Skolyoz Nedir? Skolyoz Belirtileri ve Tedavisi

Skolyoz (Omurga Eğriliği) Nedir?

Skolyoz, omurganın 10 derece veya daha fazla olacak şekilde sağa ya da sola doğru eğrilip, röntgende S veya C şeklinde bir görünüm aldığı duruş bozukluğuna neden olabilen omurga deformitesidir. Bu eğrilik omurganın her iki yanında ve omurganın farklı yerlerinde meydana gelebilir. Bunun yanında çocuk ve genç için skolyoz, nedeni bilinmeyen yani idiyopati olarak tanımlanır. Bu hastalığın gelişiminde birden fazla faktörün rol oynadığını düşünülür.

Uzman doktor çocuk veya genci muayene eder ve röntgen çekerek skolyozu teşhis eder. Hafif eğrilikleri olan çocukların ve gençlerin düzenli kontroller için doktoru ziyaret etmeleri gerekir. Tedavi ve doktor takibiyle çoğu çocuk ve genç günlük hayatında normal, aktif bir yaşama sahip olur.

Şiddetli eğriler akciğerleri etkileyerek bu yüzden ona yönelik tedavi yöntemi uygulanır. Bunun yanında ortopedi uzmanları genellikle hastalarla birlikte çalışarak eğriliklerin bu noktaya gelmesini önleyebilirler.

Skolyoz eğrilikleri majör ve minör eğrilik olarak açıklanır. Eğriliğin en çok açılandığı, yani dik eksenden en çok dönen ve orta hattan en çok uzaklaşan omurların bulunduğu yere apeks (tepe) adı verilir. Skolyoz apeksin bulunduğu omurga seviyesine göre adlandırılır. Apeks boyun bölgesinde ise servikal, bel bölgesinde ise lomber, sırtta ise torakal skolyoz olarak tanımlanır. Bazen birden fazla bölgede aynı anda görülebilir: Örneğin hem sırt hem de belde olduğunda, torakolomber skolyoz olarak tanımlanır. Genellikle sırt (torakal) bölgede daha sıktır.

Skolyoz (Omurga Eğriliği) Dereceleri

Skolyoz, ilerleyebilir, aynı kalabilir veya nadiren düzelebilir. Birbirini izleyen iki veya daha fazla muayenede 20 derecenin üzerindeki eğriliklerde omurgada 5 derece veya daha fazla artış olması, 20 derecenin altındaki eğriliklerde 10 derecelik artış olması ilerleme olarak düşünülür. Çift eğrilikler, sırt bölgesindeki eğrilikler, kız cinsiyet, tanı sırasında eğriliğin derecesinin büyük olması 10 yaşın altında tanı konulan eğrilikler ilerlemeye meyillidir. 30 derecenin altındaki eğriliklerde ilerleme oranı oldukça düşüktür.

Kronolojik Sınıflandırma

• Bebeklik dönemi: 0-2 yaş arası
• Juvenil dönemi: 3-9 yaş arası
• Adolesan dönemi: 10-17 yaş arası
• Yetişkinlik dönemi: 18 yaş ve üstü

Yerleşimine Göre Sınıflandırma

Skolyozun anatomik yapısı incelendiğinde boyun omurları, boyun ve üst sırt, bölgesel sırt omurları, alt sırt ve bel omurları, bölgesel bel omurları şeklinde sınıflandırılabilir.

Açısal Sınıflandırma

Açısal skolyoz derecelendirilmesi için görüntüleme yöntemlerinden faydalanılır. Görüntüleme yöntemi sonrasında omurgadaki eğrilik açı cinsinden teşhis edilir. Bu yöntem özellikle skolyoza cerrahi anlamda müdahale gerekliliğinin kararlaştırılması esnasında faydalıdır.

10 derecenin altındaki açılar: Tıp dilinde "spinal asimetri’’ adını alan bu derece kişinin sağlığı üzerinde herhangi bir etkisi bırakmaz. Eğriliğin tedavi edilmesi için eğriliğin 10 derecenin üzerinde olması gerekir. Düşük dereceli eğriliklerin ilerleyen zamanlarda skolyoz riski oluşturmaması hastanın belirli aralıklarla muayene edilmesi gerekir. Burada önemli olan skolyozun ilerleyip ilerlemediğinin tespitinin yapılmasıdır.

