Otoimmün Hastalık Nedir? Otoimmün Hastalıklar Nelerdir?

Otoimmün hastalıklar, vücudun doğal savunma sistemi olan bağışıklık sisteminin kendi hücreleri kendi hücrelerine saldırmasına neden olduğu 80’nin üzerinde türü bulunan hastalıklardır. Bağışıklık sistemi kişiyi kanser, virüs ve toksinler gibi zararlı maddelere karşı korumaya çalışan antikorlar üretiminde görevlidir. Vücutta otoimmün bozukluk yaşandığı durumda bağışıklık sistemi sağlıklı ve zararlı hücreler arasında farkı algılayamayarak savunma geliştirir. Diyabet, romatoid artrit ve Behçet hastalığı otoimmün hastalıklar arasında yer alır.

Otoimmün Hastalık Nedir?

Otoimmün hastalık, bağışıklık sisteminin yabancı hücreler ile sağlıklı hücreleri ayırt edemeden saldırarak vücudun kendi immünolojik reaksiyonunu yanlış yönlendirmesi durumudur. Bağışıklık sistemi, yalnızca vücuda zararlı olabilecek virüsler, bakteriler veya mantarlar gibi patojenlere karşı etki eder. Her vücut hücresi, hücre zarında vücuda ait olarak tanımladığı belirli molekülleri taşıdığı için bağışıklık sistemi “içsel” ve “yabancı” ayrımını yapabilir. Otoimmün hastalıkları geliştiği durumda ise bağışıklık sistemi, sağlıklı hücreleri, dokuları ve organları düşman olarak algılar ve saldırıya geçer.

Otoimmün Hastalıklar Nelerdir?

Tanımlanmış 80'den fazla otoimmün hastalık bulunur ve Tip 1 diyabet, multipl skleroz (MS), lupus ve romatoid artrit gibi bazı otoimmün hastalıklar iyi bilinirken, nadir görülen ve teşhis edilmesi zor olan otoimmün hastalıklar da yer alır.

Otoimmün hastalık, organizmada doğal bir işlevi olan vücudun kendi bağışıklık sisteminin başarısızlığı olarak tanımlanabilir. Bu hastalıkların formları çeşitlilik gösterir ve bağışıklık sisteminin vücudun kendi dokusuna karşı bir savunma reaksiyonu geliştirmesi ile oluşturur. Vücudun kendi antijenlerine karşı uzun süreli bir bağışıklık tepkisi geliştiğinde, kronik inflamatuar doku hasarı meydana gelir.

Bunlar organ veya dokuya özgü olabilir, tek tek bölgelerle sınırlı olabilir veya tüm vücutta sistemik bir reaksiyon olarak kendini gösterebilir. Bağışıklık sistemi ya belirli bir organı (tiroit, böbrek, pankreas, bağırsak, deri, sinirler) etkiler ya da tüm sisteme karşı etki ederek organ dışı bir hastalığa neden olabilir.

Otoimmün hastalıklardan bazıları şunlardır:

• Multipl Skleroz (MS)
• Tip 1 Diyabet
• Ülseratif kolit
• Crohn ve çölyak gibi bağırsak hastalıkları
• Sedef (psöriasis), Pemfigus vulgaris ve vitiligo gibi cilt hastalıkları
• Graves hastalığı ve Hashimato
• Addison hastalığı
• Üveit
• Behçet hastalığı
• Romatoid artrit
• Kelebek hastalığı
• Polimiyozit
• Sjögren sendromu
• Skleroderma
• Vaskülit
• Anti-fosfolipid antikor sendromu
• Myastenia gravis

Otoimmün hastalıkların belirtileri çok çeşitli olabilir. Otoimmün hastalığı olan hastaların belirtileri temel olarak bağışıklık sisteminin vücutta nereyi etkilediğine bağlıdır. Aynı anda birkaç otoimmün hastalık ortaya çıkabilir.

Otoimmün Hastalık Belirtileri Nelerdir?

Otoimmün hastalıklar birçok hastalığı içerdiği için belirtileri açısından da farklılık gösterir. Fakat değişen türlere rağmen ortak semptomlara sahip olabilir. Otoimmün hastalığın en yaygın görülen belirtileri şunlardır:

• Eklem ağrıları ve eklemlerde şişlik
• Tükenmişlik
• Cilt problemleri
• Karın ağrısı
• Sindirim problemleri
• Ateş
• Şişmiş bezler

Otoimmün hastalıklar, hastalığa bağlı olarak herhangi bir dokuyu veya organı hedef alabilir. Bu nedenle çok farklı belirtilerle ortaya çıkar. Otoimmün hastalıklar bulaşıcı değildir. Çoğu durumda genetik bir yatkınlık vardır, ancak gelişiminin kesin nedenleri hala büyük ölçüde belirsizdir. Kadınlar erkeklerden önemli ölçüde daha sık etkilenir.

Otoimmün Hastalıklar Neden Olur?

