Günlük yaşamda maruz kalınan sayısız kirletici ve kimyasal madde, orta ve uzun vadede geri dönüşü olmayan sağlık sorunlarına yol açabiliyor. Bu toksik maddeler, vücutta endokrin sistemi olumsuz etkiliyor ve kalp hastalıkları, obezite gibi kronik rahatsızlıklara neden olabiliyor. BPA olarak bilinen Bisfenol A, plastik ve epoksi reçinede bulunan, sağlığı tehdit eden kimyasal maddelerden birini ifade ediyor. Türkiye’de gıda ile temas eden ambalaj ve plastiklerde BPA kullanımının 2011 yılında Tarım ve Köy işleri Bakanlığı tarafından yasaklandığı biliniyor. Memorial Sağlık Grubu Endokrinoloji Bölümü Uzmanları, BPA ve BPA’nın zararları hakkına bilgi verdi.
BPA nedir?
BPA’nın açılımı Bisfenol A’dır ve plastik ya da reçine üretimi için esas olarak diğer maddelerle birlikte kullanılan kimyasal bir maddedir. BPA, "polikarbonat" (PC) adı verilen sert, şeffaf bir plastik üretmek için kullanılmaktadır. Polikarbonat, biberon, tabak ve saklama kapları gibi gıda kaplarının yapımında kullanılır. BPA, epoksi reçinelerde de kullanılır. Bu reçineler, bazı metal yiyecek ve içecek kutularının iç kısımlarında koruyucu bir kaplama olarak kullanılmaktadır. BPA, bu maddeyi içeren malzemelerde saklanan yiyecek ve içeceklere küçük miktarlarda geçebilir.
BPA nelerde kullanılır?
Bisfenol A polikarbonat denilen sert, şeffaf plastik ve epoksi reçinede bulunmaktadır. Polikarbonat, çeşitli sert plastik ürünlerin imalatında kullanılır: CD'ler, DVD'ler, gözlük camları, güvenlik camları, elektrik prizleri ve anahtarları, tıbbi ekipman, elektronik kutular (cep telefonları, bilgisayarlar, elektrikli su ısıtıcıları ve kahve makineleri vb.) Kullanılan polikarbonatların bir kısmı gıda ile temas eder; damacanalar, biberonlar ve plastik saklama kapları vb.
Epoksi reçineler kapladıkları ekipman ve nesneleri oksidasyondan korumak için kullanılmaktadır. Gemi gövdeleri, köprüler veya metal mobilyalar, metal veya betondan yapılmış su tankları ve boruların iç kısımları epoksi reçine ile kaplıdır. Bu reçinelerin yaklaşık %11'i gıda ile de temas etmektedir. İçi epoksi reçine filmi ile kaplanmış teneke kutular ve fıçılarda BPA bulunmaktadır. BPA konserve gıdaların üretiminde kullanılan kutuların iç kısmını oluşturan reçineleri üretmek için kullanılmaktadır. Yapılan araştırmalarda anne sütü ve içme suyunda BPA bulunması, çevrede yaygın olarak bulunduğunu göstermektedir.
BPA’nın zararları nelerdir?
BPA aynı zamanda bir çevre kirleticisi haline de gelmiştir. Toprağa, sulara ve atmosfere yayılarak tüm canlılar için sorunlara neden olmakta ve bazı hayvan türlerinin yaşamını tehlikeye atmaktadır. BPA’nın insan sağlığı üzerinde çeşitli sonuçları bulunmaktadır. BPA vücutta endokrin sistemin normal işlevlerine müdahale eden bir maddedir. Obezite, kısırlık, cinsel işlev bozukluklarına neden olan hormonal dengesizliklerle sonuçlanan endokrin sisteme hasar verebilmektedir. Ayrıca çocuklarda gelişim bozukluğu, öğrenme sorunları ve hiperaktiviteye yol açtığına dair çalışmalar mevcuttur. Halk arasında bu tür sağlık sorunlarında BPA hastalığı şekilde bir tanımlama yapılmaktadır.
BPA’nın sağlık üzerine etkileri nelerdir?
Bisfenol A insan sağlığı ve aynı zamanda çevre için de tehlikelidir. Yapılan çalışmalar BPA’nın kısırlığa neden olabileceğini göstermektedir. Bisfenol A vücutta östrojen hormonu gibi hareket ederek östrojen seviyesi artırıp hormonal dengeyi bozabilmektedir. Bu da endokrin sistemin düzgün çalışmasını önleyerek, üreme, sinir, bağışıklık, metabolik ve kardiyovasküler sistemleri olumsuz etkiler. BPA gibi endokrin bozucuların, normal üreme ve tiroid fonksiyonunu bozduğu gibi, D vitamininin vücutta çalışma biçimini de engellediği bilinmektedir.
Pet şişelerde BPA var mıdır?
Bisfenol A, polietilen tereftalat (PET) plastik su şişelerinin üretiminde kullanılmamaktadır. Pet şişelerde BPA bulunmamaktadır. Su, süt ve diğer daha esnek görünümlü gıda ambalajlarında bu madde bulunmaz.
BPA Free nedir?
BPA Free ne demek sorusu bu konuda sık sorulan sorulardan biridir. BPA Free BPA içermez anlamına gelmektedir. BPA’sız damacana, BPA’sız şişe, BPA free plastik gibi söylemlerle günümüzde pek çok ürün satışa sunulmaktadır. Bisfenol A içermeyen plastik ambalajlarının da sağlığa zarar verebileceğine dair çalışmalar bulunmaktadır.
BPA'dan nasıl kaçınılır?
Günümüzde BPA'ya maruz kalmaktan kaçınmak zordur çünkü polikarbonat içeren plastiğin kullanıldığı her üründe bulunmaktadır. Mutfaklarda cam ve gıdaya uygun paslanmaz çelik kaplar kullanmak BPA’dan kaçınmak için en iyi yoldur. Her iki malzeme sağlık için güvenlidir ve yaygın olarak bulunur. Plastik kapları kademeli olarak gıdaya uygun paslanmaz çelik ve camdan yapılmış sağlıklı kaplarla değiştirmekte fayda vardır.
Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.
Güncelleme Tarihi : 6 Eylül 2023
Yayınlanma Tarihi: 22 Temmuz 2022
