Balık Pulu Hastalığı (İktiyozis vulgaris) nedir?

Balık pulu hastalığı (iktiyozis vulgaris) ismini Yunanca’da balık cildi anlamına gelen iktiyozis kelimesinden almaktadır.  Balık pulu hastalığı yani iktiyozis vulgaris ailesel geçiş özelliği nedeniyle genetik bir hastalık olmasına rağmen, altta yatan farklı hastalık ve durumlara bağlı olarak sonradan edinilen tipleri de mevcuttur. Çoğu hasta filagrin geninde bir mutasyona sahiptir. Konjenital yani doğumsal iktiyoz vulgaris olarak da adlandırılan kalıtsal tip, ilk olarak erken çocukluk döneminde ortaya çıkar ve iktiyoz vulgaris vakalarının %95'inden fazlasını oluşturur.  Balık pulu hastalığında (iktiyoz vulgaris) ciltte yaşanan sorunlar şiddetli tutulum olan olgularda doğumla birlikte de başlayabilir. Balık pulu (iktiyozis vulgaris) hastalığının kesin bir tedavisi olmamakla birlikte uygulanan tedaviler hastalığın ilerlemesini durdurmaya ya da şikayetleri azaltmaya yöneliktir.

Memorial Ataşehir / Şişli Hastanesi Dermatoloji Bölümü’nden Prof. Dr. Necmettin Akdeniz, balık pulu hastalığı olarak bilinen iktiyozis vulgaris hakkında bilgi verdi.

Balık pulu hastalığı (iktiyozis vulgaris) nedir?

Balık pulu (iktiyozis vulgaris) hastalığında genetik nedenlerle ya da yaşanan farklı rahatsızlıklara bağlı olarak cildin nem tutan koruyucu bariyeri bu özelliğini kaybedebilmektedir. Aynı zamanda yeni deri hücreleri çok hızlı üremeye başlarken, eskiyen deri hücreleri de çok yavaş dökülmektedir. Bu durum ciltte pullu görünümde bir birikime neden olmaktadır. Hastaların cildinde ortaya çıkan görüntü balık cildine benzediği için bu durum balık pulu hastalığı olarak ifade edilmektedir. Balık pulu hastalığı nadir görülen bir rahatsızlıktır ve genellikle hafif geçirilmektedir. Ancak şiddetli balık pulu hastalığı ciddi sorunlara yol açabilmektedir. Hafif seyreden balık pulu hastalığı aşırı kuru cilt ile karıştırılabildiği için teşhiste bazı gecikmeler ya da zorluklar olabilmektedir.

Balık pulu hastalığı (iktiyozis vulgaris) yaygınlığı, sıklığı ne kadardır?

Hastalık tüm ırklarda ve her iki cinsiyetten insanlarda bulunur. Kalıtsal iktiyoz vulgaris oldukça yaygındır. 250 çocuktan 1'inde kalıtsal iktiyoz vulgaris olabilir. Öte yandan, edinilmiş iktiyoz vulgaris nadirdir ve neredeyse yalnızca yetişkinlerde bulunur.

Kalıtsal iktiyozda, genellikle etkilenen kişinin ebeveynlerinden en az biri, bir çocukla aynı kuru, pullu cilde sahiptir. Otozomal dominant bir şekilde kalıtım görülür yani etkilenen bir ebeveynin her çocuğunun kalıtsal iktiyoz vulgaris geçirme olasılığı  %50’dir.

Balık pulu (İktiyozis vulgaris) hastalığı belirtileri nelerdir?

Balık pulu hastalığında iktiyozis vulgaris) cildin doğal dökülme süreci yavaşlamaktadır. Bu durum cilt tabakasında fazla protein birikmesine yol açmaktadır.

