2 yaş sendromu nedir? Belirtileri nelerdir?

2 yaş sendromu nedir?

Anne babalar tarafından çocuk doktorlarına en sık sorulardan biri de 2 yaş sendromu olarak adlandırılan dönemdeki çocuklarına nasıl yaklaşmaları gerektiğidir. İki yaşındaki çocukların yaşadığı öfke nöbetleri, onların meydan okuyan davranışları aslında normal bir gelişim evresidir. Aileler, “Bebeklerde iki yaş sendromu nedir?” şeklinde oldukça sık araştırma yapmaktadır. İsmi iki yaş sendromu olsa da tam 2 yaşında başlamaz. Genelde 18 ila 30 ay arası bir dönemde başlar, üç yaşa kadar sürebilir. Bireyselleşmenin ilk adımıdır. Bebeklerin, çocukluk dönemine geçtiğini gösteren bir dönemdir. Bu dönemde çocuklar kendilerini bir birey olarak göstermeye çalışırlar. Ebeveynler ve çocuklar için oldukça yorucu bir süreçtir. Üç yaşa gelindiğinde öfke nöbetleri devam etse de eskisi kadar sık olmayabilir. Bu sürecin geçici olduğu bilinmelidir ve ebeveynlerin sabırlı olması önemlidir. Çocuğun davranışları ve ruh hallerindeki değişimler ebeveynleri ürkütse de, bu durum çocuk gelişiminin doğal bir parçasıdır. Bu dönemde çocuklar motor becerilerde, entelektüel seviyede, sosyal ve duygusal anlamda değişimler geçirirler. Bu dönemde çocuklar konuşulanları iyi anlayabilir ancak kendisini tam anlamıyla ifade edemezler. Kendi işlerini kendileri yapmaya çalışırlar, sınırları ve kuralları keşfederler. Bu durum da kontrol dışı duygulara ve öfkeye sebep olur. Bu dönem çocuklara zor durumlarda sakin kalabilme becerisini geliştirmek için bir fırsattır. Öncelikle ailelerin sabretmesi, sakin kalması gerekir. Bebeğinizin kendini ifade etme becerisi geliştikçe duygu fırtınaları azalmaktadır. Doğası gereği 2 yaşında çocuklar kendi ihtiyaçlarıyla daha fazla ilgilenirler ve her şey onlara ait ya da onlarla ilgiliymiş gibi zorlayıcı davranışlar sergileyebilirler. Gelişimsel süreç hakkında bilgisi sınırlı olan bireyler bu durumu çocukların bencilce hareket ettikleri yönünde yorumlayabilir. Genellikle ilgilerini çeken herhangi bir şeyi paylaşmayı reddederler ve oyun arkadaşları ile yan yana oynarken bile diğer çocuklarla kolayca etkileşime girmezler. Oyuncaklarını paylaşmak istemezler. Çocuğunuzun bu gibi davranışlarının sizi üzdüğü zamanlar olabilir, ancak yakından bakarsanız, yaşıtı diğer tüm küçük çocukların muhtemelen aynı şekilde davrandığını fark edeceksiniz.

2 yaş sendromu belirtileri nelerdir?

İki yaş krizi de denilen bu dönem çocukların ilk ergenlik dönemidir. Bu süreçte çocukların sınırlı tecrübesi ve kelime haznesi vardır. Daha fazla algılamalarına rağmen kendilerini tam anlamıyla ifade edemedikleri için bu dönemde zorluk çekerler. İsteklerini tam olarak anlatamayabilirler. Bu dönemde çocuklarda genelde "Hayır", "Olmaz", "İstemiyorum" gibi kelimeler bolca duyulur.

Bebeklerde 2 yaş sendromu belirtileri çok farklıdır. Ağlama krizleri, kendilerine vurma eylemleri, inatlaşma, bağırma, iştahın kesilmesi de belirtilerdendir. Genelde bu dönemde çocuklar aileleri tarafından anlaşılmazsa ağlarlar ya da bağırırlar. Aileler aşırı korumacı tutum sergilediklerinde ise öfkelenebilirler. İstedikleri yerine getirilmediğinde çocukların kendini yere atması, kafalarını bir yerlere vurması, elindeki nesneleri bir yerlere fırlatmaları, ağlama, çığlık atma, uyku bozuklukları, yemek yemek istememe, normalde eğlendikleri şeyleri yapmama 2 yaş sendromu bulgularındandır.

