Halk arasında yükseklik korkusu olarak bilinen akrofobi, yüksek yerlerde olunduğunda yoğun kaygı, korku ve hatta ölme hissiyle karakterize bir anksiyete bozukluğudur. Bu korku, çoğu zaman mantıksız ve abartılı bir endişe haliyle karşımıza çıkar. Akrofobik kişiler yükseklikteyken baş dönmesi, terleme, titreme gibi fiziksel belirtiler gösterir. Günlük hayatı olumsuz etkileyebilecek yükseklik korkusunun üstesinden gelmek için terapi ve çeşitli egzersizler etkili tedavi yöntemleri arasındadır. Bilinçli maruz bırakma ve yavaş yavaş kişiyi yüksekliğe alıştırma, akrofobiyi aşma konusunda kullanılan yaygın tekniklerdendir.
Yükseklik Korkusu (Akrofobi) Nedir?
Genel olarak yükseklik korkusu olarak bilinen akrofobi, kişinin yüksek bir yere çıktığında yaşadığı aşırı panik, kaygı ve korku durumudur. Yükseklik korkusu olan bireyler bu bu hislerin yanı sıra yükseklikle karşılaştığında ölebileceğini dahi düşünür. Yükseklik korkusu aynı zamanda kişilerin yüksekten düşme korkusunu aşırı bir şekilde yaşadığı bir anksiyete bozukluğu olarak da tanımlanır.
Psikolojik etkileri farklı derecelerde ortaya çıkmasından dolayı ciddiye alınan bir fobi çeşidi olan akrofobide korku kat sayısı o kadar artabilir ki yüksekte olduklarını hayal etmek bile kişilerin panik hissine kapılmalarına yeter. Bu açıdan, yükseklik korkusuna sahip olan bireyler; temel anlamda merdiven çıkarken, yüksek katlı bir binada bulunduğunda veya asansöre ve uçağa binerken kaygı hissi yaşarlar.
Yükseklik korkusunda baş dönmesi, terleme, titreme, göğüs ağrısı ve daha şiddetli durumlarda panik atak gibi belirtiler ortaya çıkar. Altında yatan neden tam olarak bilinemese de geçmişte yükseklikle ilgili yaşanılan travmalar akrofobiyi tetikleyen temel unsur şeklinde kabul edilir.
Yükseklik korkusunu tedavi etmenin en pratik yolu maruz bırakma terapisi kabul edilir. Maruz bırakma terapisinde kişi, korktuğu uyaranlara maruz bırakılır. Yükseklik korkusu yaşayan kişiler yüksek bir yerle baş başa bırakılarak tepkileri incelenir ve korkularını yenmeleri için yönlendirmeler yapılır.
Yükseklik Korkusu (Akrofobi) Neden Olur?
Yükseklik korkusunun nedenleri hakkında yapılan çalışmalarda kesin bir neden saptanamasa da yükseklikle ilgili kişinin başından geçen olaylar ve travmalar yükseklik korkusunu tetikleyen unsurlardandır. Bir yakınının yüksekten düşüşüne veya ölümüne şahit olmakla birlikte kendi düşüşü de bu duruma örnek gösterilebilir. Diğer yandan yüksekliğin konusunun geçtiği bir hikaye veya olayı dinlemek de kişide yükseklik korkusuna karşı bir tepkime meydana getirebilir.
Bu tetikleyiciler, akrofobinin genetik yatkınlığa bağlı olduğu çıkarımını destekler. Son olarak, gençlik yıllarında “Yüksek yerlere yaklaşma” gibi yapılan uyarılar da kişide anksiyete geliştirerek akrofobiye karşı hassasiyeti arttırabilir.
Yükseklik Korkusu (Akrofobi) Doğuştan mı Olur?
