Yükleniyor
Psikodrama, bir grup bireyin geçmişte yaşadığı olayları canlandırarak farkındalığa ulaşmalarını sağlayan bir tekniktir. Tiyatroyu psikolojik alanda farklı biçimde kullanan yöntem, etkileşimli bir grup terapisidir. Grup terapisi halinde spontane bir biçimde uygulanan teknik, bireysel çatışmaların fark edilmesine ve içgörü kazanılmasına olanak tanır. Gerçeğin yeniden canlandırılmasını sağlayan yöntem, belirli tekniklerle ve aşamalarla uygulanır.
Psikodrama, bireylerin duygusal deneyimlerini sahnede canlandırarak ifade etmelerini ve farklı roller üstlenerek empati geliştirmelerini sağlayan bir yöntemdir. Temelde psikoloji alanına dayanan teknik aynı zamanda sosyoloji ve tiyatro unsurlarını da içerir. Yaratıcı terapi tekniği olarak uygulanan yöntem, bireylerin belirli roller üstlenerek geçmiş yaşantılarını, içsel çatışmalarını ve hayal ettikleri senaryoları canlandırmalarıyla gerçekleşir. Bu esnada bireyin bastırılmış duygularını dışa vurması, kendini daha iyi tanıması ve yaşadığı problemleri farklı perspektiflerden görerek çözüm üretmesi sağlanır.
Psikodrama tarihçesi 20. yüzyılın başlarına dayanır ve kurucusu Rumen-Amerikalı asıllı psikiyatr Jacob Levy Moreno’dur. J.L. Moreno, bu tekniği “gerçeğin yeniden canlandırılması” şeklinde tanımlar. Ünlü psikiyatr, psikolojik bozuklukları “rol kuramı” kapsamında ele alır ve sosyometri olarak isimlendirdiği psikolojik etkileşimleri analiz eder. Bu kapsamda 1920’lerde psikoterapi alanında kullanılmaya başlayan teknik, 1930’lu yıllardan itibaren pedagoji, eğitim ve endüstri alanlarına da aktarılır.
Psikodramanın temel kavramları arasında yaratıcılık, spontanlık, eylem ve grup etkileşimi yer alır. Sahneleme ve rol değişim kavramlarını da ele alan teknik, katılımcılar için interaktif bir deneyim sağlar. Zira grupta yer alan bireyler, yaşadıkları problemleri ve içsel çatışmaları dramatize ederek dışa vururlar. Ayrıca rol değişimi kavramı sayesinde katılımcılar, farklı bakış açılarını deneyimleyebilir ve empati becerilerini geliştirebilirler.
Psikodrama teknikleri temelde eşleme, ayna ve rol değiştirme unsurlarına dayanır. Teatral ve psikolojik yöntemlerin birleşimiyle uygulanan teknikler, bireylerin kendilerini ve diğer katılımcıları farklı perspektiften anlamalarını sağlar. Bu süreçte ilgili terapinin üzerinde çalışıldığı kişi protagonist olarak adlandırılır. Uygulama mekanı sahne olarak isimlendirilir. Ayrıca bireyin kendi geçmiş deneyimlerinin canlandırılması için seçtiği kişiler yardımcı ego olarak tanımlanır.
Psikodrama ayna tekniği, protagonistin sahnede ele alınan oyunu, kendi deneyimlerinin canlandırılmasını gözlemesini sağlar. Bu noktada protononist, yardımcı egonun kendi yaşantılarını canlandırmasını izleyerek davranışlarını dışarıdan gözlemleme ve farkındalık geliştirme fırsatı bulur.
Psikodrama eşleme tekniği uygulanırken yönetici veya grup liderleri, protagonistin bastırdığı duyguları, düşüncelerini ve inançlarını ifade eder. Bu yöntemde bireyin duygusal deneyimlerinin anlaşılması ve dışa vurulması hedeflenir. Eşleme tekniği, bireyin iç ve dış dünyanın gerçekliği arasında bağ kurmasına destek olur. Bu sayede birey, yaşadığı duyguları daha yakından fark eder ve içsel çatışmalarını anlamlandırarak duygusal bütünlüğe ulaşabilir.
Rol değiştirme tekniğinde protaganist, bir başka kişinin yerine geçerek diğerinin gerçekliğini deneyimleme fırsatı bulur. Birey, diğer katılımcının rolünü üstlenerek onun bakış açısından olaylara yaklaşır. Dramatik yansıtma yöntemi ise rol değiştirme sürecinin daha yoğun ve dramatize edilerek yaşanmasıdır. Zira protagonist hem kendi hem de başkasının rolünü canlandırdığı için empati ve öz farkındalığı artar.
Psikodrama terapisi, bireysel ve kişilerarası meydana gelen çeşitli problemleri iyileştirmek için kullanılan bir tekniktir. Ayrıca klinik ortamı haricinde iş ve eğitim gibi alanlarda kullanılır. Psikodramanın klinik alanda uygulandığı bazı durumlar aşağıdaki gibidir:
Psikodrama aşamalarıarasında ısınma, eylem ve paylaşım yer alır. Seanslar haftada genellikle bir kez 8 ila 12 kişiden oluşan grupla gerçekleşir. Yaklaşık iki saat süren seanslar; protagonist, yardımcı ego ve yönetici gibi katılımcılarla şekillenir. Her seansta gruptaki bir katılımcının deneyimlerine odaklanılır ve her birinin duygusal çözümlemeye ulaşılması hedeflenir.