2 yaş sendromu neden olur?

2 yaş sendromu en çok çocuk anlaşılmadığı zamanlarda, ailelerin aşırı korumacı tavırda olmalarıyla, kendi istediğini yapamadığında, anne ve baba ile iletişim bozukluğunu fark ettiğinde, ebeveynlerin onlarla kaliteli ve yeterli zaman geçirmediğinde, yeni bir kardeş olduğunda, kardeşiyle iletişimsizlik yaşadığında, anne veya babadan herhangi birinin kaygılı davranışlarında, çocuğun düzeninin değiştiği zamanlarda ortaya çıkabilmektedir. Aileler iki yaş sendromunun bir hastalık olmadığını aksine çocuğun bir gelişim evresi olduğunu ve benlik gelişimi için önemli olduğunu bilerek sabır göstermelidir. Bazı faktörler çocuğun daha agresif olmasına sebep olabilir. Annenin hamileyken sigara ve alkol kullanması, çocuğun ihtiyaçlarına duyarlı olunmaması veya şiddete maruz kalması buna neden olabilir.

2 yaş sendromu teşhisi nasıl konur?

Genelde bu dönemde çocukların hareketleri çok değişir. Hem fiziksel hem de zihinsel olarak değişirler. "Hayır", "Benim", "Olmaz" gibi kelimeleri bu dönemde sık duymak mümkündür. İstedikleri olmayan çocuklar çığlık atar, bağırır, ağlar, çevresindekilere vurur, kendine vurur, eşyaları fırlatır, küsebilir, ani ruh değişimleri görülür, öfke nöbetleri başlar, her şeye itiraz edilir, bir anda mutluyken bir anda çığlık atıp bağırabilir. Bu gibi bulguları pediatri uzmanı veya pedagog paylaşmak gerekir. Destek alarak bu süreç daha kolay aşılabilir.

2 yaş sendromu nasıl tedavi edilir?

Öncelikle 2 yaş sendromu bir hastalık değildir, aksine çocuğun gelişim evresidir. Bu nedenle ailelere önemli görevler düşmektedir. Çocuğa nasıl davranacağını bilmeyen ebeveynlerin mutlaka bir uzmana danışması önem taşımaktadır.

• Aileler öncelikle sabırlı olmalıdır.
• Olumsuz davranışlar genelde çocuk yorgun ve karnı açken ortaya çıkabilir. Bu nedenle günlük bir rutin oluşturulmalıdır. Açık hava, uyku ve yemek düzeni sağlanmalıdır.
• Olumlu davranışları pekiştirilerek olumsuz davranışlar görmezden gelinmelidir.
• Mümkün olduğunca çocuğun dikkati dağıtılmaya çalışılmalıdır. Daha komik ya da ilginç şeylere dikkati çekilmeye çalışılmalıdır. Örneğin yolda karşıdan karşıya geçerken arabaların zarar vereceğini basit şekilde anlatın ve elinizi tutması gerektiğini söyleyin. Alışveriş yaparken iki şey arasında bir seçim sunun. Veya giyinirken de iki şey arasından seçim yapmasını sağlayın.
• Sinirlendiğinizi hissediyorsanız içinizden 10'a kadar sayıp derin bir nefes almayı deneyebilirsiniz. Nefes teknikleri ve mindfulness pratikleri sakin kalmanıza yardımcı olabilir.
• Bu dönemde çocuklara sözel ve fiziksel şiddet uygulanmaması önemlidir.
• Bebeğiniz doğduğu andan itibaren ev güvenliği önlemlerini sağlamanız daha az hayır demeniz açısından da faydalı olup merak duygularını aktif kılacaktır.
• Anne, baba ve diğer bakım verenlerin evet ve hayırlarının sabit olması sağlıklı sınırların çizilmesinde faydalıdır.
• Bir durumda sonradan evet denecek ise baştan hayır denmemesine özen gösterilmelidir.
• Çocuğunuza bir günde 5 seferden fazla hayır diyorsanız ev ortamınız, açık havada geçirilen zaman ve ebeveynlerin farklı tutumları gözden geçirilmelidir.

2 yaş sendromu hakkında sıkça sorulan sorular

2 yaş sendromu ne zaman başlar?

