Skolyoz Nedir? Skolyoz Belirtileri ve Skolyoz Tedavisi Yöntemleri

Skolyoz (Omurga Eğriliği) Nedir?

Skolyoz, omurganın 10 derece veya daha fazla olacak şekilde sağa ya da sola, yana doğru eğrildiği, omurganın röntgende S veya C şeklinde görünüm aldığı omurga deformitesidir. Bu eğrilik omurganın her iki yanında ve omurganın farklı yerlerinde meydana gelebilir. Bunun yanında çocuk ve genç için skolyoz, nedeni bilinmeyen yani idiyopati olarak tanımlanır. Bu hastalığın gelişiminde birden fazla faktörün rol oynadığını düşünülür.

Uzman doktor çocuk veya genci muayene eder ve röntgen çekerek skolyozu teşhis eder. Hafif eğrilikleri olan çocukların ve gençlerin düzenli kontroller için doktoru ziyaret etmeleri gerekir. Tedavi ve doktor takibiyle çoğu çocuk ve genç günlük hayatında normal, aktif bir yaşama sahip olur.

Şiddetli eğriler akciğerleri etkileyerek bu yüzden ona yönelik tedavi yöntemi uygulanır. Bunun yanında ortopedi uzmanları genellikle hastalarla birlikte çalışarak eğriliklerin bu noktaya gelmesini önleyebilirler.

Skolyoz eğrilikleri majör ve minör eğrilik olarak açıklanır. Eğriliğin en çok açılandığı, yani dik eksenden en çok dönen ve orta hattan en çok uzaklaşan omurların bulunduğu yere apeks (tepe) adı verilir. Skolyoz apeksin bulunduğu omurga seviyesine göre adlandırılır. Apeks boyun bölgesinde ise servikal, bel bölgesinde ise lomber, sırtta ise torakal skolyoz olarak tanımlanır. Bazen birden fazla bölgede aynı anda görülebilir: Örneğin hem sırt hem de belde olduğunda, torakolomber skolyoz olarak tanımlanır. Genellikle sırt (torakal) bölgede daha sıktır.

Skolyoz (Omurga Eğriliği) Dereceleri

Skolyoz, ilerleyebilir, aynı kalabilir veya nadiren düzelebilir. Birbirini izleyen iki veya daha fazla muayenede 20 derecenin üzerindeki eğriliklerde omurgada 5 derece veya daha fazla artış olması, 20 derecenin altındaki eğriliklerde 10 derecelik artış olması ilerleme olarak düşünülür. Çift eğrilikler, sırt bölgesindeki eğrilikler, kız cinsiyet, tanı sırasında eğriliğin derecesinin büyük olması 10 yaşın altında tanı konulan eğrilikler ilerlemeye meyillidir. 30 derecenin altındaki eğriliklerde ilerleme oranı oldukça düşüktür.

Kronolojik Sınıflandırma

• Bebeklik dönemi: 0-2 yaş arası
• Juvenil dönemi: 3-9 yaş arası
• Adolesan dönemi: 10-17 yaş arası
• Yetişkinlik dönemi: 18 yaş ve üstü

Yerleşimine Göre Sınıflandırma

Skolyozun anatomik yapısı incelendiğinde boyun omurları, boyun ve üst sırt, bölgesel sırt omurları, alt sırt ve bel omurları, bölgesel bel omurları şeklinde sınıflandırılabilir.

Açısal Sınıflandırma

Açısal skolyoz derecelendirilmesi için görüntüleme yöntemlerinden faydalanılır. Görüntüleme yöntemi sonrasında omurgadaki eğrilik açı cinsinden teşhis edilir. Bu yöntem özellikle skolyoza cerrahi anlamda müdahale gerekliliğinin kararlaştırılması esnasında faydalıdır.

10 derecenin altındaki açılar: Tıp dilinde "spinal asimetri’’ adını alan bu derece kişinin sağlığı üzerinde herhangi bir etkisi bırakmaz. Eğriliğin tedavi edilmesi için eğriliğin 10 derecenin üzerinde olması gerekir. Düşük dereceli eğriliklerin ilerleyen zamanlarda skolyoz riski oluşturmaması hastanın belirli aralıklarla muayene edilmesi gerekir. Burada önemli olan skolyozun ilerleyip ilerlemediğinin tespitinin yapılmasıdır.

20 ile 40 derece arasındaki açılar: 20 ile 40 derecelik eğrilikler daha çok ergenlik döneminde görülür. Orta seviye skolyoz olarak kabul edilen bu derecede çoğunlukla egzersiz, fizik tedavi ve korse oldukça etkilidir.

40 derecedeki açılar: 40 derecelik skolyoz eğrileri büyümesini ve ilerlemesini büyük ölçüde tamamlamıştır. Cerrahi müdahalenin yapılabilmesi için sırt eğriliğinin 45-50 derece üzeri olması; bel bölgesindeki eğriliğin ise 40 derece olması gerekir.

