Cinsel yolla bulaşan hastalıklar korunmasız cinsel ilişki sırasında kişiden kişiye vücut salgıları yolu ile bulaşan hastalıklar olarak tanımlanır. Genelde cinsel ilişki sırasında bulaş olmasına rağmen, nadiren kan ve kan ürünleri nakli, ameliyatlar ve diş çekimi gibi diğer cerrahi girişimler esnasında veya hastalıklı anneden gebelik, doğum esnasında bebeğe bulaş ile de ortaya çıkabilir.
Cinsel Yolla Bulaşan Hastalıklar Nelerdir?
Cinsel yolla bulaşan hastalıklar, frengi, bel soğukluğu, klamidya ve trikomoniyaz, hepatit B, HSV (herpes simpleks), HIV/AIDS, HPV (insan papilloma virüsü) ve bakteriyel vajinozdur.
Önlem alınmadığı zaman sık görülen cinsel yolla bulaşan hastalıkları şu şekilde sıralamak mümkün;
Cinsel Yolla Hastalıklar Nasıl Bulaşır?
Cinsel yolla bulaşan hastalıkların bulaşında üç temel yol vardır:
- Korunmasız cinsel ilişki sırasında sperm, vajinal salgı, tükürük, kan gibi vücut salgılarının karışımı sonrası
- Ameliyat, diş çekimi, tırnak çekimi gibi cerrahi işlemler manikür/pedikür gibi kozmetik bakım işlemlerinde kan ve kan ürünleri transfüzyonu ve dikkatsiz sterilizasyon/temizlik
- Hastalıklı annenin hamileliğinde veya doğum esnasında anneden bebeğe geçiş
Cinsel Yolla Bulaşan Hastalıkların Belirtileri Nelerdir?
Cinsel yolla bulaşan hastalıklara göre belirtiler değişiklik gösterebilir.
- Üretrit'te, akıntı, idrarda yanma, idrar yolunda kaşıntı gibi yakınmalar olur. Testislerde şişme ve ağrı olabilir. Kadınlarda ise vajende akıntı, yanma, kaşıntı gibi yakınmalar görülebilir. Ayrıca adet dışı kanamalar olabilir.
- Herpes virüsü olan uçukla karakterize hastalıkta, genital bölgede içi su dolu ağrılı küçük kabartılar şeklinde kendini gösterir. Bu lezyonlar genelde bir sinir hattı boyunca düzgün olarak yayılır.
- HPV hastalığında siğiller ortaya çıkar. Bu siğiller vücuttan kabarık, ağrısız, kahverengi lezyonlardır. Ufak milimetrik boyutlardan çok büyük karnabahar benzeri dev boyutlara kadar değişiklik gösterebilir. Genital bölge ağırlıklı olmak üzere erkek veya kadın salgılarının vücut üzerine damladığı her bölgede olabilir.
- Frengide ise evreye göre farklı belirtiler olur. Erken dönemde penis üzerinde yara ile ortaya çıkar. Ağrılı, kanamalı bir lezyon oluşturur.
- Viral hastalıklar ise daha kronik seyirlidir. Genel durum bozukluğu ile sistemik belirtiler verir. Bu hastalığa yapılan kan testleri ile tanı konulur. Genel olarak kas ve eklem ağrıları, baş ağrısı, ishal, bulantı/kusma gibi belirtiler de izlenebilir.
Cinsel Yolla Bulaşan Hastalıklardan Nasıl Korunulur?
Cinsel yolla bulaşan hastalıklardan korunmanın önceliği korunmalı cinsel ilişkilerde korunulmasıdır. Özellikle birden fazla partneri olan kişiler cinsel ilişkide mutlaka prezervatif kullanmalıdır.
Cinsel Yolla Bulaşan Hastalıklar Tedavi Edilebilir mi?
Cinsel yolla bulaşan hastalıklar günümüzde tanı konulduktan sonra etkin ilaçlarla kolayca tedavi edilebilmektedir. Erkeklerde idrar yolu, kadınlarda vajenden alınan bir kültür sonrası antibiyotik tedavisi ise hızlıca ve etkin tedavi mümkündür. Bel soğukluğu, klamidya/mikoplazma ve silfiliz tedavi edilebilen bu hastalıklardandır. Viral hastalıklarda da tanı konulduktan sonra antiviral ilaçlar ile kontrol altına alınabilir. Hatta günümüzde HIV (AIDS) enfeksiyonlarında bile etkin tedavi mümkündür.
