Guillain-Barre sendromu nedir?

Guillain-Barre sendromu, vücudun bağışıklık sisteminin sinirlere saldırdığı nadir bir hastalık olarak tanımlanıyor. Kol ve bacaklarda güçsüzlük ile karıncalanma genellikle ilk belirtiler arasında yer alıyor. Bu şikayetler hızla yayılabiliyor ve sonunda tüm vücudu felç edebiliyor. Guillain-Barre sendromu olan hastaların bu konuda deneyimli uzmanlarca vakit kaybedilmeden tedavi edilmesi büyük önem taşıyor. Memorial Antalya Hastanesi Nöroloji Bölümü’nden Uz. Dr. Özden Çakmak Yener “Guillain-Barre Sendromu” hakkında bilinmesi gerekenleri anlattı.

Guillain-Barre sendromu nedir?

Guillain Barre Sendromu (GBS); periferik sinir sistemini etkileyen, vücutta kas güçsüzlüğüne, refleks kaybına, uyuşma ve karıncalanmaya sebep olan ve geçici felç hali yaratabilen nörolojik bir hastalıktır. Çocukluktan ileri yaşlara kadar her yaş grubunda rastlanan otoimmün (kişinin bağışıklık sisteminin kendi sinir sistemine saldırması) kökenli bir hastalıktır. 

GBS’de immün sistemin hedefi periferik sinirlerin miyelin kılıfıdır. Hastaların büyük kısmında GBS’ye ait şikayetlerin  başlangıcından önceki 1-4 haftalık süre içerisinde geçirilen bir üst solunum yolu ya da gastrointestinal sistem enfeksiyonu, cerrahi girişim ya da aşılanma gibi bir olay vardır. Öncesinde hastalığı tetikleyen enfeksiyonlardan en sık görüleni ise Campylobacter Jejuni enfeksiyonudur.

Hastalığın en sık yerleşme şekli, simetrik olarak bacaklardan başlayıp kollara, daha sonra yüze, orofaringeal kaslara ve ağır olgularda solunum kaslarına doğru yükselen kas kuvvetsizliği ile olur. Hastalarda eşlik eden duyusal yakınmalar genel olarak daha geri plandadır ve ekstremite uçlarında uyuşma, karıncalanma ya da sırt, bel ve bacak ağrıları şeklindedir. 

Guillain-Barre sendromunun belirtileri nelerdir?

Guillain-Barre Sendromu ayaklardan başlayarak bacaklara ve vücudun üst kısımlarına yayılım gösteren kuvvetsizlik ve duysal bozukluklarla ortaya çıkar. Yorgunluk gibi hafif belirtiler de görülebileceği gibi yutma güçlüğü, nefes almada zorluk, ciddi kas kuvvetsizlikleri gibi ciddi sorunlarla da karşı karşıya kalınabilir. Hastalığın belirtileri günler içinde ve yaklaşık 4 haftaya kadar ilerleyici seyir gösterebilir.

Hastalığın belirtileri şu şekildedir;

-Bacaklardan başlayarak vücudun üst kısmına yayılan, simetrik kas güçsüzlüğü

-Ellerde ve bacaklarda  karıncalanma, iğne batma ve uyuşukluk hissi

-Yürüme güçlüğü, merdiven çıkamama hali

- Konuşma bozukluğu

-Yutma güçlüğü

-İdrar yapmada ya da  tutmada güçlük yaşama

-Hipotansiyon ya da hipertansiyon.

-Kalp ritim bozuklukları

-Solunum sıkıntısı 

-Fasial paralizi (yüz felci)

Guillain-Barre sendromunun risk faktörleri nelerdir?

Guillain-Barre Sendromu hastalarının %90 kadarında hastalığın 1-3 hafta öncesinde geçirilmiş bir üst solunum yolu enfeksiyonu ya da gastrointestinal sistem enfeksiyonu söz konusudur. En sık olarak belirlenen enfeksiyon ajanı Campylobacter jejuni’dir.

Guillain-Barre sendromunu tetikleyen nedenler şunlardır:

. Campylobacter (Kampilobakter) Jejuni bakterisi

. Sitomegalovirus (CMV) adı verilen bir virüs

. Epstein Barr Virüsü (EBV)

. Sitomegalovirüs (CMV)

. Haemophilus İnfluenza virüsü

. Mikoplazma pnömonisi ( bakteriyel bir pnömoni şekli)

. Hepatit A,B,C,E

. HIV ve Herpesvirüs enfeksiyonları

. Aşılanma (influenza, kuduz, tetanoz vs.)