Balık pulu hastalığı (iktiyozis vulgaris) belirtileri genel olarak şu şekilde sıralanabilir;

• Kuru ve pullu cilt balık pulu hastalığı belirtileri arasında en bilinenidir. Pullanmalar vücudun; gövde, sırt, karın, kalça, bacakların ön kısımları gibi bölgelerinde görülür. Özellikle küçük çocuklarda yüz ve kafa derisi bölgelerinde yoğunlaşabilir. Oluşan pullanma beyaz, gri veya koyu kahverengi olabilir. Özellikle kaval kemiği bölgesinde yaşanan pullanma koyu ve kalın olabilmektedir. Pullanmalar aşırı olursa çatlaklar oluşabilir. Soğuk ve kuru havalarda kuruluk ve pullanma daha da artar. Balık pulu hastalığını şiddetli geçiren kişilerde ayak tabanlarında veya ellerin avuçlarında derin, ağrılı çatlaklar meydana gelebilir.
• Cilt kızarıklığı 
• Ciltte kabarıklık ve sertlik
• Kaşıntı
• Ağrı
• Hareket etmeyi zorlaştırabilen, kalınlaşmış cilt yapısı balık pulu hastalığının diğer belirtileri arasında yer almaktadır.

Balık pulu hastalığı (iktiyozis vulgaris) olan birçok hastada aynı zamanda egzama gibi cilt sorunları da görülebilmektedir.

Balık pulu hastalığı (iktiyozis vulgaris) nedenleri nelerdir?

Balık pulu hastalığı genetik geçişli bir cilt problemi olarak bilinmektedir. Ancak sonradan farklı rahatsızlıklara bağlı olarak da gelişebilmektedir. Balık pulu hastalığının kalıtsal formuna sahip çocuklar doğumda normal bir cilt görünümüne sahip olabilirler. Bu çocuklarda rahatsızlık daha çok ilk birkaç yıl içinde ortaya çıkabilmektedir. Sonradan ortaya çıkan yani edinilen balık pulu hastalığına tam olarak neyin neden olduğu bilinmemekle birlikte bazı hastalıkların risk oranını artırdığı düşünülmektedir. Sonradan ortaya çıkan balık pulu hastalığı (İktiyozis vulgaris) için risk faktörlerini artıran durumlar şu şekilde sıralanabilir:

• Tiroid veya paratiroid problemleri gibi endokrin bez hastalıkları. Hipotiroidi yani tiroid bezinin az çalışması balık pulu hastalığı riskini artırabilmektedir.
• Böbrek hastalıkları,
• Bağışıklık sisteminin reaksiyon göstermesiyle ortaya çıkan romatolojik bir hastalık olan sarkoidoz da balık pulu hastalığı riskini yükseltebilir.
• Lenfoma, Multipl miyelom gibi kanser
• HIV (AIDS), cüzzam(lepra) hastalığı
• Nikotinik asit, simetidin ve klofazimin gibi bazı ilaçların kullanımı
• Vücudun belirli bölgelerinde ciltte kuruluk, kaşıntı ve kızarıklık ile ortaya çıkan atopik dermatit hastalığı da riski artırabilmektedir. 

Balık pulu hastalığı (iktiyozis vulgaris) nasıl teşhis edilir?

Balık pulu hastalığı Dermatoloji (Deri ve zührevi hastalıkları) uzmanı tarafından muayene ile teşhis edilebilmektedir. Ancak balık pulu hastalığı bazen çok hafif seyredebildiği için, normal kuru cilt veya farklı cilt hastalıklarıyla karıştırılabilir. Diğer deri hastalıklarını eleyebilmek için balık pulu hastalığı teşhisinde bazen deri biyopsisi ya da gen testi uygulanabilmektedir ancak diğer kalıtsal iktiyoz formları düşünülmedikçe genetik test genellikle yapılmaz.

Balık pulu hastalığı (iktiyozis vulgaris) nasıl tedavi edilir?