Skolyoz (Omurga Eğriliği) Belirtileri Nelerdir?

Omuz üst kısımlarında eşitsizlik, sırt ve bel ağrısı, ayakta durma veya uzun süreli oturma sonrasında ağrı, omurgada bir tarafa doğru eğiklik ve bir kalçanın diğerine göre daha yüksek durması skolyoz belirtileridir.

Bir tarafa eğilinmiş gibi görünüm ile kendini gösteren skolyozun belirtileri şunlardır:

• Bir kürek kemiğinin diğerine göre daha belirgin olması
• Bir kalçanın diğerinden daha çıkık olması
• Göğüs kafesinin bir tarafı öne doğru çıkıntılı olması
• Omurga şeklinde değişiklik
• Skolyoz ilerlemişse sırt ağrısı
• Oturma veya ayakta durmada zorlanma
• Başın vücudun geri kalanıyla aynı hizada olmaması
• Düz dururken kollarda vücudun yanında sarkma şeklinde farklılıklar
• Öne eğilirken sırtın yanlarında yükseklik farkı
• Kaburgaların önden veya arkadan asimetrik görünüşü

Skolyoz belirtileri diğer omurga rahatsızlıkları veya deformitelerine benzeyebilir. Bunun yanında bir yaralanma veya enfeksiyon sonucu da olabilmektedir.

Skolyoz (Omurga Eğriliği) Neden Olur?

Skolyoz, omurganın anormal derecede kavisli hale gelmesidir. Omurgadaki eğriliğinin röntgende 10 derece veya daha fazla olması skolyoz olarak tanımlanır. Çocukluk veya ergenlik döneminde ortaya çıkma eğiliminde olan skolyozun nedeni tam olarak bilinmemektedir.

Çeşitli faktörlere bağlı olarak ortaya çıkar. Bu faktörler şöyle sıralanır:

• Genler
• Hormonlar
• Hücre yapısındaki değişiklikler

Bazı durumlarda özellikle çocuklarda başka bir hastalık ya da bozukluk varsa omura eğrilmesine neden olarak skolyoz meydana gelir. Bu durumlar da şöyle açıklanır:

• Bebek anne karnındayken omurganın gelişimi sırasında ortaya çıkan konjenital faktörler
• Genlerde meydana gelen değişiklikler sonucunda ortaya çıkan genetik hastalıklar
• Omurga yaralanmaları
• Kaslara mesaj gönderen sinirleri etkileyen nöromüsküler hastalıklar
• Omurgada fiziksel değişikliklere neden olabilen tümörler

Skolyoz (Omurga Eğriliği) Nasıl Teşhis Edilir?

Skolyoz teşhisi için uzman doktorun muayenesi ardından tıbbi geçmişinize bakılır. Tıbbi geçmişin yanında ailede skolyoz olup olmadığı tespit edilir. Uzman doktor bu noktada kişiyi ortopedi uzmanına yönlendirebilir. Uzmanlar skolyoz nedeniyle oluşan kemik ve kas hastalıklarını tedavi eder.

Çekilen grafilerde skolyozun formu ve derecesi ortaya çıkar. Bunun için en sık kullanılan yöntem Cobb açısıdır. Cobb açısı ve büyümenin yaşı ile skolyoz takip edilir ve uygun tedavi yöntemlerine karar verilir. Cobb açısı eğilmenin başladığı omurganın üst sınırı ile eğilmenin bitiği omurganın alt sınırına çizilen çizgiler yardımıyla ölçülür. Bu çizgilere çizilen dikmeler yani eğriliğin başladığı omurun ekseniyle bittiği omurun ekseni arasındaki açıya bakılır.

Adolesan idiopatik skolyozun teşhisi ve tedavinde uygulanması gerekenler nelerdir?