Cinsel Yolla Bulaşan Hastalıklarda Hangi Bölüme ve Doktora Görünülmelidir?
Cinsel yolla bulaşan hastalıklarda erkekler için Üroloji, kadınlar için Kadın Hastalıkları ve Doğum polikliniklerine ve bu bölümlerin doktorlarına görünülmelidir.
Cinsel Yolla Bulaşan Hastalıklar ile İlgili Sık Sorulan Sorular
Cinsel yolla bulaşan hastalıklar kan ve tükürük ile de bulaşır mı?
Evet hasta kişilerin tüm vücut salgıları bulaşta etkilidir ve tükürükte bu yollardan birisidir.
Cinsel yolla kadınlara hangi hastalıklar bulaşır?
Cinsel yolla kadınlarda sıklıkla mantar (kandidiyazis), trikomanas, vajinit, herpes (uçuk), kondilom (HPV), HIV, hepatit gibi enfeksiyonları görülür.
Cinsel yolla erkeklere hangi hastalıklar bulaşır?
Erkekler de cinsel yolla bulaş sonucu üretirler, herpes, HPV başta olmak üzere, HIV, sfiliz, hepatit gibi enfeksiyonlar sıklıkla izlenir.
Cinsel yolla bulaşan hastalıklarda kadınlar mı daha fazla risk altındadır, erkekler mi?
Erkekler genelde enfeksiyonu taşıyıcıdır. Kadınlar ise enfeksiyona maruz kalan kesimdir. Genelde erkeklerde daha fazla klinik bulgu vermesine rağmen, kadınlar cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar açısından daha fazla risk altındadır ve klinik belirti vermezler. Bu nedenle tedavideki gecikmeye bağlı kadın hastalarda önemli sağlık sorunlarına neden olabilir. Yine de erken tanı ve tedavi her iki cinsiyet içinde önemlidir.
Cinsel yolla bulaşan hastalıklar hayati riske neden olur mu?
Tedavi edilmemiş her hastalık gibi cinsel yolla bulaşan hastalıklar da önemli sağlık sorunlarına yol açabilir. Üretritler özellikle gonoreye bağlı enfeksiyonlar erkeklerde sperm kanallarında enfeksiyonlar ve tıkanmaya yol açarak tıkayıcı tipte azoospermiye neden olabilir.
Hepatit enfeksiyonları karaciğer yetmezliği ile sonuçlanan ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir. HIV enfeksiyonu tedavi edilmediği takdirde bağışıklık sistemini baskılayarak pek çok ek soruna neden olur.
Cinsel yolla bulaşan hastalıklar penis ve rahim kanserine neden olabilir mi?
HPV enfeksiyonları ülkemizdeki formları genelde erkeklerde sadece peniste lezyon oluştururken, yurt dışı formları penis kanserlerinin en önemli nedenleri arasındadır. Yine HPV enfeksiyonları kadınlarda rahim ağzı kanserlerinin en önemli nedenlerinden biridir.
Cinsel yolla bulaşan hastalıkların belirlenmesi için hangi test ve işlemler yapılır?
Yakınması olan hastalarda erkeklerde idrar yolundan alınan sürüntü kültürü, kadınlarda ise vajenden alınan sürüntü kültürü ile mikroorganizma saptanması yapılır. Gerekli durumlarda erkeklerde rektal muayene ile prostat masajı yapılarak prostat sıvının mikroskobik incelemesi de yapılabilir. Viral enfeksiyonların tanısı ve enfeksiyonun genel etkisi değerlendirmek için ise kan testleri gereklidir. Viral enfeksiyonlar için virüs kanda oluşturduğu antijen ve antikorlar değerlendirilir.
Cinsel yolla bulaşan hastalıklar ne zaman belli olur?
Süre enfeksiyonun türüne ve kişinin bağışıklık durumuna göre değişir. Bakteriyel enfeksiyonlar (bel soğukluğu, üretrit), bazı viral enfeksiyonlar (herpes) genelde 2-3 gün içinde klinik bulgu vermektedir. Buna karşılık viral enfeksiyonların belirtisi (hepatit, HIV) daha uzun süre içinde ortaya çıkabilir ve sadece kan testleri ile de saptanabilir. Bu nedenle şüpheli durumdan sonra 3-6 ay ara ile kan testlerini tekrarlatmak faydalıdır.
Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.
Güncelleme Tarihi : 17 Nisan 2024
Yayınlanma Tarihi: 29 Nisan 2021
