Papilödem (Optik sinir şişmesi) nedir?

Kafa içindeki basıncın çeşitli nedenlerle artmasına bağlı olarak yaşanan baş ağrısı, kusma, bulantı gibi belirtiler papilödem yani optik sinir şişmesine işaret edebiliyor. Göz dibinde göz sinirinin şişmesi olarak da tanımlanan papilödem nedene yönelik tedavi planlaması ile ortadan kaldırılabiliyor. Memorial Şişli Hastanesi Göz Hastalıkları Bölümü’nden Prof. Dr. Abdullah Özkaya, papilödem hastalığının nedenleri, belirtileri ve tedavi yöntemleri hakkında bilgi verdi.

Papilödem (Optik sinir şişmesi) nedir?

Papilödem, beyin içinde veya çevresinde artan basıncın göz içindeki optik sinirin bir kısmının şişmesine neden olan bir göz rahatsızlığıdır. Artan kafa içi basınç optik sinirin gözün arkasına girerken şişmesine neden olur. Beyni çevreleyen sıvı, sürekli olarak üretilir ve yeniden emilir, künt kafa travması varsa beyni korumaya yardımcı olmak için yeterli kafa içi basıncı korur. Optik sinirin anatomisi, onu beyindeki problemler için hassas bir belirteç yapar. Bu sinir, her bir göz küresinin arkasını ve retinasını beyne bağlar. Beyin ve göz arasındaki kısa mesafede, optik sinirin tüm yüzeyi beyin omurilik sıvısı ile yıkanır. Bu sıvı siniri ani hareketlerden korur. Bununla birlikte, bu sıvının basıncında beynin şişmesinden kaynaklanan hafif artışlar bile, optik siniri tüm çevresine "boğucu" bir şekilde sıkıştırabilir. Bu sinir yüksek basınca maruz kaldığında veya kendi kendine iltihaplanma geliştirdiğinde, göz küresinin arka duvarına doğru şişerek papilödeme neden olabilir. 

Papilödemin nedenleri nedir?

Beyinde ve omurilikte olan sıvı, beyin omurilik sıvısı veya BOS olarak adlandırılır. Optik sinir şişmesi, optik sinirin ve merkezi retinal damarın beyinle göz siniri arasında hareket ettiği yerde beyin omurilik sıvısı yani BOS biriktiğinde meydana gelir. Bu alanda meydana gelen şişlik ya da ödem sinir ve damara baskı uyguladığı için kan ve sıvı gözü normal hızda terk edemez. Bu durum da papilödeme neden olur. Papilödeme neden olan şişliklerin başlıca nedenleri şunlardır;

• Kafa travmaları
• Anemi (yeterli kırmızı kan hücresi veya hemoglobine sahip olmamak)
• Beyinde beyin omurilik sıvı-BOS birikmesi (hidrosefali)
• Beyin kanaması
• Beyin iltihabı
• Beyin dokusu iltihabı (menenjit)
• Yüksek kan basıncı
• Beyin apseleri
• Beyin tümörü
• Obezite
• Hipertansiyon

Papilödem belirtileri nelerdir?

Papilödemin en yaygın ve en erken belirti hasanın görme duyusunda kısa süreli meydana gelen bulanıklık, çift görme, flaşlar görme, birkaç saniye süren görme kaybı ile başlayan rahatsızlıklardır. Tipik olarak, görsel değişiklikler, görüşün griye veya siyaha döndüğü, bazen gözlerin üzerine bir perde düşmüş gibi tanımlanan, 30 saniyeden az süren tekrarlayan kısa bölümlerdir. Semptomlar genellikle aynı anda her iki gözü de etkiler. Görsel baygınlıklar genellikle aniden ayağa kalkmak gibi pozisyon değişikliği ile tetiklenir. Papilödemli kişiler, genellikle bir yay şeklinde, yanıp sönen ışıklar gördüklerini ifade edebilmektedir. Daha büyük bir kör nokta ile daha küçük bir görüş alanı da dahil olmak üzere zamanla diğer görsel değişiklikler meydana gelir. Beyinden kaynaklanan basıncın devam etmesi bu değişikliklerin dakikalarca sürmesine neden olabilir, bazı durumlarda ise kalıcı olabilir. Papilödemi diğer göz rahatsızlıklarından ayıran belirtiler şunlardır;

• Mide bulantısı
• Kusma
• Anormal baş ağrıları
• Kulaklarda çınlama

Papilödem nasıl teşhis edilir?