• Hasta öyküsünün alınması: Adolesan idiopatik skolyoz, genetik bir hastalık olduğu için hastanın aile hikayesi tanı sırasında çok önemlidir.
• Fiziksel test: Fiziksel test, bütün bir nörolojik muayeneyi ve skolyometre olarak adlandırılan özel bir ölçüm cihazının kullanımını içermektedir. Bu cihaz, omurilik ileri doğru eğildiğinde, omuriliğin asimetrisini ölçmek için kullanılmaktadır.
• Röntgen: Ön-arka ve yan planda eğimi değerlendirmek için tüm omurganın röntgeni görülmelidir. Elde edilen bu grafilerde en çok eğilen omurlar arasındaki açı ölçülerek skolyozun derecesine karar verilmektedir. Cobb açısı ölçümü yapılarak çocukların takipleri ve tedavileri planlanmaktadır.
• Tedavi: Adolesan idiopatik skolyozu olan birçok hasta, ciddi bir tedavi gerektirmeyen küçük eğrilere sahiptir.10- 20 derece olarak belirlenen küçük eğrilere sahip hastalar için gözlem yeterlidir.
• Korse tedavisi :25 derecenin üzerinde eğriliği olan hastalar için korse kullanılarak eğriliğin ilerlemesini engellenebilmektedir. Korseye ihtiyaç duyan hastalar için hafif ağırlıktaki TLSO korsesi faydalı olabilir. Hastanın eğriliğine uygun olarak yapılan korse giysilerin altına giyilebilmektedir. Korsenin etkili olabilmesi için günde 23 saat kullanılması gerekmektedir.
• Cerrahi: Adolesan idiopatik skolyoz cerrahisi genellikle eğriliğin 50 derecenin üzerine çıktığı hasta grubunda düşünülmektedir. AIS’de skolyoz kararı vermeden önce dikkatli bir değerlendirmenin ardından hasta ve aile ile ayrıntılı görüşmenin yapılması ve bilgilendirmenin bu doğrultuda yapılması gerekmektedir.. Hastalığın, özellikle büyüme çağı ile birlikte ilerleme olasılığı bulunuyor.

Skolyoz (Omurga Eğriliği) Tedavisi

Skolyoz tedavisi omurga eğriliğini kontrol altına almak için korse tedavisi, skolyoz egzersizlerini içeren fizik tedavi ve kayropraktik bakım gibi cerrahi olmayan yöntemleri yanı sıra omurga füzyonu ya da ipli skolyoz (füzyonsuz) yöntemini içeren cerrahi prosedürleri içermektedir. Hangi tedavi yöntemi ile ilerleneceği omurgadaki eğriliğin büyüklüğüne göre değişecektir. Genellikle 20 derecenin altında olan eğriliklerde süreç takip edilir ve eğriliğin büyüklüğü gözlemlenir. Eğer omurgadaki eğrilik 20 derecenin üstündeyse skolyoz korsesi, skolyoz egzersizleri ve gerekirse füzyonlu ya da füzyonsuz olarak adlandırılan cerrahi işlemlere başvurulur.

Özellikle büyümenin başlamadığı çocuklarda 15 derece altındaki Cobb açısı varsa genellikle uzman takibi önerilir. Cobb açısı 15-20 derece olanlarda özel skolyoz egzersizleri ve rehabilitasyon programları sürdürülmelidir. Cobb açısı 25 derecenin üzerinde olan çocuklar için ise yoğunlaştırılmış skolyoz rehabilitasyon programları uygulanmalıdır.

Cerrahi olmayan (konservatif) tedavi

Skolyoz durumunda cerrahi olmayan tedavi yöntemleri arasında skolyoz korsesi, skolyoz egzersizleri ve ağrı kesiciler yer alır.

Skolyoz korsesi skolyozu iyileştirmez veya eğriliği tersine çevirmez ancak genellikle eğriliğin kötüleşmesini ve daha da ilerlemesini önler.

Ağrı kesici tedavilerinde reçetesiz ağrı kesicileri skolyozun meydana getirdiği ağrıyı dindirmek için kullanılır. Ağrı kesici reçetelerin dışında doktorun verdiği reçeteli ağrı kesiciler de kullanılabilir.

Skolyoz egzersizleri yardımıyla skolyozu durdurmak mümkündür. Özellikle 7 yaşından itibaren, 15 derecenin üzerinde skolyozu bulunan çocuklarda bu egzersiz programları çok etkili olur. Ayrıca 40 derecenin üzerindeki skolyoz hastalarında da skolyoz egzersizleri iyi sonuç verebilir.

Egzersiz programlarında “Bobath”, “Vojta”, “Katharina Schroth” gibi tekniklerin yanında klasik germe ve güçlendirme egzersizleri de uygulanabilir. Özellikle psikolojik faktörlerin skolyoz rehabilitasyonunda önemli rol oynadığı düşünülürse, yoğunlaştırılmış egzersiz programları ergenlik çağındaki gençlerde önemli etkiler bırakır. Grup psikolojisiyle hareket eden gençler, kendi sorunlarını paylaşan akranlarıyla yüksek düzeyde iletişim kurar.

Skolyoz tedavi edilmezse ne olur? 

Skolyozun tedavisine, sadece omurgadaki bir eğriliğin düzeltilmesi şeklinde bakmak eksik bir bakış açısıdır; çünkü omurgadaki şekil bozukluğu, eğriliğin derecesi belli bir dereceye ulaşınca (80 ila 100 derece) kaburgalar ve göğüs kafesinin şeklini de etkilemekte olup göğüs kafesi hacmini daraltabilmektedir.  Özellikle büyüme çağındaki çocuklarda göğüs kafesi hacminin ileri derecede daralması akciğerlerin gelişimini olumsuz yönde etkileyip solunum yetersizliğine neden olabilmekte ve nadiren de olsa yaşamsal fonksiyonları tehdit eder hale gelebilmektedir.