Balık pulu hastalığının günümüzde kesin bir tedavisi bulunmamaktadır. Uygulanan tedaviler balık pulu hastalığının ilerlemesini durdurmaya ya da şikayetleri azaltmaya yöneliktir. Ancak farklı rahatsızlıklara bağlı olarak sonradan edinilmiş balık pulu hastalığında altta yatan nedene yönelik tedavilerden sonra hastalık gerileyebilmektedir.

Balık pulu hastalığı tedavisinde uygulanan yöntemler şu şekilde sıralanabilir:

• Cilt kremleri:  Kuruyan cilt için özel kremler kullanılabilir. Krem uygulamalarının özellikle banyodan sonra cilt hala nemliyken kullanılması etkinliği artırabilmektedir. Alfa-hidroksi asitler, üre veya propilen glikol içeren losyonlar cilt nemini artırmak konusunda etkili olabilir. Seramidler ve diğer lipidleri içeren cilt kremleri de yaşanan pullanmaya iyi gelebilmektedir.
• İlaç tedavisi: Balık pulu hastalığını şiddetli geçiren hastalarda ağızdan ilaç tedavisi de uygulanabilmektedir. A vitaminin sentetik türevleri olan sentetik retinoidler (izotretinoin, asitretin) kullanılabilmektedir. Retinoidler, bilinen kemik toksisitesi ve diğer komplikasyonları nedeniyle yalnızca ciddi vakalarda kullanılır. Retinoidler bebekte sakatlıklara neden olabileceği için hamile kadınlarda kullanılması tavsiye edilmemektedir.

BALIK PULU HASTALIĞI (İKTİYOZİS VULGARİS) SIK SORULAN SORULAR

Balık pulu hastalığı (iktiyozis vulgaris) ölümcül müdür?         

Balık pulu hastalığı ölümcül bir hastalık değildir ancak hayatı çok zorlaştırabilecek sorunlara yol açabilmektedir.

Balık pulu hastalığı (iktiyozis vulgaris) çeşitleri nelerdir?

Balık pulu hastalığı genetik geçişli bir hastalık olarak tanımlanmaktadır. Belirtileri birbirine benzerlik gösterebilen farklı genetik balık pulu hastalığı tipi bulunmaktadır.

• Y kromozomuna bağlı balık pulu hastalığı: Yalnızca erkekleri etkiler ve özellikle uzuvlar ve gövde üzerinde pullanma görülmektedir. 
• Konjenital iktiyoziform eritroderma:   Birden fazla metabolik anormallik mevcuttur. Balık pulu hastalığı tipleri arasında çok yaygın olarak gözükmemektedir. Derideki sorunlar doğumla birlikte ortaya çıkmaktadır. Tüm deri yüzeyi inci bir tabaka şeklinde soyulabilmektedir.
• Alacalı balık pulu hastalığı: Alacalı balık pulu hastalığı çok nadir görülen bir tipidir. Ancak hastalığın bu tipinde pullanma çok şiddetli olabilmektedir. Bebeklerde alacalı balık pulu hastalığı yoğun bakım tedavisi gerektirebilmektedir.
• Netherton sendromu veya Sjögren-Larsson sendromu gibi balık pulu hastalığı tipleri bulunmaktadır.

Balık pulu hastalığı (iktiyozis vulgaris) geçer mi?

Balık pulu hastalığını kesin bir tedavisi bulunmamaktadır. Uygulanan tedaviler hastalığın ilerlemesini durdurmaya yönelik ya da yaşanan belirtileri hafifletmek içindir. Ancak sonradan edinilen balık pulu hastalığı (edilgen balık pulu hastalığı) altta yatan nedenin tedavi edilmesiyle geçebilmektedir.

Balık pulu hastalığı (iktiyozis vulgaris) şikayetleri nasıl geçer?