Yapılan bazı araştırmalar, yükseklik korkusunun birinci ve ikinci derece yakınlarda olduğu zaman çocukta da oluşma ihtimalinin olabileceğini vurgular. Bu sebeple, ailede kaygı bozukluğu gibi rahatsızlıklar varsa yükseklikle ilgili de korku ve endişe problemi oluşabilir. Genetik olarak bebekte bu bilgileri doğuştan yüklenme olasılığının olduğu varsayımlar arasındadır.
Yükseklik Korkusu (Akrofobi) Belirtileri Nelerdir?
Fiziksel olarak baş dönmesi, terleme, nefes darlığı, kalp çarpıntısı, mide bulantısı; psikolojik olarak da endişe-korku hali, aşırı panik yapmak, yüksek yerden kaçma arzusu yükseklik korkusunun belirtileri olarak gösterilir.
Bu kapsamda, yükseklik korkusunun fiziksel belirtileri şöyledir:
Yükseklik korkusunun psikolojik belirtileri ise şunlardır:
- Aşırı endişe, kaygı ve korku hissi
- Yüksekten aşağıya bakarken aşırı bir korku hissine kapılma
- Yüksek alanlarda eli kolu bağlanmış düşüncesi
- Yüksek bölgelerden kaçma hissi
Yükseklik Korkunuzun (Akrofobi) Olduğunu Nasıl Anlarsınız?
Yükseklik korkusunun fiziksel ya da psikolojik belirtilerinden birkaçını yaşayan kişiler için akrofobi tanımlaması yapılabilir. Özellikle herkesin normal kabul ettiği yüksekliklere çıktığınızda yoğun bir korku ve kaygı hali oluşup fiziksel bir davranış gösteriliyorsa bir uzmana başvurulması gerekir.
Her yaş ve cinsiyette görülebilen bir fobi çeşidi olduğu için belirtiler rahatlıkla ayırt edilebilir.
Yükseklik korkusuyla ilgili örnek verilecek olunursa aşağıdaki gibi listelenebilir:
- İrtifası fazla bir binanın penceresi ya da balkonu
- Lunaparklarda gondol gibi yüksekliği olan oyun alanları
- İrtifası fazla binaların çatıları
- Merdiven üzerinde adım atma ve o alanda olma
- Köprüler üzerinden geçiş, teleferik gibi alanlara çıkış
- Yüksek katlı olan otoparklara araba park etme
Tün bu durumlar içinde bulunan kişi atak yaşayabilir. Bu süreç yaşanırsa psikiyatri uzmanının kişiyi muayene etmesi önerilir.
Yükseklik Korkusu (Akrofobi) Nasıl Tedavi Edilir?
Psikiyatri uzmanına başvuran kişinin tüm yaşam geçmişi ve yaşam rutini mercek altına alınır. Hastalığın fiziksel ve psikolojik bulguları kişide 'ne kadar zamandır var?' ya da 'ne şiddette ortaya çıkıyor?' gibi bilgiler doktor tarafından alınır. Geçmişe yönelik travmalar varsa farklı teknikler yardımıyla keşfedilmeye çalışılır. Eğer, aynı semptomlar 6 aydan fazla sürüyorsa kişinin yükseklik korkusu teşhisi üzerine odaklanılabilir. Bu tedaviler arasında ağırlıkla kişiye özgü uygulanan psikoterapi teknikleri yer alır.
Bu bilgiler doğrultusunda, akrofobi için uygulanan terapi yöntemleri şunları içerir:
Maruz bırakma terapisi: Fobilerin tedavisinde sıklıkla kullanılan yöntem maruz bırakma terapisidir. Korkuları yüzleşmekten kaçınan ve içinde bulunduğu durumda olmak istemeyen hastalar, geçireceği atağı düşünmek istemezler. Bu durumda, korkularını yenmek kişi için imkansız gibi görülür. Terapistler, bireyin korktuğu durumu istemelerini, baş etmesi için mücadele etmesini ve o korktuğu durum içinde kalmasını yavaş yavaş aşılar.
