi;

1. Vestibüler rehabilitasyon; dengeyi düzeltmeye yardım eden egzersizler
2. Özel diyet, özellikle düşük tuzlu diyet
3. Kulak çınlaması ve işitme kaybı tedavisi; ses terapisi ve/veya işitme cihazları
4. Rahatsızlıkla ilgili stres, anksiyete ve depresyonun tedavisi
5. Ameliyat

Önleyici İlaç Tedavisi

Meniere atağının etkilerini yatıştırmak için bazen bulantı, baş dönmesi ve kusma rahatsızlıklarının belirtilerini tedavi eden ilaçlar verilir. Menieri hastalığının tedavisinde kullanılan ilaçların kullanım süresi normalde sadece 7 ile 14 gün arasında olup hastaya prokloroperazin veya antihistamin verilmektedir.

Atak esnasında ilacı olabildiğince çabuk almanız ve belirtiler azalmaya başlayana kadar sabit ve hareketsiz bir pozisyona geçmeniz önerilir. Özellikle şiddetli durumlarda, doktorlar prokloroperazin iğnesi yapabilir veya hastayı hastaneye yatırarak kaybedilen sıvıyı telafi etmek için damardan sıvı alınmasını sağlayabilirler.

Ameliyat

Eğer baş dönmesi atakları konservatif çözümlerle kontrol edilemiyorsa ve ataklar günlük işleri kısıtlıyorsa aşağıdaki cerrahi işlemlerden biri tavsiye edilebilir:

Endolenfatik şant (İç kulak sıvısının boşaltılması) veya dekompresyon (basıncın azaltılması) işlemi

İşitmeyi koruyan bir kulak ameliyatıdır. Vakaların 1/2-1/3’ünde baş dönmesi ataklarının kontrolü sağlanır. Ancak hiçbir hastada bu kontrol kalıcı değildir. Diğer işlemlere kıyasla daha kısa sürer.

Vestibüler nörektomi

Denge sinirinin iç kulağı terk edip beyine girdiği yerde kesilmesi işlemidir. Baş dönmesi atakların büyük bir kısmı bu ameliyatla tedavi edilebilir ve vakaların çoğunda işitme duyusu korunulur.

Labirentektomi ve işitme sinirinin kesilmesi

Bir tarafın iç kulağındaki işitme ve denge mekanizmalarının harap edilmesidir. Meniere hastasının etkilenmiş olduğu kulağı çok az duyuyorsa bu yöntem tercih edilebilir. Genellikle baş dönmesi atakları kontrol altına alınır.

Meniere hastalığı hakkında sık sorulan sorular 

Meniere hastalığı için kimler risk grubunda yer alır?

Meniere hastalığının nedenleri kesin değildir. Yine de bazı risk faktörlerinin Meniere oluşma riskini arttırdığı düşünülür. Meniere risk faktörleri olarak; kulak yapısından kaynaklı drenaj sorunları, bağışıklık sistemi yanıtları, alerjiler, viral enfeksiyonlar, genetik yatkınlık ve migren sayılabilir.

Meniere hastalığı ilerlerse ne olur?

Meniere hastalığı, hayatı tehdit etmeyen ve ciddi komplikasyonları olmayan bir hastalık olmasına rağmen, ne zaman ortaya çıkacağı ön görülemeyen ataklar kişinin yaşam kalitesini önemli ölçüde etkilemektedir. Hastalığın yaş dönemi genellikle insanların iş hayatlarındaki en olgun ve üretken dönemleridir. Bazı olgularda sosyal yaşam ve iş performansı daha belirgin etkilenmekte, yine bazı olgularda anksiyete ve depresyon gibi psikolojik sorunlar ortaya çıkabilmektedir.

Meniere baş ağrısı yapar mı?

Bazı hastalarda baş dönmesine migren ya da gerilim tipi baş ağrısı eşlik edebilir.

Meniere ve vertigo arasındaki fark nedir?

Özellikle atak döneminde 20 dakikadan 24 saate kadar sürebilen şiddetli baş dönmesi şikayeti tipik olarak görülen bir durumdur. Hastalar baş dönmesini “Oda etrafımda dönüyor” şeklinde tanımlayabilir. Meniere hastalığında vertigo ile beraber kulak dolgunluğu ve işitme azlığı eşlik edebilir.

Meniere atağını ne tetikler?