Otoimmün hastalığın gelişiminin arkasındaki nedenler henüz bilinmese de genellikle genetik ve çevresel faktörler arasındaki etkileşimlerden kaynaklanır. Bunun yanında cinsiyet, ırk ve etnik köken özellikleri, bir otoimmün hastalık geliştirme olasılığı ile bağlantılıdır. Otoimmün hastalıklar, çevresel maruziyetlerle temas halinde olduklarında daha yaygın olarak görülür.

Otoimmün hastalıkların oluşum nedenleri şöyle sıralanabilir:

• Genetik faktörler
• Cinsiyet
• İlaçlar
• Virüs, bakteri veya parazitler enfeksiyonları
• Çevre kirleticilere maruz kalma
• Hamilelik
• Stres
• Kanser
• Beslenme

Otoimmün Hastalıkların Tedavisi Nasıldır?

Otoimmün hastalıkların semptomları farklı olduğu için teşhis etmek için çok farklı muayeneler gereklidir. Ayrıca doğru tedavi seçeneğinin bulunabilmesi için hastalığın seyri de değerlendirilmelidir. Tedavinin amacı, bağışıklık sisteminin verdiği aşırı tepkiyi kontrol altına almak ve belirtilerin şiddetini azaltmaktır. 

Steroid olmayan anti-inflamatuvar ilaçlar

Bağışıklık sistemi hayati olduğu için tamamen ortadan kaldırılamaz. Hastalığın evresine ve etkilenen bölgeye bağlı olarak, rahatsızlığı hafifletmenin ve hastalığın ilerlemesini mümkün olduğunca durdurmanın birçok yolu vardır. Steroid olmayan anti-inflamatuvar ilaçlar, doku yıkımına yol açan inflamatuar yanıtları azaltabilmektedir.

İmmünosupresan denilen bağışıklık baskılayıcı ilaçlar

Otoimmün hastalıkların tedavisinde immünosupresan denilen bağışıklık baskılayıcı ilaçlar da kullanılır. Bu ilaçlar, kişinin kendi dokusuna karşı bağışıklık tepkisini azaltır, ancak aynı zamanda patojenlere tepki de azaldığından enfeksiyon riskini artırmaktadır. Bu önlemler yeterli değilse, spesifik olarak sentezlenmiş immünoglobulinler (antikorlar), otoimmün hastalığın inflamatuar mekanizmasına tam olarak müdahale eden ve bağışıklık sisteminin geri kalanını bozmayan bazı otoimmün hastalıklar için kullanılabilmektedir.

Bir otoimmün hastalığı etkileyebilecek çeşitli faktörler de tedavide rol oynar. Bu nedenle tedaviye beslenme, stres yönetimi gibi hususlar da dahil edilmelidir.

Otoimmün Hastalıklar Hakkında Sık Sorulan Sorular

Otoimmün hastalıkları ne tetikler?

Otoimmün hastalıklar kişinin tükettiği besinler nedeniyle tetiklenebilir. Özellikle yüksek şeker ve yağ içeren beslenme şekli kişinin bağışıklık sisteminin bozulmasına yol açarak otoimmün hastalıkların görülmesine neden olur.

Otoimmün hastalıklardan hangi organlar etkilenir?

Bağışıklık sistemi vücuttaki çok çeşitli yapılara karşı bir otoimmün reaksiyon gösterebilir ve her organa saldırabilir. Karaciğer, tiroit, böbrek, pankreas, bağırsak, deri etkilenen organlar arasında yer almaktadır. Sistemik otoimmün hastalıklar ise sadece tek bir organı değil, aynı anda birkaç organı da etkileyebilmektedir.

Otoimmün hastalıklar ve beslenme arasında bir ilişki var mıdır?

Beslenme otoimmün bir durumun geliştirilmesinde önemli bir rol oynayan faktörler arasında yer almaktadır. Yüksek kalorili bir beslenme düzeni (doymuş yağlar veya işlenmiş gıdalar açısından zengin ve lifler açısından düşük), bağışıklık sisteminin bozulmasına yol açarak otoimmün hatalıklara zemin hazırlayabilmektedir. 

Alerji otoimmün bir hastalık mıdır?

Alerjiler de bağışıklık sisteminin arızalanmasıyla tetiklenir. Alerjide tehlikeli olmayan yabancı maddeler tehlikeli olarak sınıflandırılır ve aşırı bağışıklık tepkisi şikayetlere yol açmaktadır. Otoimmün hastalıkta ise bağışıklık sistemi doğrudan kendi vücudunun bileşenlerine tepki verir ve düşman olarak algılar.

Otoimmün hastalıklar tedavi edilebilir mi?

Bağışıklık sisteminin bilinmeyen bir nedenden dolayı sağlıklı hücreleri, dokuları ve organları düşman olarak algılaması sonucu otoimmün hastalıklar oluşmaktadır. Nedeni bilinmediğinden dolayı kesin bir tedavisi bulunmamaktadır. Tedavide otoimmün hastalığın meydana getirdiği belirtileri azaltmak ve kontrol altına almak amaçlanmaktadır. İlaç tedavileri ömür boyu sürebilmektedir.  

Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.