Aileler, “İki yaş sendromu ne zaman başlar?” sorusunu sıklıkla sorarlar. Çocuklarda 2 yaş sendromu genellikle 1.5 yaş civarı başlar.

2 yaş sendromu ne zaman biter?

Ailelerin büyük çoğunluğu internet ortamında, kendi çocuk doktorlarına da en çok “İki yaş sendromu ne zaman biter?”, “2 yaş sendromu ne zaman geçer?” sorusunu sorarlar. “Terrible two” olarak da bilinen 2 yaş sendromu 36 aya kadar bazen de çocuk 3.5 yaşına geldiği döneme kadar sürebilir.

2 yaş sendromu anneye bağlılık olağan bir durum mudur?

Bu dönemde çocuklar bir yandan aileden ayrışıp bireyselliğini ilan etmeye çalışırken, bir yandan da özellikle de anneye bağlılığı devam ettirebilirler. Bazı anneler, “Üzerimden ayıramıyorum”, “Sürekli yapışık yaşıyoruz” gibi söylemlerle bu süreci anlatabilirler. Bu sürecin geçici olduğunu bilin ve çocuğunuzun bu dönemlerinin de tadını çıkarmaya çalışın. İleride kucağınıza almak isteseniz de alamayacağınız dönemleriniz olacak. Bu dönemde onu kendi yapabileceği şeyler konusunda desteklemek, ev işi vermek, ona güven vermek, isteklerini söylemesi konusunda izin vermek doğru olacaktır.

2 yaş sendromunda öfke nöbetlerinde ne yapılmalı?

İki yaşında çocuklar dünyayı neredeyse yalnızca kendi ihtiyaçları ve arzuları üzerinden görürler. Başkalarının aynı durumda nasıl hissedebileceğini henüz anlayamadıkları için, herkesin tam olarak kendileri gibi düşündüğünü ve hissettiğini varsayarlar. Çizgiyi aştıklarını anladıklarında da kendilerini kontrol edemeyebilirler. Bu nedenlerle öfke nöbetleri gibi yoğun duygular esnasında çocuklara tavsiye vermek, sorunlarını çözmeye çalışmak önerilmez. Öfke nöbetleri çocuğunuza zor durumlarda sakin kalmayı öğretmek için büyük bir fırsattır. 

Öfke nöbeti esnasında ya da çocuğunuz üzgün olduğunda uygulama önerileri:

• Farkına varın ve ilgi gösterin- ‘Nasılsın? Biraz durgun görünüyorsun. Konuşmak istediğin bir konu var mı?’
• Durumu küçümsemeyin- ‘Abartıyorsun, bu kadar bağırmaya gerek yok.’
• Duygularını küçümsemeyin- ‘Bunun için üzülmeye değmez.’
• Duygularını düzeltmeyin- ‘Bu duruma üzülmemelisin.’
• Duygularını onaylayın- ‘… konusunda kızdığını anlıyorum. Ben de olsam kızardım.’
• Sorunu çözmeyin, tavsiye vermeyin.
• Açık uçlu sorular sorarak nedenin ortaya çıkmasına yardımcı olun. ‘…dan dolayı mı sinirleniyorsun?’
• Neşelendirmeye çalışmayın. Bu durum olaydan ders çıkarılmamasına neden olabilir.
• Kıyaslamayın- ‘Arkadaşın Ali annesini hiç üzmüyor.’
• Eleştirmeyin- ‘Neden … dedin?’
• Konuşmayı kendinize getirmeyin, çocuğunuzun duygusuna odaklanın.
• Sarılma, sırtını okşama, ellerini tutma veya omuzlarını sıkma gibi oksitosin artıran temaslar kurun.
• Gerekirse konuşmadan sadece yanında oturarak desteğinizi gösterin.
• Duygularını onaylayın- ‘Ben de olsam üzülürdüm.’
• Empati kurun- ‘Kulağa korkutucu geliyor, bunu yaşadığın için üzgünüm.’

İki yaşındaki çocuk öfkeli olduğunda normal mi?

İki yaşındaki çocuğunuzun davranışları yalnızca kendine yönelik gibi göründüğü için, kendinizi onun şımarık veya kontrolden çıkmış olmasından endişe ederken de bulabilirsiniz. Büyük ihtimalle korkularınız yersizdir ve o bu durum zamanla geçecektir. İnatçı, agresif çocuklar, genellikle düşüncelerini ve duygularını hiç dışa vurmuyormuş gibi görünen sessiz, utangaç çocuklar kadar “normal”dir.