Yani skolyoz tedavisinde, omurgadaki şekil bozukluğunu düzeltmenin yanı sıra, gelişebilecek göğüs kafesi deformitelerinin önüne geçerek akciğer fonksiyonlarını da koruma altına almak tedavi hedeflerinin başında gelir. Bu sebeple, özellikle küçük yaşlarda skolyoz tanısı alan ve  tedavi gerektiren durumlarda skolyoz tedavisinin uygulanmaması veya ertelenmesi hayati açıdan risk oluşturabilecek sonuçlar doğurabilir.

Skolyoz (Omurga Eğriliği) Ameliyatı

Skolyoz ameliyatı, omurga eğriliği 50 derecenin üstüne çıktığında uygulanan bir yöntemdir. Cerrahi olmayan tedaviye yanıt vermeyen skolyoz hastalarında uygulanan skolyoz ameliyatı güvenli bir ameliyattır.

Skolyozda temel olarak iki yaklaşım benimsenir. Bunlar arka girişim ve ön girişimdir. Arka girişimde sırt bölgesi kullanılır. Cerrahi olarak hedeflenen erken dönemde tüm hastaları takip altına alıp, ilerlemenin durdurulması, kozmetik problemlerin giderilmesi, varsa ağrı ve nörolojik bulguların ortadan kaldırılmasıdır.

Gerekli olan hastalarda erken müdahaleler ve basit cerrahi işlemlerle omurgayı restore etmek mümkün olabilir. Bu aşamada en önemli nokta doğru zamanda ve doğru ameliyatı yapmak, omurga ve kemik yapıyı düzeltirken omuriliği korumaktır.

Skolyoz ameliyatı sırasında kullanılan görüntüleme cihazları ile omurilik ve sinir hasarını önlemeye yönelik özel aletlerle başarı oranlarını son derece yüksek seviyelere ulaşmıştır. Bunları yaparken hasta ve ailesi hekimleri ile uzun yıllar iletişim içinde olacaklarını skolyoz tedavisinin uzun soluklu bir takip gerektirdiğini unutmamak gerekir.

Çocuklarda skolyoz (Omurga Eğriliği) tedavisi

Büyümenin ilk belirtilerinin görüldüğü yani kıllanma, ses değişikliği, boy uzamasının artması, kızlarda göğüs gelişiminin başlaması veya adetin görüldüğü ergenlik döneminde çok dikkatli olunmalı ve mutlaka çocuklar tedavi altına alınmalıdır. Bu çocuklarda eğilme hızı ve riski daha fazla olduğundan Cobb açısının derecesinden çok progresyon yani ilerleme riski hesaplanmalı ve tedaviler buna göre planlanmalıdır.

Progresyon riski yüksek çocuklar fizyoterapi ve rehabilitasyon uygulamaları yanında mutlaka korse kullanmalıdır. Korse tedavisi büyümenin durumuna ve eğilmenin derecesine göre günde 16 saat ile 23 saat arasında ve büyüme tamamlanana dek devam ettirilmelidir. Korse tedavisinin başarısız olduğu, yukarda sayılan ilerleme riski yüksek bireylerde Cobb açısı 50 derece üzerinde ise cerrahi tedavi uygulanabilir. Skolyoz cerrahisinde omurga plak ve vidalarla orta hatta alınır ve bu çocuklarda bazen bu metaller sürekli vücutlarında kalır. Cerrahinin geç dönemde sorunlar yaratacağı da bilinmelidir.

Dejeneratif skolyoz tedavisi (Yetişkinlerde)

Dejeneratif skolyoz hastası yetişkinler için kas gücünü artırmaya yardımcı olacak fizik tedavi, esneme hareketleri ve egzersizler önerileilir. Reçetesiz satılan ağrı kesici ilaçlar ve kısa süre korse kullanmak da ağrıyı hafifletmeye yardımcı olabilir. Ayrıca bacakların kişiyi rahatsız ettiği durumlarda epidural veya sinir bloğu enjeksiyonu geçici bir rahatlama sağlayabilir.

Cerrahi olmayan tedavilerin işe yaramadığı senaryoda skolyoz ameliyatı çözüm olabilir.