20 ile 40 derece arasındaki açılar: 20 ile 40 derecelik eğrilikler daha çok ergenlik döneminde görülür. Orta seviye skolyoz olarak kabul edilen bu derecede çoğunlukla egzersiz, fizik tedavi ve korse oldukça etkilidir.

40 derecedeki açılar: 40 derecelik skolyoz eğrileri büyümesini ve ilerlemesini büyük ölçüde tamamlamıştır. Cerrahi müdahalenin yapılabilmesi için sırt eğriliğinin 45-50 derece üzeri olması; bel bölgesindeki eğriliğin ise 40 derece olması gerekir.

Skolyoz (Omurga Eğriliği) Belirtileri Nelerdir?

Bir tarafa eğilinmiş gibi görünüm ile kendini gösteren skolyozun belirtileri şunlardır:

• Bir kürek kemiğinin diğerine göre daha belirgin olması
• Bir kalçanın diğerinden daha çıkık olması
• Göğüs kafesinin bir tarafı öne doğru çıkıntılı olması
• Omurga şeklinde değişiklik
• Skolyoz ilerlemişse sırt ağrısı
• Oturma veya ayakta durmada zorlanma
• Başın vücudun geri kalanıyla aynı hizada olmaması
• Düz dururken kollarda vücudun yanında sarkma şeklinde farklılıklar
• Öne eğilirken sırtın yanlarında yükseklik farkı
• Kaburgaların önden veya arkadan asimetrik görünüşü

Skolyoz belirtileri diğer omurga rahatsızlıkları veya deformitelerine benzeyebilir. Bunun yanında bir yaralanma veya enfeksiyon sonucu da olabilmektedir.

Skolyoz (Omurga Eğriliği) Neden Olur?

Skolyoz, omurganın anormal derecede kavisli hale gelmesidir. Omurgadaki eğriliğinin röntgende 10 derece veya daha fazla olması skolyoz olarak tanımlanır. Çocukluk veya ergenlik döneminde ortaya çıkma eğiliminde olan skolyozun nedeni tam olarak bilinmemektedir.

Çeşitli faktörlere bağlı olarak ortaya çıkar. Bu faktörler şöyle sıralanır:

• Genler
• Hormonlar
• Hücre yapısındaki değişiklikler

Bazı durumlarda özellikle çocuklarda başka bir hastalık ya da bozukluk varsa omura eğrilmesine neden olarak skolyoz meydana gelir. Bu durumlar da şöyle açıklanır:

• Bebek anne karnındayken omurganın gelişimi sırasında ortaya çıkan konjenital faktörler
• Genlerde meydana gelen değişiklikler sonucunda ortaya çıkan genetik hastalıklar
• Omurga yaralanmaları
• Kaslara mesaj gönderen sinirleri etkileyen nöromüsküler hastalıklar
• Omurgada fiziksel değişikliklere neden olabilen tümörler

Skolyoz (Omurga Eğriliği) Nasıl Teşhis Edilir?

Skolyoz teşhisi için uzman doktorun muayenesi ardından tıbbi geçmişinize bakılır. Tıbbi geçmişin yanında ailede skolyoz olup olmadığı tespit edilir. Uzman doktor bu noktada kişiyi ortopedi uzmanına yönlendirebilir. Uzmanlar skolyoz nedeniyle oluşan kemik ve kas hastalıklarını tedavi eder.

Çekilen grafilerde skolyozun formu ve derecesi ortaya çıkar. Bunun için en sık kullanılan yöntem Cobb açısıdır. Cobb açısı ve büyümenin yaşı ile skolyoz takip edilir ve uygun tedavi yöntemlerine karar verilir. Cobb açısı eğilmenin başladığı omurganın üst sınırı ile eğilmenin bitiği omurganın alt sınırına çizilen çizgiler yardımıyla ölçülür. Bu çizgilere çizilen dikmeler yani eğriliğin başladığı omurun ekseniyle bittiği omurun ekseni arasındaki açıya bakılır.

Skolyoz (Omurga Eğriliği) Tedavisi

Skolyoz tedavisi, omurgadaki eğriliğin büyüklüğüne göre cerrahi olmayan (konservatif) tedavi ve ameliyat şeklinde değişir. Genellikle 20 derecenin altında olan eğriliklerde süreç takip edilir ve eğriliğin büyüklüğü gözlemlenir. Eğer omurgadaki eğrilik 20 derecenin üstündeyse skolyoz korsesi, skolyoz egzersizleri ve gerekirse skolyoz ameliyatına ihtiyaç duyulabilir.