İki yaş sendromuna uygun oyun nedir?

İronik olarak, çocuğunuzun en çok kendisiyle ilgilenmesine rağmen, oyun zamanının çoğu diğer insanların davranışlarını ve etkinliklerini taklit ederek geçirecektir. Taklit ve "rol yapmak" bu yaştaki favori oyunlardır. İki yaşındaki çocuğunuz oyuncağını yatağına koyarken veya oyuncak bebeğini beslerken, ona uyumasını veya yemeklerini yemesini söylerken kullandığınız sözcüklerin ve ses tonunun tıpatıp aynısını söylediğini duyabilirsiniz. Diğer zamanlarda talimatlarınıza ne kadar dirense de, ebeveyn rolüne geçtiğinde tam olarak sizi taklit ederler. Bu oyun etkinlikleri, başka birinin yerinde olmanın nasıl bir şey olduğunu öğrenmesine yardımcı olur ve gelecekteki arkadaşlıkları için değerlidir. Ayrıca çocukların genellikle söylediklerimizi değil, yaptıklarımızı yapma eğilimindedirler. Bu durum göstererek iyi bir rol model olmanın önemini anlamanıza yardımcı olacaktır. İki yaşındaki çocuğunuzun diğer insanların yanında nasıl davranacağını öğrenmesinin en iyi yolu, çok sayıda sosyalleşme ortamı sağlamaktır. Nispeten tedirgin ve uzak davranışlarının sizi diğer çocuklarla bir araya getirmekten alıkoymasına izin vermeyin. Başlangıçta erken dönemlerden itibaren açık havaya çıkartarak, her gün parka götürmek ya da iki veya üç çocukla sınırlı oyun grupları oluşturmak akıllıca olabilir. Kimsenin incinmediğinden veya üzülmediğinden emin olmak için oyunlarını yakından izlemeniz gerekse de, çocukların mümkün olduğunca kendi kendilerini yönlendirmelerine izin vermelisiniz. Birbirlerinin ebeveynleriyle değil, birbirleriyle oynamayı öğrenmeleri gerekir.

2 yaş sendromu için öneriler

Çocuklara, bu dönemde yardım edebilecek pek çok yöntem vardır. Yapmanız gereken ilk şey sabırlı olmak ve sakince beklemek. İlk adım, bu öfke patlamalarını tetikleyebilecek yorgunluk, açlık ve hayal kırıklığı gibi yaygın tetikleyicileri önlemeye çalışmaktır.

• Tutarlı bir günlük rutin: Ebeveynler içgüdüsel olarak, bir çocuk aşırı yorgunsa huysuz olabileceğini anlar. Bir çocuğun uykusu geldiğinde her zaman evde olamasanız da açık hava, beslenme ve uyku saatlerini mümkün olduğunca tutarlı tutmak, çocuğunuzun duygu dengesine yardımcı olacaktır.
• Atıştırmalıkları el altında bulundurun:  Çocuğunuzla dışarıda olmanız gerekiyorsa, yanınıza mutlaka seveceği yiyecekleri alın. Veya lokanta ya da marketlerden uzak olmayan lokasyonlarda bulunmak üzere planlama yapın.
• Yürümeye başlayan çocuğunuza güvenli bir ortam sağlayın: 2 yaşındaki bir çocuk her şeyi keşfetmeye çalıştığı için evde kırılıp dökülecek, ona zarar verecek nesneleri onun ulaşamayacağı yerlere koymak doğru olacaktır.  Özellikle ilaçlar ve temizlik malzemeleri kendi kutularında ve yüksek kilitli dolaplarda tutulmalıdır.
• Yeni yürümeye başlayan çocuğunuza seçenekler sunun: Örneğin, atıştırmalık olarak ne istediklerini sormak yerine, elma ya da portakal arasında seçim yapmalarını isteyebilirsiniz. Bu durum çocuğunuza kontrol duygusu verir.
• Sakin kalın: Öfkelendiğinizi ya da zorlandığınızı hissediyorsanız nefes çalışması yapabilirsiniz. Bu sizi sakinleştirecektir. Mindfulness pratikleri de ebeveynlik becerilerinizi geliştirmenize yardımcı olabilir.

Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.