Özetle skolyoz için uygulanabilecek tedavi yöntemleri şöyledir:

• Omurga eğriliğinin gözlemlenmesi
• Skolyoz korsesi
• Skolyoz egzersizleri
• Ağrı kesici ilaçlar
• Skolyoz ameliyatı

Skolyoz (Omurga Eğriliği) Ameliyatından Sonra Hastanın Dikkat Etmesi Gerekenler

Skolyoz ameliyatı sonrasında omurganın hareket kabiliyeti daha azdır. Önden yaklaşımda ise kol altı bölgesinden göğüs kafesi kaldırılarak müdahale edilir. Bu operasyonun dezavantajı operasyon sonrasında korse kullanımı gerektirmesidir. Avantajları ise omurganın daha hareketli kalmasının sağlanması, ve dikiş izlerinin kol altında kalması dolayısıyla daha estetik gözükmesidir.

Skolyoz ameliyatından sonra hastanın dikkat etmesi gereken bazı noktalar vardır.  Her ameliyatın riski olduğu gibi skolyoz ameliyatlarının da belli risk oranları bulunmaktadır. Bu oran % 5 civarındadır. Herhangi bir komplikasyon çıkmazsa 14 gün içinde hasta taburcu olabilir. Ameliyat sonrası gözlenebilecek istenmeyen sonuçlar aşağıdaki şekildedir:

• Enfeksiyonlar, antibiyotik kullanımıyla kontrol altına alınabilir.
• Kanama sonrası solunum sıkıntısı, kan drenajıyla giderilebilir.
• Takılan vidalar veya enstrümentasyonda kopmalar olması, ikinci bir ameliyat gerektirir.
• % 1’in altında gözlenen sinir felçleri (genellikle geri dönüşümlüdür)

Skolyoz ile İlgili Merak Edilen 7 Soru

1. Aileler çocuklarında skolyoz olup olmadığını nasıl test edebilir?

Ebeveynler skolyoz konusunda çocukları için belli kontrolleri yapabilir. Öncelikle anne babalar çocuklarının kalçasından 90 derece öne doğru eğilmesini sağlamalıdır. Eğilen çocuğun sırtına ufuk çizgisi gibi bakılmalıdır. Sağ ve sol kısımlar arasında tam simetri varsa, pratik olarak bu skolyoz değildir. Sağ ve sol taraf arasında var olan ciddi bir simetri ve iki taraf arasında 4-5 milimetreden fazla fark olması skolyoza işaret edebilir. Bu durumda ailelerin bir doktora başvurmasında ve çocuğa röntgen çekilmesinde fayda bulunmaktadır.

2. Skolyoz acı veya ağrıya neden olur mu?

Skolyoz kendi başına ağrı veya acıya yol açmaz. Ağrılı farklı durumlar skolyoza neden olabilir. Örneğin omurgada ortaya çıkan tümörler ağrıya sebep olabilir. Çocuklar yaşadıkları ağrı ile kendilerini bir tarafa bükebilir. Bu ağrı da aileler tarafından skolyoza bağlanabilmektedir. Bununla birlikte yaşlanan skolyozlu kişiler yaşıtlarına göre daha fazla ağrı çekebilir. Çünkü skolyoz hem omurgayı hem de çevresinde kasları yorar. Özellikle skolyozu olan kadınlar, uzun vadede biraz ağrı yaşayabilmektedir. Ancak genellikle ergenlerde skolyoz nedeniyle ağrıya pek rastlanmaz.

3. Skolyozu olan çocuklar spor yapabilir mi?

Spor ya da egzersizin skolyozu önlediğine dair bir kanıt bulunmamaktadır. Bu yaygın kanı, özel skolyoz egzersizleri adı altında bir pazarlama yöntemi olarak kullanılmaktadır. Skolyozlu çocukların spor yapmasında bir sakınca bulunmamaktadır. Bu çocukların skolyozlarını düzeltmek için değil, forma girmeleri için spor yapmaları önerilmektedir. Çocuklar hangi sporu isterse yapabilir, buradaki tek istisna spor dalı olimpik düzeyde halter sporu olmaktadır. Skolyozu olan çocuklar, vücudu çok ciddi ağırlık altına sokan sporlar dışında bütün sporları yapabilirler.

4. Eğri oturmak skolyoza neden olur mu?

Eğri oturmak skolyoza neden olmaz.  Normal, sağlıklı bir çocuğun ya da erişkinin düzgün oturmadığı için omurgasının eğrileceğini gösteren bilimsel bir çalışma bulunmamaktadır. Böyle bir şey ancak çok ekstrem durumlarda; örneğin uzun süre aynı pozisyonda bağlı kalındığında ya da gövde felci olan kişilerde olabilmektedir. Bildiğimiz, en sık gördüğümüz ergen skolyozu ailevi bir hastalıktır, oturma pozisyonu ile ilgisi bulunmamaktadır.

