Yeme Bağımlılığı Nedir?

Gün içerisindeki öğünler haricindeki zamanlarda da çeşitli yiyeceklere karşı duyulan aşırı yeme isteği, beynin salgıladığı mutluluk kimyasallarını da tetikler. Söz konusu besinin tüketildiği durumda kişiye rahatlama hissi veren yeme bağımlılığı tedavi edilmediğinde fizyolojik ve psikolojik pek çok hastalığı da beraberinde getirir. Bu nedenle fark edildiği durumlarda kısa sürede tedavi edilmesi için harekete geçilmelidir.

Yeme Bağımlılığı Belirtileri Nelerdir?

Son zamanlarda tıp dünyasında 'davranış bozukluğu' olarak tanımlanan yeme bağımlılığının bilinen birden çok belirtisi bulunur. Kısa süreli durumlarda yeme bağımlılığı fark edilmese de kişinin kendine soracağı bazı sorularla birlikte bu durumu fark etmesi son derece mümkündür.

 'Bu yiyeceği sevdiğim için mi yiyorum, yoksa gerçekten çok aç mıyım? Kendimi durdurmakta zorluk çekiyor muyum?, yemek sonrası hala yiyecek bir şeyler arıyor muyum?, Yemek sonrasında kendimi suçlu hissediyor muyum?' gibi  sorulardan bazıları bu durumun belirtilerini fark etmeyi sağlayabilir.  

Bahsi geçen belirtiler arasında ise ilk sırada kişinin öğün yemiş ve tok olmasına rağmen gelen yeme isteği atakları yer alır. Burada kişinin doymuş olmasına rağmen, yemek arkasına mutlaka bir şeyler daha atıştırma isteğinden söz edilir. Öte yandan tutkuyla yenilen bir yiyeceğin gereğinden fazla tüketilmesi de bağımlılığın diğer bir belirtisi olarak gösterilir. Örneğin kişiler bir bisküvi paketinden yalnızca birkaç tane bisküvi yemeyi hedefliyor fakat buna rağmen paketin tamamını bitirmeden rahatlayamıyorsa bu durumda yine dürtüsel bir bozukluk olarak yeme bozukluğundan bahsetmek söz konusudur.

Kişilerde kilo problemleri, şeker hastalığı, tansiyon gibi özel diyet gerektiren durumlar varsa ve buna rağmen yemek yeme eylemi kontrol altına alınamıyorsa yeme bağımlılığı mümkün olabilir. Kişiler kendilerini yemek yerken sık sık suçlu hissediyor ve genelde diğer aile üyelerinden ya da onları uyaracak iş arkadaşlarından gizli gizli yemek yeme eylemini devam ettiriyorlarsa, yeme bağımlılığı gibi bir psikolojik süreç söz konusu olabilir. 

Yeme Bağımlılığı Tedavi Edilebilir Bir Durum Mudur?

Yeme bağımlılığı diğer birçok rahatsızlık gibi tedavi edilebilen bir durumdur. Bunun için kişinin öz farkındalıkla birlikte yeme bağımlılığını ilk olarak fark etmesi ve kabul etmesi gereklidir. Yeme bağımlılığını tedavi etmek ve bundan tamamen kurtulmak için atılması gereken en önemli adım ise kesinlikle konuya hakim bir uzmana başvurmak ve yardım istemektir. Bir uzman kontrolünde bu dürtü bozukluğunun önüne geçilebilir ve rahatlıkla bu sorun aşılabilir.

Yeme Bağımlılığı Tedavi Sürecinde İzlenecek Adımlar Nelerdir?

Uzman bir hekime danıştıktan sonra kişinin kendi kendine yapması gereken bazı detaylar da bulunmaktadır. Yeme bağımlılığının tedavi sürecinde genellikle izlenen adımlar şu şekildedir;

• Bağımlılık yapma oranı yüksek, karbonhidrat, şeker ve yağ içeren besinleri kontrollü bir şekilde tüketmeye çalışmak,
• Alışveriş esnasında çokça katkı maddesi içeren ambalajlı ürünler yerine meyve, sebze ve kuru yemiş gibi sağlıklı besinler tercih etmek,
• Hissedilecek ani açlık ve atıştırma isteği için önlem olarak yanınızda sık sık sağlıklı atıştırmalıklar (meyve, kuru yemiş) bulundurmak,
• Beş çayı, öğle arası, teneffüs gibi atıştırma isteği uyandıran zaman dilimlerinde bitki çayları, su gibi içeceklere yönelmek,
• 3 ana öğünü atlamamak,
• Bir uzman kontrolünde ve diyetisyen eşliğinde yemek yeme programı hazırlamak,
• Stresle başa çıkmayı öğrenmek, bunun için gerekli adımları takip etmek,
• Tüm önlemlere ve gayrete rağmen devam eden yeme bağımlılığı durumlarında bir psikiyatri uzmanından destek almak hastalığın tedavisi için izlenen adımlar arasında yer alabilir.

Tüm bu önerilerin ötesinde hala tedavi edilemeyen bir durumdan söz ediliyorsa hastalığa sahip birey için mutlaka bir diyetisyen ve psikiyatri uzmanı işbirliği içerisinde bulunmalıdır. Diyetisyenin uygun gördüğü beslenme programıyla birlikte, bir psikiyatristin çeşitli aralıklarla düzenleyeceği terapilere ağırlık verilmesi önemlidir.

Yeme Bağımlılığı Hangi Durumlarda Artış Gösterir?

Yeme bağımlılığı esasında kişinin psikolojik durumuyla oldukça yakından ilgilidir. Özellikle, herhangi bir fizyolojik hastalığın ardından kişinin girmesi gereken diyetler sonrasında pek çok yiyeceğe karşı aşırı düşkünlük hissetmesi örnek gösterilebilir. Öte yandan günlük yaşamda bazı zorlu koşulların baş göstermesi; ekonomik durumun kötüye gitmesi ya da hastalık gibi üzüntülü durumlarla mücadele ediliyor olunması, iş hayatında ya da aile ile hayatında yaşanan problemler sonrasında stresli bir yaşam akışının oluşması da bu dürtü bozukluğunun artış gösterdiği durumlardandır. Kısacası stres oluşturan tüm dönemlerde kişinin stresli yaşam koşullarından bir nebze de olsa kaçmak istediği anlarda yeme bağımlığının geliştiğinden söz edilmesi mümkündür. Ayrıca ergenlik dönemleri, sınav zamanı gibi dönemsel stres kaynaklarıda yeme bağımlılığında artışa neden olabilir.

Yeme Bağımlılığına Neden Olabilecek Besinler Nelerdir?

Yeme bağımlılığına neden olabilecek besinler genellikle şeker, yağ ve un yönünden zengin besinler olmakla birlikte, ambalajlı ve hazır pek çok gıda da yeme bağımlılığına neden olabilir. Yağ yönünden zengin kızartmalar, cipsler, hamburger ve pizzaların yanı sıra; karbonhidrat açısından da oldukça yük bulunduran ekmek, kraker, makarna gibi gıdalar da bu bağımlılığa oldukça etki etmektedir. Ayrıca yüksek oranda şeker içeren çikolatalar, tatlılar, paketli gıdalar ve atıştırmalıklar da yeme bağımlılığına neden olabilmektedir. Bu  tür ürünlerden uzak durmak, bu ürünler yerine meyve, sebze ve kuruyemiş gibi alternatif yiyeceklere yönelmek çok daha sağlıklı bir seçenek olarak öne çıkar.

Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.