Kulak Nezlesi Nedir? Tedavi Yöntemleri Nelerdir?

Özellikle kış aylarında nezle, grip ve sinüzit gibi üst solunum yolu enfeksiyonlarının artması ile kulak enfeksiyonları artış gösteriyor. Kulak enfeksiyonlarının en sık görülen çeşitlerinden biri olan kulak nezlesi, enfeksiyon semptomları görülmeden sağlam bir kulak zarının arkasında sıvı birikimi olarak tanımlanıyor. Özellikle çocuklarda izlenen kulak nezlesi, tedavi uygulamadan kendiliğinden düzelebiliyor. Ancak kulak nezlesinin kendiliğinden iyileşmediği durumlarda medikal tedavi ve eğer sonuç alınamaz ise, kulağa tüp takılması gibi yöntemlerle tedavi edilmesi gerekiyor.  Kulak nezlesi ağrı, sancı gibi belirtileri olmadan, işitme azlığına, tedaviye geç kalınması durumunda kulakta kronik problemler ve kalıcı işitme kayıplarına yol açabiliyor. Erişkinlerde görülen kulak nezlesi durumlarında ise kronik hastalıklar ve geniz bölgesine yerleşen tümörler açısından dikkatle inceleme yapılması gerekiyor. Memorial Ankara Hastanesi KBB Bölümü’nden Doç. Dr. Rıfat Karlı, kulak nezlesi ile ilgili bilgiler verdi.

Kulak nezlesi nedir?

Kulak enfeksiyonları söz konusu olduğunda en sık karşılaşılan durumlardan biri kulak nezlesi olmaktadır. Kulak zarındaki aktif bir enfeksiyonu takiben ya da direkt orta kulak mukozasında başlayan bir enfeksiyon sonrasında sekresyon salgılanmaya başlayarak orta kulağın enfekte salgılar ile dolmasına neden olabilir. Normalde orta kulak boşluğunda hava bulunmaktadır. Kulak zarının iki tarafında yani orta kulak ile dış kulak yolu arasında basınç eşittir ve bu optimal işitme için en uygun durumdur. Değişik nedenler ile kulak zarında ağrı ve belirgin inflamasyon süreci ( iltihabi süreç) olmaksızın veya çok sönük yaşandığı için fark edilmeden orta kulakta sıvı birikmesi olabilir. Orta kulakta önce akışkan karakterde daha sonra koyulaşıp yapışkan sümük kıvamında sıvı birikmesiyle halk arasında kulak nezlesi olarak bilinen  (Efüzyonlu otitis media, seröz otitis media) tablo ortaya çıkar.

Kulak nezlesi neden olur?

Kulak nezlesinin oluşmasında ana etken orta kulağa ulaşan bakteriyal veya viral ajanlardır. Ancak bu durumun gelişmesine zemin hazırlayan ve olayı kolaylaştırıp hızlandıran birçok faktör vardır. Bunlardan en önemlisi üst solunum yolu enfeksiyonları ile birlikte olan burun tıkanıklığı, orta kulağa hava sağlayan östaki borusunun tıkanması ve geniz eti büyümesi gibi durumlardır. Bunların yanı sıra üst solunum yolları ve orta kulak yapılarındaki anatomik problemler, orta kulak ve orta kulağa hava sağlayan mastoid havalı hücrelerin anatomik olarak tam gelişmemesi, burun kıkırdak eğrilikleri, hava kirliliği, alerji varlığı, sigara kullanımı ya da sigara dumanına maruziyet, uçak yolculukları ve rakım değişiklikleri gibi orta kulak basıncında bozulmalara neden olabilecek ikincil faktörler de çok önemlidir.

Kulak nezlesi belirtileri nelerdir? 