5. Okul çantası skolyoza ya da başka omurga eğriliklerine neden olur mu?

Okul çantalarının skolyoza neden olduğu her yıl okullar açıldığında yinelenen bir tartışma konusudur. Skolyozun bir hastalık olduğu ve çanta taşıma gibi benzer durumlardan etkilenmeyeceği bilinmelidir. Çocuklar çanta taşırken çanta tarafına doğru eğilirler, ancak bu eğilme kesinlikle kalıcı değildir. Günümüze kadar skolyoz ile ilgili yapılan bilimsel çalışmaların hiçbirinde çantanın etken olduğuna dair bir veri ortaya konulmamıştır. Ancak bu çantaların tümüyle masum olduğunu göstermemektedir. Çanta çocuğun omurgasının şeklini bozmaz fakat ağırlığı arttıkça bel ve sırt ağrısına neden olur. Şöyle ki, vücut ağırlığının %10’u kadar ağır bir çantayı taşıyan bir çocukta bel ağrısı olma olasılığı çanta ağırlığı yüzde 15-20 olan çocuklara göre belirgin oranda azalır. Bu sebeple ebeveynlerin çocuklarının çantalarının ağırlıklarını sık aralıklarla kontrol etmelerinde ve çocuklarını içindeki gereksiz ağırlıkların temizlenmesi için teşvik etmesinde fayda bulunmaktadır.

6. Skolyoz, korkulması gereken bir hastalık mıdır?

Toplumda skolyoz hastalığından korkulması gerektiği düşünülmektedir. Ancak bilinmelidir ki; en sık rastlanan skolyoz türü olan ergenlik skolyozu ailevi bir hastalıktır. Kızlarda yüzde 1 oranında görülürken, bu çocukların da %1- %10’u cerrahi gerektirecek düzeye ilerlemektedir. Bununla birlikte hızlı büyümesi devam eden ve eğriliği 20-40 derece arasında olan hasta grubunda korse kullanımı hastalığın ilerlemesini durdurmakta etkin olmaktadır. Hiç tedavi edilmese bile, ergenlik çağı skolyozlarının çok küçük bir bölümü (belki yüz binde bir) akciğer-kalp sorunlarına neden olabilecek 100 derece civarına ilerleyebilir. Ayrıca modern skolyoz cerrahisinin ülkemizin birçok ortopedi kliniğinde yapılabildiği unutulmamalı, yeni teknolojiler ile beklenen hayati tehlike riskinin binde bir, felç riskinin ise binde 1-5 arasında olduğu bilinmelidir. Skolyoz gerçeklerine bakıldığında bazı istisnai durumlar dışında bu hastalıktan korkulmasına gerek bulunmamaktadır. Skolyoz konusunda modern tedavi yöntemleri mevcuttur ve ailelerin çocukları için doktora başvurmasında geç kalmaması önemlidir.

7. Hangi skolyoz türleri tehlikeli olabilir?

Çocuk için ciddi risk oluşturabilecek ve mutlaka tedavi edilmesi gereken skolyoz tipleri bulunmaktadır. Bu tablolar şu şekilde sıralanabilir:

• Erken yaşlarda ortaya çıkan skolyozlar mutlaka ciddiye alınmalıdır. Çünkü hastanın önünde uzun bir boy uzaması dönemi bulunur.
• Çocukların çok hızlı ilerleyen skolyozları mutlaka ciddiye alınmalıdır. Çünkü hem kritik derecelere ulaşması ihtimali yüksektir, hem de altında bazı sinir sistemi ya da omurilik hastalıkları çıkabilir.
• Yaş ne olursa olsun belli dereceleri (sırtta 50 derece, belde 40 derece) geçen skolyozlar ciddiye alınmalıdır. Çünkü bu dereceleri geçen skolyozlar büyüme bitmiş bile olsa hayat boyu ilerleyebilir ve ciddi kozmetik sorunlara neden olabilir.
• Yaş ne olursa olsun 80 derecenin üzerindeki skolyozlar çok ciddiye alınmalıdır. Çünkü bu derecelerin üzerinde skolyoz ileri yaşlarda solunum sorunlarına neden olabilir ve yaşam beklentisini azaltabilir.
• Kas hastalıkları ve diğer ciddi hastalıklarla birlikte ortaya çıkan skolyozlar da ciddiye alınmalıdır. Çünkü bu rahatsızlık çok hızlı ilerleyebilir ve hayat kalitesini olumsuz etkileyebilir.

Skolyoz (Omurga Eğriliği) Hakkında Sık Sorulan Sorular

Çocuklarda skolyoz nasıl ortaya çıkar?

Skolyoz, çoğunlukla ergenlik çağında teşhis edilen, omurganın yana doğru eğriliğidir. Serebral palsi ve kas distrofisi gibi rahatsızlıkları olan kişilerde skolyoz ortaya çıkabilirken, çocukluk çağı skolyozunun nedeni pek çok vaka için bilinmemektedir. Skolyoz kız çocuklarında daha fazla görülür. Doğumsal olabildiği gibi ileri yaşlarda kırık, enfeksiyon, tümör, kireçlenme gibi durumlar sonucu da oluşabilir. İleri dereceli eğriliklerde gittikçe artan klinik şikayetler görülebilir ve ilk olarak konservatif tedaviler denense de, genellikle skolyoz cerrahisiyle bu sorun giderilebilmektedir.