Özellikle büyümenin başlamadığı çocuklarda 15 derece altındaki Cobb açısı varsa genellikle uzman takibi önerilir. Cobb açısı 15-20 derece olanlarda özel skolyoz egzersizleri ve rehabilitasyon programları sürdürülmelidir. Cobb açısı 25 derecenin üzerinde olan çocuklar için ise yoğunlaştırılmış skolyoz rehabilitasyon programları uygulanmalıdır.

Cerrahi olmayan (konservatif) tedavi

Skolyoz durumunda cerrahi olmayan tedavi yöntemleri arasında skolyoz korsesi, skolyoz egzersizleri ve ağrı kesiciler yer alır.

Skolyoz korsesi skolyozu iyileştirmez veya eğriliği tersine çevirmez ancak genellikle eğriliğin kötüleşmesini ve daha da ilerlemesini önler.

Ağrı kesici tedavilerinde reçetesiz ağrı kesicileri skolyozun meydana getirdiği ağrıyı dindirmek için kullanılır. Ağrı kesici reçetelerin dışında doktorun verdiği reçeteli ağrı kesiciler de kullanılabilir.

Skolyoz egzersizleri yardımıyla skolyozu durdurmak mümkündür. Özellikle 7 yaşından itibaren, 15 derecenin üzerinde skolyozu bulunan çocuklarda bu egzersiz programları çok etkili olur. Ayrıca 40 derecenin üzerindeki skolyoz hastalarında da skolyoz egzersizleri iyi sonuç verebilir.

Egzersiz programlarında “Bobath”, “Vojta”, “Katharina Schroth” gibi tekniklerin yanında klasik germe ve güçlendirme egzersizleri de uygulanabilir. Özellikle psikolojik faktörlerin skolyoz rehabilitasyonunda önemli rol oynadığı düşünülürse, yoğunlaştırılmış egzersiz programları ergenlik çağındaki gençlerde önemli etkiler bırakır. Grup psikolojisiyle hareket eden gençler, kendi sorunlarını paylaşan akranlarıyla yüksek düzeyde iletişim kurar.

Skolyoz (Omurga Eğriliği) Ameliyatı

Skolyoz ameliyatı, omurga eğriliğinin 50 derecenin üstüne çıktığında uygulanan bir yöntemdir. Cerrahi olmayan tedaviye yanıt vermeyen skolyoz hastalarında uygulanan skolyoz ameliyatı güvenli bir ameliyattır.

Skolyozda temel olarak iki yaklaşım benimsenir. Bunlar arka girişim ve ön girişimdir. Arka girişimde sırt bölgesi kullanılır. Cerrahi olarak hedeflenen erken dönemde tüm hastaları takip altına alıp, ilerlemenin durdurulması, kozmetik problemlerin giderilmesi, varsa ağrı ve nörolojik bulguların ortadan kaldırılmasıdır.

Gerekli olan hastalarda erken müdahaleler ve basit cerrahi işlemlerle omurgayı restore etmek mümkün olabilir. Bu aşamada en önemli nokta doğru zamanda ve doğru ameliyatı yapmak, omurga ve kemik yapıyı düzeltirken omuriliği korumaktır.

Skolyoz ameliyatı sırasında kullanılan görüntüleme cihazları ile omurilik ve sinir hasarını önlemeye yönelik özel aletlerle başarı oranlarını son derece yüksek seviyelere ulaşmıştır. Bunları yaparken hasta ve ailesi hekimleri ile uzun yıllar iletişim içinde olacaklarını skolyoz tedavisinin uzun soluklu bir takip gerektirdiğini unutmamak gerekir.

Çocuklarda skolyoz (Omurga Eğriliği) tedavisi

Büyümenin ilk belirtilerinin görüldüğü yani kıllanma, ses değişikliği, boy uzamasının artması, kızlarda göğüs gelişiminin başlaması veya adetin görüldüğü ergenlik döneminde çok dikkatli olunmalı ve mutlaka çocuklar tedavi altına alınmalıdır. Bu çocuklarda eğilme hızı ve riski daha fazla olduğundan Cobb açısının derecesinden çok progresyon yani ilerleme riski hesaplanmalı ve tedaviler buna göre planlanmalıdır.