Bilişsel davranışsal terapi: Bilişsel davranışsal terapide amaç, yaşadığı korkunç durumda tekrarlanan bilgi dışında farklı bir bakış açısı geliştirmektir. Uzman, hastaya sorular sorar, diyalog kanalını açar ve sonuç olarak olumlu bir bakış açısına yönlendirir. Bununla birlikte, endişe kaynağının hangi şartlarda açığa çıktığını, olaya maruz kaldığında duyduğu hissini, stres anında nasıl tepkiler vermesi gerektiğini ve bu süreçle başa çıkabilmenin öğretilmesini bilişsel davranışsal terapi oluşturmayı hedefler.
Sanal gerçeklik ile maruz bırakma: Canlandırma tekniği ile yaşadığı korku ve stres anı hastaya anlık yaşatılır. Psikolojik bir tedavi olarak bu durumla başa çıkmasını öğretmeyi hedefler. Gerçeğe yakın sahte durumların yaşatıldığı bir uygulamadır.
Toplu destek ve grup terapisi: Aynı durum içinde olan, tedavi olan ya da ailesinde bu tarz bir rahatsızlığı olan kişiler yaşam öykülerini birbirine anlatarak iyileşme adına karşılıklı umut aşılarlar.
Yükseklik Korkusu (Akrofobi) İlaçla Tedavi Edilebilir mi?
Akrofobi tedavisine multidisipliner yaklaşımlar göz önüne alındığında farklı tedavi yöntemleri denenebilir. Psikoterapi bunlardan en üst sırada gelen tedaviyken bazı durumlarda ilaç tedavisine de başvurulabilir. Ancak, önerilen ilaçların fobiyi ortadan kaldırma ihtimali yoktur. Hastalık sonucu ortaya çıkan bazı semptomları azaltmak için kullanılan bazı ilaçlar sürecin daha hafif atlatılmasını sağlayabilir. Özellikle, kişi atak halinde kan basıncı ve kalp ritmi yükselebilir ya da anksiyete kontrol eşiğini aşabilir.
Bu durumları yatıştırmak için psikotik ya da sakinleştirici ilaç grubu bir uzman tarafından tavsiye edilebilir. Bu sayede, kişi yüksekliğe karşı aşırı tepkileri yavaşlatılarak atlatılabilir bir hale getirilebilir.
Yükseklik Korkusunu (Akrofobi) Tetikleyen Faktörler Nelerdir?
Yükseklik korkusunu tetikleyen psikolojik ve fiziksel faktörlerin yanı sıra meydana gelen travmalar söz konusudur.
Aşağıdaki durumlar yükseklik korkusunu tetikleyen unsurlardır:
- Psikolojik faktörler: Hastanın başka bir fobiye sahip olması kaybı seviyesini arttırdığı için süreci tetikleyebilir.
- Fiziksel faktörler: Hastanın bazı psikolojik hastalıklarının vücuda yaptığı etki hastalığı tetikleyebilir.
- Çocuklukta yaşanılan kötü kazalar ve travmalar
- Genetik faktörler
Yükseklik Korkusu (Akrofobi) Hakkında Sık Sorulan Sorular
Yükseklik korkusu olanlar uçağa binebilir mi?
Yükseklik korkusunun deresine bağlı olarak değişebilir. Ancak, büyük ölçüde uçaktan korkulduğu ifade edilir.
Yükseklik korkusu olanlar paraşüt ile atlayabilir mi?
Akrofobisi olan kişilerin paraşütle atlaması mümkün değildir çünkü bu kişiler yüksekliğe direk maruz kalacağı için atak geçirme riskleri yüksektir.
Yüksek yerlere çıkmadan akrofobiyi yenmek mümkün mü?
Yüksek yerlere çıkılmadan akrofobiyi yenmek için bazı psikoterapi teknikleri uygulanabilir.
Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.
Güncelleme Tarihi : 20 Kasım 2023
Yayınlanma Tarihi: 20 Kasım 2023