Papilödem şikayeti olan hasta, göz doktoru tarafından muayene edilir. Oftalmoskop ile gözbebeğine bakıldıktan sonra optik sinirin ön ucu gözün arkasında görünür. Yuvarlak ön ucun boyutu 1,5 milimetrenin biraz üzerindedir. Normalde, optik disk adı verilen sinirin ucu keskin bir dış hatlara sahiptir ve hafifçe girintilidir. Optik disk yükselmiş görünüyorsa ve dış kenarı bulanıksa, papilödem teşhisi konulabilir. Sinir içindeki basınç, gözünüzdeki akan damarların tıkanmasına neden olabilir. Ayrıca, normalde göz damarlarında görülen çok küçük titreşimler de kaybolma eğilimindedir. Papilödem şiddetli olduğunda, lokal kanamadan kaynaklanan küçük kırmızı noktalar veya birikmiş kalıntılardan ya da hasarlı retina hücrelerinden retinada lekeli renk değişiklikleri görülebilir. Artmış kafa içi basıncına bağlı papilödem genellikle iki taraflıdır. Papilödem, her gözün burnun yakınında daha geniş bir kör noktaya sahip olmasına neden olur ve çevresel (kenar) görüşü daraltır. Görme alanınızı kontrol etmek için doktorunuz, karşınıza oturarak ve parmaklarınızı görüş alanınıza girip çıkararak görme yeteneklerinizi kendisininkiyle karşılaştırabilir. Görme alanları, görme ızgaraları kullanılarak bir göz doktoru tarafından daha resmi olarak test edilebilir. Artmış beyin basıncından kaynaklanan papilödem, uzun süre yüksek basınçta olduğu durumlar dışında, genellikle optik sinire zarar vermez. Endişe, beyne verilen zarardır; beyin şişmesi bazen hayatı tehdit edici olabilir. Beyin görüntüleme Bilgisayarlı Tomografi (BT) veya Manyetik Rezonans görüntüleme (MRI) ile acilen yapılmalıdır. Beyin taramasında herhangi bir anormallik yoksa, beyin omurilik sıvısının basıncının ölçülebilmesi için çoğunlukla hastaya lomber ponksiyon (spinal tap) yapılması gerekmektedir. İdiyopatik intrakraniyal hipertansiyon (psödotümör serebri), beyin taraması normal olduğunda papilödemin yaygın bir nedenidir.

Papilödemin tedavisi nedir?

Papilödemin tedavisi, bu rahatsızlığın nedenleri belirlenerek yapılır. Papilödeme sebep olan bir beyin tümörü ise tedaviye ilk adım olarak biyopsi yapılarak başlanır. Beyin tümörleri bazen bir tür lazer tedavisi ya da radyasyonla tedavi edilebilir ve sıklıkla ameliyat gerektirir. Yüksek tansiyon, papilödem ile sonuçlanırsa, hastanede acil olarak yönetilmelidir. İdiyopatik intrakraniyal hipertansiyon, fazla omurilik sıvısını çıkarmak için ilaçla tedavi edilebilir. Bu ilaç vücudun daha az beyin omurilik sıvısı üretmesine neden olur ve merkezi sinir sisteminin basıncını normale döndürür. Kilo kaybı konusunda hasta teşvik edilir. Tedavide başarılı olunamadığı takdirde, ekstra omurilik sıvısı tahliyesine yardımcı olmak için ameliyat gerektirecektir. İdiyopatik intrakraniyal hipertansiyon genellikle görmeye zarar verme potansiyeline sahip uzun süreli bir durum olduğundan, bir göz doktorunun izlemesi tedavinin önemli bir parçasıdır.

Papilödemin nedeni belirlenip tedavi edildikten ve omurilik sıvısındaki basınç artışı normale döndükten sonra, optik disk şişmesi altı ila sekiz hafta içinde yavaş yavaş kaybolacaktır. Bir basınç artışı, idiyopatik intrakraniyal hipertansiyonda olduğu gibi daha uzun tedavi gerektirdiğinde, semptomların giderilmesi daha uzun sürebilir.

PAPİLÖDEM İLE İLGİLİ SIK SORULAN SORULAR

Papilödem engellenebilir mi?

Alınan bazı önleyici tedbirlerle papilödem riski en aza irdirilebilir. Bu önlemler şunlardır;

• Yüksek tansiyonu kontrol altında tutmak için ilaçların doktor kontrolünde aksatılmadan kullanılması gerekir.
• Fazla kilolardan kaçınılmalı, düşük yağlı diyetler uygulanmalıdır
• Düzenli fiziksel aktiviteye önem verilmelidir

Papilödem için ne zaman doktora gidilmeli?

Mide bulantısı veya kusmaya eşlik eden bir baş ağrınız varsa ve sebebini bilmiyorsanız hemen bir doktora başvurmanız gerekir.

Papilödem görme kaybına neden olur mu?

Papilödeminiz olabilir ve bu durum aylarca veya yıllarca sürebilse de önemli bir görme kaybına neden olmayabilir. Ancak, bir kez görme kaybı yaşamaya başladıktan sonra günler veya haftalar içinde kalıcı hale gelebilir ve acil tedavi gerektirir.

Papilödem obez hastalarda daha çok mu görülür?

Aşırı kilolu veya obezite hastası olan kişilerde papilödeme riski biraz daha fazladır. Bu nedenle doktorunuz başınızın içindeki basını azaltmak yani tedavi için kilo verme planı yapılmasını önerebilir.