Sigara, stres, alerji (özellikle gıda alerjisi), tuz ve unun fazla kullanımı, kafa travmaları, migren ve iç kulağın bulunduğu kafatası kemiğindeki anatomik bozukluklar Meniere hastalığını tetikler.

Meniere hastalığına iyi gelen yiyecekler nelerdir?

Meniere hastasının sodyum alımı kısıtlanmalıdır. Bunun için hastanın günlük tuz tüketimi kontrol altında olmalıdır. Hasta kişi için 1500 mg/günlük tuz alımı idealdir. Bunun yanında kafein ve alkol tüketimi de azaltılmalıdır. En önemli tuzsuz diyet; Furstenberg rejimidir. Furstenberg diyetinde sıvı alımı kısıtlanmaz, bununla birlikte çok fazla miktarda su tüketimi de önerilmez. Tuz yerine KCL kullanılabilir.

Meniere hastalığı için hangi egzersizler yapılmalıdır?

Cawthorne-Cooksey egzersizleri gibi vestibüler egzersizler Meniere hastalarına yardımcı olabilir. Bu egzersizlerde baş ve göz hareketleri kullanılır. Otururken veya yatarken yapılabilir. Önce bir sandalyeye oturulur veya sırt üstü yatılır. Hasta önce alnına sonra burnuna, daha sonra tam sola ve tam sağa bakar. Son olarak bir parmağı yüzünden bir metre uzakta tutarak ona odaklanır. Odağı kaybetmeden bu parmak 30 cm yakına kadar getirilir. Hastalar bu bu Meniere hastalığı egzersizlerini istediği kadar yapabilir. Yaparken daha az baş dönmesi hissedildikçe daha fazla hızlanılabilir.

Bir başka egzersiz için bir sandalyede dik oturmalıdır. Önce çene göğüse doğru indirilir, sonra kafa arkaya doğru atılarak tavana bakılır. Bu hareket yavaş yapılmalı ve gözler açık tutulmalıdır. Bu egzersiz daha az başınızı döndürdükçe hızlanabilir ve gözlerinizi kapatabilirsiniz. Sağ omzun üzerinden bakmak için sağa dönülür ve sonra sol omzun üstünden bakmak için sola dönülür. Bu egzersiz de zamanla hızlandırılabilir.

Meniere hastalığı diyeti nasıl uygulanmalıdır?

Meniere hastalığı diyetinde tuz kısıtlaması önerilmiş, diüretiklerin vertigo ataklarını kontrol ettiği ortaya konulmuştur. Bu diyette bodyumdan zengin besin alımı kontrol altına alınır ve tüm yiyeceklerin tuzsuz hazırlanması önerilir. Yumurta, balık, et, ekmek, pirinç, makarna, meyve, sebze, süt, yağ, bal, şeker ürünlerinde herhangi bir kısıtlama bulunmamaktadır.

Meniere tedavisi ne kadar sürer?

Meniere atağının etkilerini yatıştırmak için bulantı, baş dönmesi ve kusma rahatsızlıklarının belirtilerini tedavi eden ilaçlar verirler. Bu ilaç tedavisinin süresi normalde sadece 7 ile 14 gün arasında olup, hastaya prokloroperazin veya antihistamin verilmektedir.

Meniere hastalığı işitme kaybına neden olur mu?

Meniere hastalığına sahip bireylerde, etkilenen kulakta işitme ile ilgili problemler ortaya çıkabilir. Etkilenmenin boyutuna bağlı olarak işitme güçlüğünden, sağırlığa kadar değişken derecede işitme kayıpları ortaya çıkar.

Meniere atağında ne yapılmalı?

Meniere kriz dönemi çok dramatik olduğu için genellikle hastanın yatırılarak tedavi edilmesi daha etkili olabilir. Denge sistemindeki alevi en iyi söndüren diazepam grubu ilaçlardır. Beraberinde idrar sökücüler, su atıcı serumlar, kortizon ve damar kan akımını artırdığına inanılan bazı ilaçlar verilebilir.

Meniere uçak yolculuğu yapmayı engeller mi?

Meniere hastalığında uçak yolculuğuna bağlı geçici baş dönmesi görülebilir. Bu durum basınç değişimine bağlıdır.

Meniere manevrası nedir?