Kulak nezlesinde klinik olarak en önemli bulgu işitme azlığıdır. Eğer her iki kulakta etkilenmişse işitme azlığı daha fark edilir olmaktadır. Burada oluşan işitme azlığı çoğunlukla ileri derece ve belirgin bir işitme kaybı değildir. Çocuk hastalarda eğer tek kulak etkilenmişse sıklıkla fark edilmeyebilir. Çoğu zaman aileler, çocuğun tepkilerinin azaldığını, seslenmelere yanıt vermediğini veya televizyonu yüksek sesle dinlediklerini rapor etmektedirler.  Okul çağında okul başarısında gerileme, derse ilgi ve katılımda azalma öğretmenler tarafından fark edilebilmektedir. Bazen çocuklar da kulaklarında tarif edemedikleri çınlama, cızırtı gibi sesler duyduklarını, kendi seslerinin yankılı olarak geldiğini ve kulakta rahatsızlıklar hissettiklerini belirtmektedirler.

Kulak nezlesi teşhisi nasıl konulur?

Tanı çoğunlukla bir hekim tarafından yapılan kulak muayenesi ile konulabilmektedir. Bazen odyolojik testlerde (timpanogram ve odyogram ) orta kulak basıncının ölçülmesi ve işitme seviyesinin belirlenmesi tanıya yardımcıdır.

Kulak nezlesi tedavisi nasıl uygulanır?

Özellikle kış aylarında ve okul çağı çocuklarda kulak nezlesi oldukça sık görülen bir kulak hastalığıdır. Çoğunlukla çok ciddi sorunlara neden olmamaktadır. Bazen tedavi edilmeden kendiliğinden geçebilir. Bir kısım olguda süreç uzayabilir ve bu grup hastaların takip ve tedavileri yapılmalıdır.

Kulak nezlesi (Efüzyonlu otitis media )  tedavisinde sıklıkla antibiyotikler kullanılır. Tanı esnasında eşlik eden yan faktörler belirlenirse (allerji, geniz eti, üst solunum yolu enfeksiyonu v.b)  bunlara yönelik tedavilerde uygulanılır.

Medikal tedaviye rağmen üç aydan uzun süre devam eden ve kronikleşen olgularda cerrahi müdahale planlanmalıdır. Cerrahi müdahale basit günü birlik bir işlem olup herhangi bir kesi olmaksızın mikroskop eşliğinde dış kulak yolundan girilerek yapılan bir işlemdir.  Kulak zarına ufak bir delik açılarak orta kulakta biriken sıvı materyal boşaltılır ve bu açıklığa kulak tüpü(Ventilasyon tüpü) yerleştirilir. Yerleştirilen bu tüp dışardan görülmez ve hastaya herhangi bir rahatsızlık vermez. Yaklaşık 6 ay ile 1 yıl arasında kendiliğinden atar ve kontrolde poliklinik şartlarında basitçe alınır.   Eğer büyük bir geniz eti varsa aynı seansta geniz etinin alınmasına yönelik işlemde yapılabilmektedir.

Kulak Nezlesi Hakkında Sık Sorulan Sorular 

Kulak nezlesi en sık kimlerde görülür?

Çocukluk yaş grubunda anatomik yapılar tam gelişmediği için kulak nezlesi riski daha yüksektir. Altı yaş altı, kreş ve okula başlayan çocuklarda risk daha yüksek olup anatomik gelişim tamamlanması ve immün sistemin ( bağışıklık sistemi) gelişmesi ile ilerleyen yaşlarda risk  azalmaktadır.

Yetişkinlerde kulak nezlesi görülür mü?

Kulak nezlesi her yaş grubunda görülebilir. Orta ve ileri yaş olgularda kulak nezlesi tablosunun gözlenmesi orta kulaktaki kronik hastalıklar,  geniz bölgesine yerleşen tümöral oluşumlar konusunda bizi uyarmalıdır. Mutlaka ayrıntılı bir muayene ile kontrol edilmelidir. Özellikle yetişkinlerde baş boyun bölgesine alınan radyoterapi tedavileri sonrası da kulak nezlesi görülebilmektedir.

