Böbrek büyümesi (Hidronefroz) nedir? Nasıl tedavi edilir?

Böbrek büyümesi en sık görülen böbrek hastalıklarından biridir. Böbrek büyümesi yani hidronefroz farklı belirtilerle kendini gösterir. Rahatsızlık ilerlediğinde belirti verdiği için, hastalar için olumsuz durumlara neden olabilmektedir. Vücutta ağrı ve enfeksiyona neden olan böbrek büyümesi, böbreklerde idrarın birikmesi sonucu oluşur. Yani idrarın toplandığı bölümdeki büyüme problemi olarak adlandırılır. Fark edilmediğinde vücutta kalıcı hasarlara neden olabilen böbrek büyümesinde, tanının erken evrede konulabilmesi, tedavi için büyük önem taşır. Memorial Antalya Hastanesi Üroloji Bölümü’nden Op. Dr. Egemen İşgören, böbrek büyümesi nedenleri ve tedavi yöntemleri hakkında bilgi verdi.

Böbrek büyümesi nedir?

Hidronefroz adı verilen böbrek büyümesi bir veya her iki böbreğin şişmesidir. Hidronefroz her yaşta ortaya çıkabilir. Çocuklarda hidronefroz, bebeklik döneminde veya bazen bebek doğmadan önce yapılan doğum öncesi ultrason sırasında teşhis edilebilir.

Böbrek büyümesi neden olur?

Böbrek şişmesi, idrar böbrekten tahliye edilemediğinde ve bunun sonucunda böbrekte idrar biriktiğinde meydana gelir. Bu, idrarı böbreklerden boşaltan, üreter adı verilen tüplerdeki bir tıkanıklıktan veya idrarın düzgün şekilde boşalmasına izin vermeyen anatomik bir kusurdan kaynaklanabilir. Normalde idrar, böbrekten mesaneye akan üreter adı verilen bir tüpten geçer, idrar kesesine ulaşır ve ardından üretra adı verilen idrar kanalından dışarı çıkar. Ancak bazen idrar böbreğin içinden veya üreterden kolaylıkla akamaz ve kalır. O zaman hidronefroz gelişir.

Hidronefrozun bazı yaygın nedenleri şunlardır:

İdrar yolunda kısmi tıkanıklık

İdrar yolu tıkanıklıkları genellikle böbreğin üreterle birleştiği yerde oluşur. Daha az yaygın olarak, üreterin mesane ile birleştiği yerde tıkanıklıklar meydana gelebilir.

Vezikoüreteral reflü

Vezikoüreteral reflü, idrarın mesaneden böbreğe geri akmasıyla olur. Normal olarak, idrar üreterde sadece tek yönlü akar. Yanlış yöne akan idrar, böbreğin düzgün boşalmasını zorlaştırır ve böbreğin şişmesine neden olur. Hidronefrozun daha az yaygın nedenleri arasında böbrek taşları, karın veya pelviste bir tümör ve mesaneye giden sinirlerle ilgili sorunlar yer alır.

Böbrek büyümesinin belirtileri nelerdir?

Hidronefroz her zaman şikayet ya da belirtilerle kendini göstermeyebilir.

·         Alt karın veya kasıklara yayılan yan ve sırt ağrısı

·         İdrar yaparken ağrı

·         Acil veya sık idrara çıkma ihtiyacı

·         Mide bulantısı ve kusma

·         Ateş

·         Bebeklerde gelişme geriliği

Böbrek büyümesi tehlikeli midir?

Her zaman tehlikeli bir duruma işaret etmemekle birlikte mutlaka nedeni araştırılmalıdır. Erişkin hastalarda böbrek taşları, prostat büyümesi, idrar kanal darlıkları, mesane tümörleri ya da karın içerisinde diğer organlardan kaynaklanan tümörler araştırılmalıdır. Çocuk hastalarda bu durum sıklıkla daha erken tespit edilir. Ultrasonografinin rutin kullanımı sayesinde pek çok rahatsızlık anne karnında iken tespit edilebilir hale gelmiştir.  Bunlar içinde en sık karşılaşılanı tüm doğumsal rahatsızlıkların yaklaşık yarısını oluşturan “hidronefroz” adı verilen böbrek genişlemesidir. Bu durum bebeklerin %0,5-1,5’inde tespit edilir ve %60-70’i doğum sonrası dönemde kaybolur.

·         Geçici hidronefroz                             %48

·         Fizyolojik hidronefroz                       %15

·         Üreteropelvik darlık                           %11

·         Vezikoüreteral reflü                           %9

·         Megüreter                                           %4

·         Multikistik displastik böbrek             %2

·         Üreterosel                                           %2

·         Renal kistler                                       %2

·         Posterior üretral valf                          %1

Erkek bebeklerde iki kat daha fazla görülür. Yaklaşık %8’inde ailede böbrekler ile ilgili başka rahatsızlıklar bulunur. Böbreklerde genişleme her zaman tıkanıklık olduğu anlamına gelmez ve böbrek fonksiyonun bozulacağını da göstermez. Çoğu durumda müdahaleye gerek kalmaksızın kendiliğinden düzelir.

Böbrek büyümesinin tanısı nasıl konur?

Detaylı bir fizik muayene yapıldıktan ve tıbbi öykü alındıktan sonra yapılması gereken testler şunlardır:

Böbrek fonksiyonunu değerlendirmek için bir kan testi

Enfeksiyon değerlendirmesi için idrar testi ve idrar kültürü.

