Çinko Nedir? Çinko İçeren Besinler Nelerdir?

Çinko Nedir?

İnsan vücudunun sağlıklı işleyişi için mikro besin öğelerine ihtiyaç duymaktadır. Minerallerde mikro besin öğelerinin önemli bir kısmını oluşturmaktadır. Vücutta doku ve organların çalışmasını sağlayan demir minarelinden sonra, en önemli iz element çinko olarak bilinmektedir. Bağışıklık sistemi ve metabolik faaliyetlerde önemli görev üstlenen çinko, erişkin bireylerde toplam miktarı 2 g olarak tahmin edilmektedir. Bunun %80’ den fazlası kemik, kas, saç ve deride bulunmaktadır. Güçlü bir sinir sistemi ve bağışıklık sistemi için vücuda yeteri kadar çinko alımı sağlanmalıdır.

Günlük Çinko İhtiyacı Ne Kadardır?

Çinko depo edilemediği için gün içerisinde beslenme ile alınması önerilmektedir.

• 0-6 ay bebeklerde 2 mg
• 7-12 ay bebeklerde 3mg
• 1-3 yaş çocuklarda 3 mg
• 5-8 yaş çocuklarda 5 mg
• 9-12 yaş çocuklarda 1 mg
• 15 yaş üstü erkeklerde 11 mg
• Hamile ve emziren anne 12 mg
• Yetişkin bireylerde 10 mg günlük çinko ihtiyacının karşılanmasına yeterli olmaktadır.

Çinko Ne İşe Yarar?

Çinko, büyüme ve gelişme, bağışıklık sistemi, DNA sentezi, protein sentezi, doku oluşumu, üreme fonksiyonu ve nöro-davranışsal gelişimlerde rol alır. Biyokimyasal aktivitelerde rol oynayan çok sayıda enzim maksimum katalitik aktivite gösterebilmesi için çinkoya ihtiyaç duyar. Biyolojik fonksiyonların çeşitliliği göz önüne alındığında çinko bu fizyolojik süreçlerin büyük bir kısmında yer almaktadır.

Çinko Faydaları Nelerdir?

• Kronik hastalıklara yakalanma riskini azaltır.
• Bağışıklığı güçlendirir.
• Yaşa bağlı hastalık riskini azaltır.
• Yara iyileşmesini hızlandırır.
• Cilt problemlerini önler.
• Saç dökülmesine karşı savaşır.
• Makula dejenerasyonu.
• Kronik yorgunluk.
• Romatoid Artrit.
• Wilson
• Alzheimer gibi hastalıkların önlenmesinde etkili olmaktadır. Bunlara ek olarak sperm üretiminde rol oynayan testosteron hormonunda önemli rol oynamaktadır.

Çinko İçeren Besinler Nelerdir?

Çinko hayvansal ve bitkisel besin kaynağı içeren ürünlerde bulunmaktadır. Hayvansal kaynaklı besinlerin çinko içeriği ve insan vücudunda emilimi bitkisel kaynaklı ürünlere göre fazla olduğu bilinmektedir. Dengeli ve düzenli bir beslenme ile hayvansal kaynaklı çinko ve bitkisel kaynaklı çinko tüketimi vücut için yeterli olacaktır.

• Tavuk
• Hindi
• Hardal
• Susam
• Mantar
• Kakao
• Yumurta
• Patates
• Kabak çekirdeği
• Yer fıstığı
• Kımızı et; Dana ve kuzu eti
• Kabuklu deniz ürünleri; Yengeç, ıstakoz, istridye
• Yeşil yapraklı sebzeler; ıspanak, pazı, roka

Çinko Vücutta Neden Azalır?

Vücutta çinkonun azalmasına neden olan etkenler şu şekilde sıralanabilir;

• Yetersiz beslenme
• Düşük biyoyararlanım
• Malabsorbsiyon
• Bazı klinik durumlar 
• Büyüme ve gelişme
• Hamilelik
• Yüksek alkol tüketimi
• Kronik rahatsızlıklar çinko azalmasına neden olmaktadır.

Çinko Eksikliği Nasıl Anlaşılır?