Kulak nezlesi kaç günde geçer?

Kulak nezlesi genellikle 2-3 hafta içerisinde düzelir. Ancak bazı vakalarda bir ila 3 ay içinde iyileşmeye yönelik bir gelişme olmadığında, genellikle kulak tüpünün yerleştirilmesi gerekebilir.

Kulak nezlesi tedavi edilmezse ne olur?

Uygun tedavi ve takibi yapılamayan veya uzun yıllar fark edilemediği için tedavi uygulanamayan olgularda;  yıllar içinde orta kulaktaki negatif basınç ve orta kulaktaki enfekte sıvı materyalin etkisi ile kulak zarında retraksiyon denilen orta kulağa doğru çökmeler, kolesteatom denilen ve uzun vadede ciddi komplikasyonlara neden olabilecek kronik patolojiler, kulak zarında ve orta kulak mukozasında skleroz (miringoskleroz, timpanoskleroz)  denilen kalıcı değişiklikler, orta kulak kemikciklerinde deformasyonlar,  işitme kayıpları, baş dönmeleri, kulak zarında delinmeler ve kulak akıntıları gibi problemler ortaya çıkabilir. 

Kulak nezlesine ne iyi gelir?

Kulak nezlesi gerekli takip ve tedavisi yapılırsa korkulacak bir kulak enfeksiyonu problemi değildir. Çoğunlukla kalıcı bir hasar oluşturmaz. Kendiliğinden veya basit medikal tedaviler ile düzelebilmektedir. Özellikle çocukluk yaş grubunda beslenme, düzenli uyku, üst solunum yolu enfeksiyonlarından kaçınmak, uzun süre çok kalabalık ortamlarda bulunulmaması, burun akıntısı başladığı dönemde çocukların sekresyonlarını azaltacak semptomatik tedavilerin uygulanarak üst solunum yollarının rahatlatılması (izotonik nazal solüsyonlar ile nazal pasajın açık tutulması) hastalığın oluşmasını önleyecek veya oluştu ise iyileşme sürecini hızlandıracak faktörlerdir. Özellikle işitme azlığı fark edildiğinde bir hekime başvurulmalıdır. 

Kulak nezlesinde nelere dikkat edilmelidir?

Çevresel basınç değişiklikleri doğrudan orta kulak basıncını da etkileyebileceği için kulakta rahatsızlıklara neden olabilmektedir. Eğer mevcut bulunan bir kulak hastalığı tablosu varsa bu durumu ağırlaştırabilir. Aktif kulak nezlesi şikayeti olan kişiler özellikle tüplü dalış ve uçak yolculuğu gibi etkinliklerden kaçınılmalı ya da ertelemelidir. Zorunlu uçak yolculuklarının yapılması gereken durumlarda ise basınç değişikliğinden etkilenmeyi engellemek için öncelikle burnumuzun açık olması sağlanmalıdır. Tuzlu solüsyonlar ile burun yıkaması yapmak, burun açıcı spreyler ve sekresyonları azaltmak için soğuk algınlığı ilaçların kullanılması önerilir. Sakız çiğnemek, bir şeyler yemek, su içerek sık sık yutkunma hareketi yapmak orta kulağa hava sağlayan östaki borusunun açılıp kapanmasını sağlayacağı için orta kulak basıncını dengelemeye pozitif katkısı olacaktır. Bahsedilen bu tedbirler hem çocuk hem de yetişkinlerde uygulanabilir. Yetişkinlerde ve ergenlerde görülen kulak nezlesi vakalarında, bazen kötü veya iyi huylu tümörlerin varlığını ekarte etmek önem taşır. Bu sebeple nazofarangeal muayene ve görüntüleme yöntemleri kullanılmalıdır.

Ayrıca uzun süreli işitme kaybı olan çocukların normal dil gelişimini sağlamak için uygun tedaviye ihtiyaç duyulabileceği unutulmamalıdır.