Skolyozun nedenleri nelerdir?

Bazı skolyoz hastalarında, skolyoz gelişimine neden olduğu fark edilen nedenler şunlardır:

• Serebral palsi veya kas distrofisi gibi belirli kas güçsüzlüğüne ve kaybına neden olabilen nöromüsküler durumlar
• Omurga kemiklerinin gelişimini etkileyen doğum kusurları
• Bebekken göğüs duvarında geçirilmiş ameliyat
• Omurga yaralanmaları veya enfeksiyonları
• Omurilik düzensizlikleri
• Omurgada fiziksel değişikliklere neden olan bir tümör
• Bir veya daha fazla gende değişiklik meydana geldiğinde ortaya çıkan genetik hastalıklar

Skolyoz ne demek?

Skolyoz vücuda önden bakıldığı zaman omurganın yana doğru eğriliği olarak ifade edilmekte, eğrilik 10 derecenin üstünde çıktığı zaman kişide skolyoz olarak tanımlanmaktadır. Genellikle duruş bozukluğu sorunu ile kendini gösterir. Ancak yapılan tetkikler sonucunda bazı hasta gruplarındaki duruş bozukluğunun belirli derecelerde skolyozdan kaynaklandığı görülmektedir. Kız çocuklarında daha fazla görülen skolyoz, doğumsal olabildiği gibi ileri yaşlarda kırık, enfeksiyon, tümör, kireçlenme gibi durumlar sonucu da oluşabilir. Düşük dereceli eğriliklerin tedavisinde yaşa ve derceye göre değişmekle birlikte egzersiz, fizik tedavi, korse kullanılırken; ileri dereceli eğriliklerde skolyoz cerrahisine sıklıkla başvurulmaktadır. 

Skolyozda omurga nasıl görülür?

Skolyoz omurganın yana doğru eğilmesidir. Herkesin omurga kıvrımları normaldir ve arkadan bakıldığında omurga düz görünür. Bununla birlikte, skolyozlu çocuklar ve gençlerde omurganın anormal S veya C şeklinde eğrilikleri görülebilir. En yaygın görülen skolyoz tipi ‘’Adölesan İdiyopatik Skolyoz’’ nedeni tam olarak bilinmeyen ergenlikte ortaya çıkan skolyozlardır. Genetik geçişli olmadığı belirtilse de omurgadaki bozukluk bazen ailelerde de görülmektedir. Daha az yaygın olan skolyoz türleri; serebral palsi veya kas distrofisi gibi belirli nöromüsküler durumlardan kaynaklanabilir.

Skolyoz olan hastalarda görülen sağlık sorunları nelerdir?

Skolyozlu kişilerin çoğunda hastalığın hafif bir formu bulunurken, skolyoz bazen aşağıdakiler de dahil olmak üzere komplikasyonlara neden olabilir.

Solunum problemleri

Şiddetli skolyozda göğüs kafesi akciğerlere baskı yaparak nefes almayı zorlaştırabilir.

Sırt sorunları

Çocukluğunda skolyoz hastası olan kişilerin, özellikle de eğrilikleri büyükse ve tedavi edilmezse, yetişkinlerde kronik sırt ağrısı yaşama olasılıkları daha yüksek olabilir.

Dış görünüş

Skolyoz kötüleştikçe, eşit olmayan kalça ve omuz, kaburga ve bel ile gövdenin yana doğru kayması gibi daha belirgin değişikliklere neden olabilir. Skolyozlu kişiler sıklıkla görünüşleri konusunda duyarlı olurlar.

Adolesan idiopatik skolyoz nedir?

Omurga eğriliklerinin en sık rastlanan tipi adolesan idiopatik skolyozdur. Adolesan, çocukluk döneminden sonra, ancak hala büyümenin devam ettiği ergenlik dönemi için kullanılan bir ifadedir. Dolayısıyla adolesanlarda iskelet sistemi de tam olarak olgunlaşmamıştır. Kız çocuklarında daha sık görülen ve eğriliğe daha fazla sebep olan bu rahatsızlık genellikle 10 yaşındaki çocukları etkilemektedir. İdiopatik skolyoz, 10-18 yaş arasındaki çocuk ve adolesanların % 2-3’ü gibi önemli bir bölümünü ilgilendirmektedir.