Balık pulu hastalığının şikayetlerini azaltmak için uygulanabilecek yöntemler şu şekilde sıralanabilir;

• Sık sık duş almak cildin yumuşamasına yardımcı olabilir. Duş sırasında cildi kurutabilecek sabunlardan kaçınılmalıdır. Ciltte biriken pulları çıkarmak için yumuşak dokulu bir lif veya ponza taşı kullanılabilir.
• Hastalar, banyodan sonra ve günde en az bir kez nemli ciltlerine doğrudan uygulanan nemlendirici kremler veya merhemler kullanmalıdır.
• Duştan sonra cilt kurutulurken havlu ile ovalamak yerine havlu ile dokunarak kurutmak yaşanabilecek tahrişin önüne geçebilir. Bu yöntemle derinin nispeten nemli kalması da sağlanabilir.
• Kimyasal nemlendiriciler yerine üre veya propilen glikol içeren nemlendiricileri tercih edilmelidir.
• Hava nemlendirici cihazlarla bulunulan ortamın havası yumuşatılabilir.

Balık pulu hastalığı (iktiyozis vulgaris) bitkisel tedavisi var mıdır?

Balık pulu hastalığının bitkisel bir tedavisi bulunmamaktadır. Ancak derinin nem oranını yükseltebilecek bir takım bitkisel uygulamalar kullanılabilmektedir.

• Yapılan bilimsel araştırmalarda balık pulu hastalığı olan kişilerin büyük bir çoğunluğunda Atopik egzama rahatsızlığı da bulunmaktadır. Atopik egzama hastalığı, gıda alerjileri ve çölyak hastalığı gibi durumlarla çok yakın ilişkilidir. Bu nedenle alkol, kafein, rafine şeker, işlenmiş yağlar gibi inflamatuar yani vücutta iltihaba yol açabilecek gıdalardan uzak durmak beslenme bakımından önemlidir.
• Tatlı patates, ıspanak, muz ve kabak çekirdeği gibi ürünlerde bulunan magnezyum cilde iyi gelebilmektedir.
• C, B, D ve E vitaminler hem cilt sağlığı hem de bağışıklık sistemi için oldukça faydalıdır.
• Yağlı balık ve chia tohumu derinin nemlendirilmesi bakımından faydalı olabilmektedir.
• Bunun yanı sıra oluşan pulların dökülmesi aşamasında ve kaşınıtıyı azaltmak için yulaf banyosu, cildi yumuşatmak için de Hindistan cevizi yağından faydalanılabilir.

Balık pulu hastalığı (iktiyozis vulgaris) bulaşıcı mıdır?

Genetik ya da sonradan edinilen balık pulu hastalığı bulaşıcı bir hastalık değildir.

Balık pulu hastalığı (iktiyozis vulgaris) olumsuz etkileri nelerdir?

Balık pulu hastalığı kontrol altına alınamadığın durumlarda farklı rahatsızlıklara yol açabilmektedir. Balık pulu hastalığının komplikasyonları yani olumsuz etkileri genel olarak şu şekilde sıralanabilir;

• Cilt enfeksiyonları
• Dehidrasyon (vücutta sıvı kaybı)
• Ter bezlerinin tıkanmasına bağlı olarak vücut sıcaklığının artması
• Kafa derisindeki pullardan dolayı saçların yavaş büyümesi
• Cildin hücreleri dönüştürmek için daha fazla çalışması gerektiğinden daha fazla kalori kaybı
• Depresyon
• Kornea hasarı yaşandığında görme sorunları
• Kuru cilt vücudun belirli bölümlerinde hareket etme zorluklarına neden olabilmektedir.

Balık pulu hastalığı olan erkeklerde ayrıca şu rahatsızlıklarda görülebilmektedir;

• Testis kanseri
• İnmemiş veya gizli testisler
• Düşük sperm sayısı

Balık pulu hastalığı anne karnında belli olur mu?         

İktiyozik bozuklukların çoğu için doğum öncesi (prenatal) testler ile tanı başarıyla gerçekleştirilmektedir.