Plevral Efüzyon (Akciğerlerde sıvı birikmesi) Nedir? Nasıl Tedavi Edilir?

Bazı hastalıkların sonucunda akciğerlerde sıvı birikebiliyor ve bu sıvı akciğerlerdeki birçok hava kesesinde toplanarak nefes almayı zorlaştırıyor.  Plevral efüzyon olarak adlandırılan akciğerlerde sıvı birikmesi, çoğu zaman kalp problemlerinden kaynaklanıyor ancak akciğerde sıvı farklı nedenlerle de gelişebiliyor. Bu tablonun vakit kaybedilmeden tedavi edilmesi hayati  önem taşıyor. Memorial Antalya Hastanesi Göğüs Cerrahisi Bölümü’nden Prof. Dr. Abdullah Erdoğan, akciğerlerde sıvı birikmesi hakkında bilinmesi gerekenleri anlattı.

Akciğerde sıvı birikmesi (plevral efüzyon) nedir?

Akciğerin dışında göğüs kafesinin içinde plevral aralık diye adlandırılan bölgede sıvı birikmesine plevral efüzyon ya da plevral sıvı denir. Plevral sıvı akciğere yaptığı basıyla akciğerin çalışmasını bloke eder ve bazı rahatsızlıklara neden olur.

Akciğerde sıvı birikmesinin tam karşılığı plörezi değildir. Akciğerde sıvı birikmesinin diğer adı akciğer ödemidir. Akciğer ödemi akciğerin içinde havalanmayı sağlayan alveoler denilen akciğer keseciklerinde sıvı birikmesidir. Halk arasında akciğerde sıvı denilen plevrada sıvı birikmesi olarak tanımlanan rahatsızlık plörezi değil plevral efüzyondur.

Plörezi ise Türkiye’de tüberkülozun sık olduğu dönemlerde tüberkülozun plevral aralıktan sıvı birikmesinde ortaya çıkan terminoloji için kullanılmıştır. 

Akciğerde sıvı birikmesi (plevral efüzyon) neden olur?

Plevral efüzyon sıvı akciğeri sıkıştırdığı ve çalışma alanı bırakmadığı için şikayet oluşturur. Plevral efüzyon yani akciğerde sıvı birikmesinin pek çok sebebi vardır. Bir kısmı akciğerin kendisine ait sebeplerken diğer bir kısmı da akciğer dışında başka hastalıklardan kaynaklanır.

Akciğerin kendine ait sebeplerinin başında zatürre gelir. Zatürre çocuklarda da sık görülebilir ve akciğerin çalışmasını bozan sıvı birikimine yol açabilir. Akciğer kanseri, akciğer apsesi, interstisyel akciğer hastalığı gibi akciğeri tutan birçok hastalık sıvı birikimine neden olabilir.

Akciğerin kendi hastalığı dışında başka sebeplere bağlı sıvı birikimi, kalp yetmezliği başta olmak üzere romatizmal hastalıklar, metabolizma bozukluğu ya da böbrek yetmezliğine bağlı hastalıklar olmak üzere sistemik hastalıklarda da plevral aralıkta sıvı birikebilir. 

Akciğerin kendi hastalığına bağlı sıvı birikimi tek taraflıyken sistemik hastalıklarda iki taraflı yani yaygındır. Akciğerde plevral aralıkta sıvı birikiminin yanında karın, bacaklarda ve diğer bölgelerde de şişlikler ortaya çıkabilir. Bu sıvılar özellikleri itibariyle tedavide farklılıklar gösterir. Böbrek yetmezliği, kalp yetmezliği ve romatizmal hastalıklar gibi sistemik hastalıklarda biriken sıvı su gibi bir sıvıyken, akciğerin kendi hastalıklarına bağlı biriken sıvı daha koyu içerisinde mikrop ya da hücre barındıran sıvılar olarak meydana gelir.