. Cerrahi girişimler

. Bazı ilaçların kullanımı

. Koronavirus enfeksiyonu ve aşıları

Aşılar ile Guillain-Barre sendromu arasında ilişki bulunuyor gibi görünse de, riskin çok düşük olduğu akılda bulundurulmalıdır. Örneğin influenza ya da Covid aşıları ile GBS gelişme riskinde küçük bir artış olabileceği düşünülse de, bunun hastalığın kendisi ile oluşabilecek tüm sağlık risklerine oranla daha düşük olduğu bilinmelidir. Ayrıca bu aşılardan ziyade mevcut hastalığın geçirilmesi GBS oluşması açısından daha yüksek risklidir. Ancak aşılama sonrası GBS gelişen durumlarda, aşılamanın tetikleyici olduğu düşünülüyor ise nüks riskini düşürmek için aynı aşının uygulanılmasından kaçınmak gerekir.

Guillain-Barre sendromu nasıl teşhis edilir?

Guillain-Barre Sendromu tanısında ayrıntılı tıbbi öykü sonrası yapılacak ayrıntılı nörolojik muayene esastır. Nörolojik muayenede kaslardaki güçsüzlük ve derin tendon reflekslerinin kaybı yol göstericidir. 

GBS tanısı konulmasına en çok yardımcı olacak laboratuar testleri ise EMG (elektromiyografi) ile lomber ponksiyonla yapılan beyin omurilik sıvısı (BOS) incelemesidir.

EMG’de F yanıtlarında kayıp ve demiyelinizasyonla seyreden polinöropatiyi gösteren elektrofizyolojik belirtiler beklenir.

BOS incelemesinde ise protein düzeyinde artış olurken hücre sayısında artış görülmez.

Guillain-Barre sendromu tedavisi nasıl yapılır?

GBS tanısından şüphe edildiği takdirde, klinik seyir ilerleyici olabileceği için hastane yatışı hemen yapılmalıdır. Kaslarda güçsüzlüğe ek olarak yutma ve solunum güçlüğü yakın takip edilmeli ve gerekli hallerde solunum desteği gerekliliği olabileceği akılda bulundurulmalıdır. Kalp hızındaki ve kalp basıncındaki değişiklikler hayatı tehdit edebileceği için yine yakın takip edilmelidir.

GBS’nin tedavisinde intravenöz immunglobulin (IVIG) ya da plazmaferez kullanılabilir. Bu iki tedavinin birbirine üstünlüğü bulunmamakla beraber tedaviye daha erken başlanması daha yüksek etkinlik sağlamaktadır.

Plazmaferez işleminde yapılan plazma değişimi ile kanda bulunan ve sinir dokularına zarar veren otoantikorlar temizlenirken, IVIG tedavisinde ise sağlıklı vericilerin plazmasından saflaştırılmış yüksek antikor konsantrasyonları hastaya damar yolundan verilerek otoantikorların sinir hücrelerine zarar vermesinin engellenmesi hedeflenmektedir.

Hastalık belirtileri geri dönüşlü olmakla beraber bazı hastalarda kalıcı hasar da gözlenebilmektedir.

Hastalık seyrini ağırlaştıran başlıca faktörler şunlardır;

•           İleri yaş

•           Ek ciddi tıbbi bir hastalık bulunması

•           Guillain-Barre sendromu belirtilerinin ağır ve hızlı seyretmesi

•           Tanı konulan ilk haftada solunum desteği gereksinimi olmasıdır.

Tıbbi tedavi sonrası Guillain-Barre sendromu hastaların büyük çoğunluğu tama yakın iyileşir ve yaklaşık 3 ay içerisinde yardımsız mobilize olmaya başlayabilirler.  Kalıcı kas güçsüzlüğü, yürüme güçlüğü olan hastalarda ise fizik tedavi ve rehabilitasyon ek fayda sağlamaktadır.

Guillain-Barre sendromu hakkında sık sorulan sorular 

Guillain-Barre sendromu kendiliğinden geçer mi?

GBS kendiliğinden düzelecek bir hastalık değildir. Mutlaka doktor gözetiminde hastane yatışı ve takibi gerektirir. İlerleyici olması ve hayatı tehdit edebilecek bir seyir gösterebilmesi nedeniyle erken tanı ve tıbbi tedavi mutlaka gereklidir.

Guillain-Barre sendromuna iyi gelebilecek alternatif bir yöntem var mı?

Hastalığın tedavisi etkin immünolojik tedaviler  (IVIG ve plazmaferez) ve destek  (solunum desteği, fizik tedavi vb. ) tedavilerdir. Bunların dışında alternatif bir yöntem bulunmamaktadır.

Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.