Progresyon riski yüksek çocuklar fizyoterapi ve rehabilitasyon uygulamaları yanında mutlaka korse kullanmalıdır. Korse tedavisi büyümenin durumuna ve eğilmenin derecesine göre günde 16 saat ile 23 saat arasında ve büyüme tamamlanana dek devam ettirilmelidir. Korse tedavisinin başarısız olduğu, yukarda sayılan ilerleme riski yüksek bireylerde Cobb açısı 50 derece üzerinde ise cerrahi tedavi uygulanabilir. Skolyoz cerrahisinde omurga plak ve vidalarla orta hatta alınır ve bu çocuklarda bazen bu metaller sürekli vücutlarında kalır. Cerrahinin geç dönemde sorunlar yaratacağı da bilinmelidir.

Dejeneratif skolyoz tedavisi (Yetişkinlerde)

Dejeneratif skolyoz hastası yetişkinler için kas gücünü artırmaya yardımcı olacak fizik tedavi, esneme hareketleri ve egzersizler önerileilir. Reçetesiz satılan ağrı kesici ilaçlar ve kısa süre korse kullanmak da ağrıyı hafifletmeye yardımcı olabilir. Ayrıca bacakların kişiyi rahatsız ettiği durumlarda epidural veya sinir bloğu enjeksiyonu geçici bir rahatlama sağlayabilir.

Cerrahi olmayan tedavilerin işe yaramadığı senaryoda skolyoz ameliyatı çözüm olabilir.

Özetle skolyoz için uygulanabilecek tedavi yöntemleri şöyledir:

• Omurga eğriliğinin gözlemlenmesi
• Skolyoz korsesi
• Skolyoz egzersizleri
• Ağrı kesici ilaçlar
• Skolyoz ameliyatı

Skolyoz (Omurga Eğriliği) Ameliyatından Sonra Hastanın Dikkat Etmesi Gerekenler

Skolyoz ameliyatı sonrasında omurganın hareket kabiliyeti daha azdır. Önden yaklaşımda ise kol altı bölgesinden göğüs kafesi kaldırılarak müdahale edilir. Bu operasyonun dezavantajı operasyon sonrasında korse kullanımı gerektirmesidir. Avantajları ise omurganın daha hareketli kalmasının sağlanması, ve dikiş izlerinin kol altında kalması dolayısıyla daha estetik gözükmesidir.

Skolyoz ameliyatından sonra hastanın dikkat etmesi gereken bazı noktalar vardır.  Her ameliyatın riski olduğu gibi skolyoz ameliyatlarının da belli risk oranları bulunmaktadır. Bu oran % 5 civarındadır. Herhangi bir komplikasyon çıkmazsa 14 gün içinde hasta taburcu olabilir. Ameliyat sonrası gözlenebilecek istenmeyen sonuçlar aşağıdaki şekildedir:

• Enfeksiyonlar, antibiyotik kullanımıyla kontrol altına alınabilir.
• Kanama sonrası solunum sıkıntısı, kan drenajıyla giderilebilir.
• Takılan vidalar veya enstrümentasyonda kopmalar olması, ikinci bir ameliyat gerektirir.
• % 1’in altında gözlenen sinir felçleri (genellikle geri dönüşümlüdür)

Skolyoz (Omurga Eğriliği) Hakkında Sık Sorulan Sorular

Skolyoz hastaları ne kadar yaşar?

Skolyoz hastalarının yaşam süresiyle ilgili bir yorumda bulunmak söz konusu değildir. Tedavi edilen skolyoz vakalarında hasta rahatlama sağlarken skolyoz tedavi edilmezse yaşam kalitesinde ciddi bir düşüş olur.

Skolyoz nasıl anlaşılır?

Skolyoz genellikle omurganın simetrisinin bozulmasıyla ortaya çıkar. Bununla birlikte bir kalçanın diğerinden daha çıkık olması, göğüs kafesinin öne doğru çıkıntılı olması ve sırt ağrısı da skolyozın göstergeleridir.

Skolyoz felç yapar mı?

Skolyoz vakalarının ilerleyen dönemlerinde az da olsa felç riski söz konusu olabilir. 

Skolyoza hangi spor iyi gelir?

Özellikle yüzme ve omuz egzersizleri skolyoza iyi gelen ve omurgayı rahatlatan hareketler arasındadır. 

Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.