Bazen lenfoma ya da lenf sistemi hastalıkları gibi mediastinal hastalıklarda da plevrada sıvı birikebilir. Bu sıvı şilotoraks olarak adlandırılır ve yenilen besinlere bağlı olarak, o besinlerden emilen yağların lenf sisteminde hareketini bozduğu için plevral alanda birikmesiyle ortaya çıkar.

Akciğerde sıvı birikmesinin belirtileri nelerdir?

Plevral sıvı varlığında ortaya çıkan ana belirti ya da şikayet akciğerin çalışamamasına bağlı olarak gelişen nefes darlığıdır. Nefes darlığıyla birlikte yan ağrısı diye betimlenen ağrı eşlik edebilir. Tek taraflı sıvı birikiminde ağrı nefes darlığından daha çok olabilir. Ama iki taraflı sıvı birikiminde ikisi de görülür.

Akciğerde sıvı birikmesine tanı nasıl konur?

Nefes darlığıyla gelen hastalarda fizik muayenede akciğerden sesler alınmayabilir ve şüphe ortaya çıkarır. Uzman doktor toraks grafisi ister. Grafide sızı görüntüsü belirgindir. Gerekli göründüğü takdirde tomografiyle de kesin tanı konabilir. 

Akciğerde sıvı birikmesi tedavisi nasıl yapılır?

Hastanın şikayetlerine bağlı olarak hekime başvurduğunda ilk yapılacak şey bu sıvının sebebini, neden ortaya çıktığını belirlemek gerekir. Kalp yetmezliği, romatizmal hastalık, böbrek yetmezliği gibi sistemik hastalığa bağlı problemlerde ilgili hastalığın tedavi edilmesiyle sıvı kendiliğinden azalır ama kanser, zatürre, lenfoma gibi akciğerin kendisine ait sıvı birikiminde sıvının oradan uzaklaştırılması ve etken olan sebebin tedavi edilmesi gerekir.

Sadece sıvı ve zatürre varsa sıvı iğne ile ya da göğse diren takılarak boşaltılabilir ve böylelikle tedavi saplanır. İğne ile boşaltmanın adı torasentez, tüp takarak boşaltmanın adı tüp torakostomidir. Altta yatan hastalık tedavi edildikten sonra sıvı bittiği zaman tüp çekilir hasta hayatına devam eder.

Akciğerde sıvı birikmesi (plevral efüzyon) hakkında sık sorulan sorular

Her zatürre sonrasında akciğerde sıvı birikir mir?

Her zatürre sonrasında akciğerde sıvı birikmez. Özellikle zatürre erken evrede tanı konularak ilaç tedavisiyle tedavi edildiyse hiç sıvı birikmeden iyileşme sağlanır. Geç tanı konularak, akciğerin büyük kısmı etkilendiyse sıvı birikimi büyük oranda ortaya çıkabilir. Zatürre dışında tüberküloz, akciğer apsesi, kanser gibi durumlarda sıvı ortaya çıkar, kendiliğinden düzelmez ve açık ameliyatla tedavi edilebilir.

Akciğerde sıvı birikmesi ciddi bir durum mu?

Akciğer çevresindeki sıvı yani plevral efüzyon, daha az endişe verici bir şey gibi görünebilen potansiyel olarak tehlikeli bir durumdur. Kötü bir soğuk algınlığından kaynaklanan göğüs ağrısı veya öksürük gibi basit algılanabilecek şikayetler aslında ciddi sağlık sonuçları doğurabilir.

Akciğerde sıvı birikmesi kendi kendine geçer mi?

Küçük bir plevral efüzyon genellikle kendi kendine geçer. Doktorların plevral efüzyona neden olan durumu tedavi etmesi gerekir. Örneğin, zatürre veya kalp yetmezliği söz konusuysa bu hastalıklara yönelik ilaçlar kullanılır ve iyileşme sağlandığında plevral efüzyon genellikle kaybolur.