Tıkanmaya neden olabilecek taş ya da tümör gibi rahatsızlıkların araştırılması içi ultrasonografi, bilgisayarlı tomografi, MR

Böbreklerdeki işlevi ve idrar akışını değerlendiren MAG3 / DTP gibi sintigrafi testleri.

Böbrek büyümesi nasıl tedavi edilir?

Hidronefroz tedavisi altta yatan nedene bağlıdır. Bazen ameliyat gerekmesine rağmen, hidronefroz sıklıkla kendi kendine düzelir.

Hafif ve orta derecede hidronefroz durumunda, eğer böbrek fonksiyonlarını etkilemiyor ve şikayetlere neden olmuyorsa takip yeterlidir. Bu durumlarda ekstrarenal pelvis adı verilen ve doğuştan gelen bir veya her iki böbrekte yapısal genişleme olabileceği mutlaka akılda tutulmalıdır. Bazı durumlarda idrar yolu enfeksiyonu riskini azaltmak için önleyici antibiyotik tedavisi önerilebilir.

İleri derece hidronefrozda veya reflü nedeniyle oluşan hidronefrozda böbreğin çalışmasını zorlaştırdığı, sık ve ateşli idrar yolu enfeksiyonlarına veya böbrek taşı oluşumuna neden olduğu tespit edilir ise cerrahi önerilmelidir.

Tedavi edilmeyen şiddetli hidronefroz, kalıcı böbrek hasarına yol açabilir. Nadiren böbrek yetmezliğine neden olabilir. Ancak hidronefroz tipik olarak sadece bir böbreği etkiler ve diğer böbrek tek başına her iki böbreğin işini yapabilir

Böbrek büyümesi hakkında sık sorulan sorular 

Böbrek büyümesi ameliyatı nasıl yapılır?

Ameliyat tekniği, hidronefrozun nedenine göre değişiklik gösterir. Ancak sıklıkla endoskopik ya da laparoskopik teknikler kullanılarak sorun çözülebilmektedir.

Prostat büyümesi ve üretra darlıklarından sistoskopi adı verilen endoskopik yöntemle sorun ortadan kaldırılır.

Böbrek çıkışında tespit edilen darlıklarda (üreteropelvik bileşke darlığı); üreter ve mesane arasındaki darlıklarda (üreterovezikal bileşke darlığı); vezikoüreteral reflüde laparoskopik cerrahi ile onarım yapılır.

Karın içi diğer organlardan kaynaklanan tıkanıkllar tümörün büyüklüğü ve ciddiyetine göre laparoskopik ya da açık cerrahi ile planlanır.

Böbrek büyümesi ameliyatından sonra kişiler nelere dikkat etmelidir?

Ameliyat sonrası iyileşme dönemi atlatıldıktan sonra hidronefroza neden olan duruma göre planlacak düzenli takiplerin yapılması yeterlidir. Uygulanan cerrahi sıklıkla kapalı cerrahi tekniklerle (laparoskopik, endoskopik) yapıldığı için iş gücü ya da organ kaybına neden olmaz.

Yenidoğan bebekte böbrek büyümesi neden olur?

Ultrasonografinin rutin kullanımı sayesinde pek çok rahatsızlık anne karnında iken tespit edilebilir hale gelmiştir. Hidronefroz adı verilen böbrek genişlemesi tüm doğumsal rahatsızlıkların yarısını oluşturur. Bu durum bebeklerin %0,5-1,5’inde tespit edilir ve %60-70’i doğum sonrası dönemde kaybolur.

·         Geçici hidronefroz                             %48

·         Fizyolojik hidronefroz                       %15

·         Üreteropelvik darlık                           %11

·         Vezikoüreteral reflü                           %9

·         Megüreter                                           %4

·         Multikistik displastik böbrek             %2

·         Üreterosel                                           %2

·         Renal kistler                                       %2

·         Posterior üretral valf                          %1

Erkek bebeklerde iki kat daha fazla görülür. Yaklaşık %8’inde ailede böbrekler ile ilgili başka rahatsızlıklar bulunur. Böbreklerde genişleme her zaman tıkanıklık olduğu anlamına gelmez ve böbrek fonksiyonun bozulacağını da göstermez. Çoğu durumda müdahaleye gerek kalmaksızın kendiliğinden düzelir.

Böbrek büyümesi kansere neden olur mu?

Böbrek büyümesi ve kanser arasında bir bağlantı bulunmamaktadır.

Hamilelikte böbrek büyür mü?

Kadınların %90'ına kadarında gebelik sırasında böbrek ve üreterlerde, şikayete neden olmayan genişleme olduğu tahmin edilmektedir. Sıklıkla ilk gebeliklerde görülür.

Gebelikte böbrek büyümesi neden olur?

Fetus büyüdükçe, rahmin idrarı böbreklerden boşaltan, üreter adı verilen tüp yapılarına baskı yapması nedeniyle olur. Çoğunlukla sağ böbrekte ve gebeliğin 2. trimesterinde ortaya çıkar. Çok nadiren üriner sistem taşları gibi diğer durumlarda da görülür. Gebelikte üreter taşı sıkllığı düşüktür ve %0,03-0,4 civarında olduğu tahmin edilmektedir.

Gebelikte böbrek büyümesi nasıl tedavi edilir?

Çoğu durumda, doğumdan sonraki birkaç hafta içinde kaybolur. Şikayete neden olmayan ya da basit tedavilerle şikayetlerin düzeldiği, idrar yolu enfeksiyonuna neden olmadığı durumlarda takip edilmesi yeterlidir. Şiddetli ağrı ya da idrar yolu enfeksiyonuna neden olan durumlarda  kateter yerleştirilerek idrarın normal akışı sağlanmalıdır.​

Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.