Çinko eksikliğiyle ilgili kesin ve tek bir test olmadığından bazı belirtiler bu durumu el verebilir. Genetik yatkınlık, geçmişe dönük beslenme anamnezi ve alışkanlıklarıyla beraber kan ve saç teli testiyle çinko eksikliğine bakılabilir. Bebek ve çocuklarda ise büyüme ve gelişme hızı klinik belirtiler eksikliğin anlaşılmasında yol gösterir.

Çinko Eksikliği Kimlerde Görülür?

Besin tüketiminde çinko yetersiz alındığında yaş aralığı, cinsiyet fark etmeksizin her bireyde görülebilir. Bunlara ek olarak;

• Vejeteryanlar
• Veganlar
• Otoimmün hastalığı olan kişiler
• Bağışıklık baskılayıcı ilaçların tüketimi
• Çölyak hastalığı
• İshal
• Pankreas hastalığı
• Diyabet
• Karaciğer rahatsızlığı ve genetik yatkınlığı bulunan bireylerde daha sık görülür.

Yetişkinlerde çinko eksikliği belirtileri nelerdir?

Yetişkinlerde çinko eksikliği özellikle bağışıklık sistemini zayıflattığı için yaşam konforunu olumsuz yönde etkileyen problemlere yol açar.

• Tekrarlayan grip
• Yaraların geç iyileşmesi.
• Saç dökülmesi
• Atılmayan ödem
• İnfertilite ( kısırlık )
• Gebelikte düşük
• Erkeklerde düşük testosteron üretimi
• İştahsızlık
• Kuru cilt
• Sivilce

Bebek ve çocuklarda çinko eksikliği belirtileri nelerdir?

Bebek ve çocuklar için 0-5 yaş arasında çinko önemli rol oynar. Sık tekrarlayan enfeksiyon ve düşük bağışıklık çinko eksikliğinin belirtileri arasında bulunuyor. 0-2 yaş bebeklerde ise ishal en belirgin semptomdur. Erken yaşlarda oluşan çinko eksikliği bilişsel işlev bozukluğuna yol açar. Davranış sorunları, büyüme geriliği, cilt problemleri, geç iyileşen yara, tat ve koku algılamada bozukluklar en yaygın görülen belirtiler arasındadır. Okul çağındaki çocuklarda, kronik iyileşmeyen bacak arası ülserleri ve tekrarlayan enfeksiyonlar görülebilir.

Çinko Fazlalığı Belirtileri Nelerdir?

Fazla miktarda çinko tavsiyesi kullanan bireylerde çinko toksisitesi meydana gelebilir. Kas krampları, bağışıklığın azalması, kusma, ateş, mide bulantısı, ishal, baş ağrısı gibi atipik yan etkileri görülebilir. Bakırın emilimini azaltarak bakır eksikliğine yol açabilir.

Çinko Nelerde Var?

Çinko eksikliğine iyi gelen çinko açısından zengin besinler şunlardır:

• Kırmızı et
• Tavuk ve hindi gibi kümes hayvanları
• İstiridye, somon ve yengeç gibi deniz ürünleri
• Süt ve yoğurt ve peynir gibi süt ürünleri
• Ispanak, pazı ve roka gibi yeşil yapraklı sebzeler
• Buğday tohumu
• Nohut, kurufasulye ve barbuna gibi baklagiller
• İşlenmemiş pirinç
• Kabak çekirdeği gibi kuruyemişle
• Tohumlar
• Fındık

Çinko ile İlgili Sık Sorulan Sorular

Çinko eksikliğinde takviye gerekir mi?

Sağlıklı ve dengeli beslenme ile günlük çinko ihtiyacı karşılanmaktadır. Bazı hastalıkların ve beslenme biçiminden kaynaklı oluşan çinko eksikliğinde ancak hekim tavsiye doğrultusunda takviye alımı yapılmalıdır. Çinkonun vücutta emilimi açısından en iyi formu çinko pikolinattır. Çinko eksikliklerini tedavi etmek ve gebeler için yaygın kullanılan bir formdur. Çinko oksit ve çinko sülfür vücut tarafından emilimin en az olduğu formlardır. Bu formların alımından kaçınılmalıdır. Bunun nedeni mide bulantısı, mide ve bağırsaklarda tahrişe neden olabileceğinden kaynaklanmasıdır.

Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.