İdiopatik skolyozda neden kesin olarak bilinmemekle birlikte hastalığın, genetik faktörlerden kaynaklandığı düşünülmektedir. Adolesan idiopatik skolyoz (AİS) hastalığını genellikle ilk olarak ebeveynler veya hastalar fark etmektedir. Bu rahatsızlıklar bazen bir okul taramasında bazen de bir doktor ziyaretinde ortaya çıkmaktadır. Çoğu AİS hastasında fazla belirti görülmemektedir. Ancak daha geniş eğrilikler ağrı veya kaburga anomalileri gibi gözle görülen bozulmalarla kendisini belli etmektedir.

Skolyoz için risk faktörleri nelerdir?

Adolesan idiopatik skolyozda (AİS) eğriliğin ilerlemesinde bazı risk faktörleri vardır. Bunlar hastanın yaşı, iskelet olgunluğu, cinsiyeti ve mevcut eğriliğin derecesidir. Genel olarak kız çocuklarında ve genç yaşta skolyoz teşhisinin konulması, eğriliğin ilerleme olasılığını artırmaktadır. Bunun sebebi ise eğriliğin büyüme çağıyla beraber artış göstermesidir. 10 yaşın altındaki çocuklar için eğrilik 5- 19 derece arasında ise % 45, 20- 29 derece arasında ise %100 olasılıkla ilerlemektedir. 11-12 yaşındaki çocuklarda eğrilik 5-19 derece arasında ise % 61 olasılıkla, 15 yaş ve üstüne ise %16 olasılıkla ilerleme oluşmaktadır.

Skolyoz hastaları ne kadar yaşar?

Skolyoz hastalarının yaşam süresiyle ilgili bir yorumda bulunmak söz konusu değildir. Tedavi edilen skolyoz vakalarında hasta rahatlama sağlarken skolyoz tedavi edilmezse yaşam kalitesinde ciddi bir düşüş olur.

Skolyoz nasıl anlaşılır?

Skolyoz genellikle omurganın simetrisinin bozulmasıyla ortaya çıkar. Bununla birlikte bir kalçanın diğerinden daha çıkık olması, göğüs kafesinin öne doğru çıkıntılı olması ve sırt ağrısı da skolyozın göstergeleridir.

• Omuz dengesinin eşit olmaması
• Bir kürek kemiğinin diğerinden daha belirgin görünmesi
• Bel kıvrımının simetrik olmaması
• Bir kalçanın diğerinden daha yüksek olması
• Göğüs kafesinin bir tarafının öne doğru çıkıntılı olması
• Öne eğilirken sırtın bir tarafında çıkıntı oluşması
• Kol ve bel kıvrımı arasındaki mesafenin eşit olmaması

Skolyoz felç yapar mı?

Skolyoz vakalarının ilerleyen dönemlerinde az da olsa felç riski söz konusu olabilir. 

Skolyoza hangi spor iyi gelir?

Özellikle yüzme ve omuz egzersizleri skolyoza iyi gelen ve omurgayı rahatlatan hareketler arasındadır. 

Sırt çantası takmak skolyoza neden olur mu?

Okula yürüyerek giden, ağır çantaları uzun süre taşımak zorunda kalan çocuklarda boyun, sırt, bel ve ayak ağrılarının yanı sıra gerilim tipi baş ağrıları ve uyku düzeninde bozulmalar görülebilmektedir. Eğer önlem alınmazsa ilerleyen süreçte başta skolyoz olmak üzere çeşitli hastalıklar ortaya çıkabilmektedir. Okul çantalarının ağır olması ve tek taraflı taşınması, yanlış oturma pozisyonu, kas iskelet yapısına uygun olmayan egzersiz hareketleri skolyozu tetikler.

Omurga eğriliği olan her 4 çocuktan biri tedaviye ihtiyaç duyarken, tedavi gereksinimi olan kız çocuklarının erkek çocuklardan 8 kat daha fazla olduğu bilinmektedir. Ayrıca çocuğun kas-iskelet yapısına uygun sportif aktivitelerde bulunmaması, okuldaki masa ve sandalyelerin çocuğun bedenine uygun olmaması ve yanlış pozisyonda oturma skolyoza neden olmaktadır.

O yüzden okul çantası seçimi çocuklar için çok önemlidir. Kalın ya da ağır materyallerden uzak durularak hafif çantalar tercih edilmelidir. Mümkün olduğunca çok bölmeli olmasına dikkat edilerek kitap, defter gibi ağır materyaller sırta yakın bölmelerde taşınmalıdır. Alınacak çantanın çocuğun sırt ergonomisine uygun olmasına da dikkat edilmelidir.

Çocuk evden çıkarken aileler mutlaka çantanın ağırlığını kontrol etmeli, çanta gereğinden fazla ağır ise hafifletilmeli ya da ağırlık dengeli değilse dengeli hale getirilmelidir. Ayrıca omuz kayışları da gevşek ya da gergin olmayacak şekilde ayarlanmalıdır. Çantanın tek kolla değil her iki kolla taşınması gerekmektedir.

Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.