Meniere manevrasında hasta omuz seviyesinden itibaren başı arkaya boşluğa sarkacak şekilde yatırılır, başı 45 derece sağa çevrilir. Sağ kulakta kristal kaymışsa hastada baş dönmesi, mide bulantısı, nistagmus adı verilen istemsiz göz hareketleri bazen de bulantı-kusma ortaya çıkabilir.

Meniere testi nasıl yapılır?

- Fistül testi pozitifliği (Hennebert belirtisi): Perilenf fistülünü tespit etmek için yapılır. DKY’na pozitif basınç verilerek vertigo ve nistagmus gözlenir. Testin (+) olması fistülü göstermekle beraber labirentinde halen fonksiyon gösterdiğine işarettir. Yani nonfonksiyone labirentte fistül olsa dahi test (-) çıkacaktır. Bu nedenle test (-) çıkması fistülü ekarte etmez. Meniere ve sifilizde de bu test (+) çıkabilir. Denge testleri yapılır.

-ABR testi: Retrokoklear patolojileri dışlama da işe yarar. Otoakustik Emisyon (tutulan kulakta alınmaz),

- Elektronistagmografi: Tutulan tarafta hipofonksiyon vardır. Göz kürelerinde oluşan pozisyon değişikliklerini saptayan elektiriksel bir devreden oluşur. ENG ile nistagmus gözler açık, kapalı, karanlıkta kaydedilebilir. Nistagmusun süresi ve şiddeti ölçülerek kayıt edilir. Elektrik akımının neden olduğu parazitlenmeye karşı filtre kullanılmalıdır. Uygulanması zaman alır.

-Posturagrafi, VEMP ( Vestibüler Uyarılmış Myojenik Potansiyeller): Sakküler hidropsu saptama da faydalıdır. Yeni ve yaygınlaşmakta olan elektrofizyolojik ölçüm yöntemlerinden biridir. Prensip olarak kulağa verilen şiddetli uyaran boyun kaslarında özellikle SKM kasında hareket meydana getirir ve kastaki bu olayın EMG kaydı elektrotlar aracılığı ile yapılır. Kasa gelen uyarının orijinin otolitik organlar, özellikle sakkül olduğu belirtilmiştir. Yani VEMP testi genel olarak; sakkül inferior-vestibüler sinir ve santral bağlantılarının normal çalışıp çalışmadığının saptanmasında kullanılmaktadır.

-Gliserol testi: Odyogram yapıldıktan sonra işitme kaybı olan hastalarda gliserol içirilerek yeniden odyogram yapılır.  Menier de işitme kaybı düzelir

-Elektrokokleografi: Basınç artışını göstermede yardımcı olur.

-Bilgisayarlı tomografi(BT), Manyetik Rezonans(MR) tetkikleri: Beyin sapı tümörleri ve işitme siniri tümörlerini ayırt etmeye yarar

Meniere hastalığında dikkat edilmesi gereken noktalar nelerdir?

Bazı hastalar diyette kafein, alkol ve çikolata gibi kısıtlamalardan yarar görmektedir. Tuz kısıtlayıcı bir diyet de, sıvı retansiyonuna karşı önerilmektedir. Düzenli ve dengeli beslenme, alerjenlerden uzak durma, sigaranın bırakılması ve stres kontrolü de önerilen yaşam tarzı değişiklikleri arasındadır.

Meniere hastalığı kalıcı mıdır?

Tedavide ne yazık ki uzun yıllardan beri kabul edilebilir bir ilerleme sağlanamamıştır. Meniere tedavisindeki son gelişmelere göre baş dönmesini kontrol altına alacak ve işitmeye en az zararı verecek ilaçlar, doz ve uygulama yöntemi ile ilgili birçok araştırmalar yapılmaktadır. Bu kronik hastalıkta sağlık çalışanları ve hastanın yakın çevresinin moral ve psikolojik desteği de önem taşımaktadır.

Meniere hastalığının bitkisel tedavisi var mıdır?

Meniere hastalığının bitkisel tedavisinin yapılması konusunda net bir şey yoktur. Çünkü Meniere hastalığının nedeni kesin bir şekilde bilinmemektedir. Fakat belirtilere yönelik olarak uygulanan pek çok tedavi seçeneği bulunur. Tedavide amaç belirtileri tolere edilebilir seviyeye indirmek ve mümkün olan en hızlı iyileşmeyi sağlamaktır.

Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.