Isınma aşaması, grup üyelerinin birbirini tanıdıkları ve güven hissettikleri ilk adımdır. Bu süreçte grup bütünlüğü duygusu yaratılır ve rahat hissetmek için çeşitli aktiviteler yapılır. Lider, katılımcıların zihinsel ve duygusal olarak sürece hazır olabilmeleri için bazı egzersizlere başvurur. Isınma aşaması sayesinde bireyler, sahneye çıkmak için kendilerini hazır hisseder.
Eylem (canlandırma), psikodramanın uygulandığı aşamadır ve bu adımda bir protagonist seçilir. Kahraman; deneyimlerini, içsel çatışmalarını veya etkilendiği bir anıyı sahnede canlandırır. Yardımcı egolar, protagonistin hikâyesinde farklı rolleri üstlenerek canlandırma sürecina katkıda bulunurlar. Eylem aşamasında protagonistin bastırılmış duyguları dışa vurulur ve çözümlenmemiş duygularıyla yüzleşme fırsatı bulur.
Paylaşım aşamasında katılımcılar, canlandırma sürecine dair duygularını ve gözlemlerini dile getirirler. Empati odaklı bir iletişim ortamı kurulur ve her bireyin deneyimiyle ilgili yapıcı geri bildirimler sunulur. Bu sayede protagonist psikodrama terapisinde kendisini yalnız hissetmez, aksine daha iyi anlaşıldığını hisseder ve grup dinamiği derinleşir.
Psikodrama oyunları; günlük yaşantı, geçmiş deneyimler, ilişkiler ve korku gibi çeşitli konularla ilgili olabilir. Oyun ve etkinlikler katılımcıların duygu, düşünce ve davranışlarını sahneleyerek ifade etmelerini hedefler. Bunun için grup dinamiğini ve empatiyi geliştirilen yaratıcı canlandırma tekniklerinden yararlanılır.
Psikodrama etkinlikleri; grup üyeleri arasında güven duygusu, empati, iletişim becerileri ve içgörü geliştirmeye odaklanır. Bunun için sosyometrik uygulamalar, güven ve rahatlığı artırmak için ısınma egzersizleri yapılır. Grubun dinamiğini derinleştirmek için canlandırma sonrası paylaşım ve geri bildirim etkinlikleri düzenlenir. Örneğin, “Kimin rolüne kendini daha yakın hissettin?” veya “Bu sahnede seni en çok etkileyen neydi?” soruları yargısız bir paylaşım ortamı yaratır.
Psikodrama rehberi, protagonist ve yardımcı egoların sahne üzerindeki etkileşimlerini yönlendirerek empatiyi artırır. Bunun için bir kişinin yaşadığı olayı başkasının canlandırması istenir. Bunun yanı sıra kişinin kendi davranışlarını dışarıdan gözlemlemesi için ayna tekniği kullanılır. Ayrıca boş sandalye tekniğiyle birey, geçmişten veya ailesinden bir kişi ile hayali olarak konuşur. Özellikle ayrılık, kayıp ve anılar üzerine yapılan konuşmalar empatiyi derinleştirir.
Psikodrama ile yaratıcı drama arasındaki en temel fark, uygulanma amacıdır. İlki psikoterapötik bir yaklaşım olarak uygulanırken diğeri ise sosyal ve eğitsel bir amaç doğrultusunda kullanılır. Ayrıca psikodrama genellikle bir terapist eşliğinde gerçekleşir. Yaratıcı drama ise bir grubun eğitmen rehberliğinde uygulanan bir canlandırma tekniğidir.
Psikodrama, herkesin katılabileceği bir grup terapisi yöntemidir. Kişisel gelişimi, empatiyi ve içsel keşfi teşvik eden bu teknik, her yaş grubuna özel olarak uygulanır. Bu sayede çocuk, ergen, genç ve yetişkin grubunda yer alan herkese hitap eder.
Uzman terapist eşliğinde gerçekleşen psikodrama çoğu durumda işe yarayan bir uygulamadır. Düzenli olarak uygun yöntemlerle yapılan teknik, bireylerin duygusal iyileşme süreçlerine katkıda bulunur. Ayrıca kişisel gelişim ve empati geliştirme konusunda da etkili faydalar sunar.
Tek bir seansta fark edilir değişimleri gözlemlemek, herkes için geçerli olmayabilir. Kayda değer farkındalıkların oluşması ve duygusal yüzleşmelerin sağlanması için birkaç seans daha etkili çözüm sunar.
Söz konusu olan yöntem içsel duyguların dışa vurulmasını, geçmişin ve şimdiki hayatın yüzleştirilmesini sağladığı için bireyin kabullenme duygusunu harekete geçirir. Duygusal zorluklarla yüzleşen birey, yönetme ve dönüştürme becerisi kazanarak farkındalık kazanır.
Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.
Yayınlanma Tarihi: 25 Nisan 2025
Detaylı bilgi için iletişime geçin.
