Tip 1 Diyabet Nedir? Tip 1 Diyabet Belirtileri ve Tedavisi

Tip 1 diyabet pankreasın çok az ya da hiç insülin üretmediği, özellikle genetik faktörlerle birlikte diğer bazı nedenlerin sonucunda genellikle çocuklar, gençler ve erişkinlerde ortaya çıkan oluşan insüline bağımlı olunan otoimmün bir hastalıktır. Tip 1 diyabetin tam anlamıyla bir tedavisi olmasa da insülin, diyet ve yaşam tarzı değişiklikleriyle şeker kontrolünü yönetmek mümkündür.

Tip 1 Diyabet Nedir?

İnsüline bağımlı diyabet olarak da bilinen tip 1 diyabet, bağışıklık sisteminin pankreastaki insülin yapan beta hücrelerine saldırması ile insülin üretiminin yetersiz ya da hiç olmadığı, insülin ihtiyacının takviye ile karşılanmak durumunda kalındığı kronik diyabet hastalığı türüdür. Tip 1 diyabete genellikle çocukluk ve ergenlik döneminde rastlanır.

Kişinin vücudunda yeteri kadar insülin hormonu bulunmadığı durumlarda kanda çok fazla şeker birikmesi yaşanır, bu durum da hiperglisemiye (yüksek kan şekeri) neden olur. Vücut yediği yiyecekleri enerji için kullanamayacak duruma gelir ve tedavi edilmediği durumlarda tip 1 diyabet hastalığı ciddi riskleri beraberinde getirir. Bilinen belirgin bir tedavisi söz konusu olmayan tip 1 diyabet; insülin, ilaçlar, diyet listesi ve yaşam tarzı değişiklikleriyle birlikte kontrol altına alınabilen bir hastalık olarak kabul edilir.

Tip 1 Diyabet Neden Olur?

Otoimmün hastalık olan tip 1 diyabete bağışıklık sisteminde ki sorunun pankreastaki insülin üreten beta hücrelerine saldırması ve bunun sonucu olarak insülinin hiç ya da yetersiz üretilmesi neden olur. Tip 1 diyabet hastası olan kişilerde insülin yetersizliği meydana geldiği için bu hastalar ihtiyaç duydukları insülin ihtiyaçlarını ömür boyunca enjeksiyon yardımıyla dışardan karşılamak zorunda kalırlar.

Ayrıca tip 1 diyabet hastalığı genetik faktörlerle birlikte stres ve travmaya bağlı olarak da tetiklenebilir. Toplumdaki diyabet vakalarının yaklaşık yüzde 10’unu oluşturan tip 1 diyabet hastalığı genellikle çocukluk döneminde ortaya çıksa da her yaştan insanı etkilediği de unutulmamalıdır.

Tip 1 Diyabet Belirtileri Nelerdir?

Pankreasın insülin hormonu üretemediği durumlarda meydana gelen tip 1 diyabet hastalığının yaygın görülen belirtileri kilo kaybı, çok fazla su içme, sık idrara çıkma, yorgunluk ve açlık hissi olarak karşımıza çıkar. Tip 1 diyabeti olan kişilerde karşılaşılabilecek belirtiler şunlardır:

• Kilo kaybı
• Ağız kuruluğu ve su içme ihtiyacı
• İdrara çıkmada artış
• Artan açlık hissi
• Yorgunluk ve halsizlik
• Görme bulanıklığı
• Nefes almada zorluk
• Cilt enfeksiyonları
• Yaraların yavaş iyileşmesi
• Vajinal mantar enfeksiyonları
• Sinirli olma gibi ruh hali değişimleri tip 1 diyabetin yaygın semptomlarıdır.

Diğer yandan tedavi edilmeyen ve ilerleyen tip 1 diyabet vakaları diyabetle bağlantılı olan diyabetik ketoasidoz (DKA) olarak adlandırılan bir komplikasyona neden olarak tehlikeli bir alabilir ve bu komplikasyon da kişide bazı belirtiler ortaya çıkarabilir.

Aşağıda yer alan ciddi semptomların yaşandığı durumlarda doktora başvurun:

• Nefeste oluşan meyvemsi bir koku
• Mide bulantısı ve kusma
• Karın ağrısı
• Uyuşukluk
• Nadir olarak bilinç kaybı

Tip 1 Diyabet Risk Faktörleri Nelerdir?

Toplumdaki diyabet vakalarının yaklaşık yüzde 10’unu etkileyen ve kadın ve erkeklerde neredeyse eşit olarak görülen tip 1 diyabet hastalığının risk faktörleri arasında genetik yatkınlık, çocukluk-ergenlik çağında olmak ve stresli bir hayatın içinde yer almak gibi durumlar sayılabilir.

Tip 1 Diyabet Teşhisi Nasıl Yapılır?

Teşhis edilmesi nispeten kolay olan tip 1 diyabetin vücutta meydana getirdiği semptomlarla birlikte teşhisi için uygulanacak bazı yöntemler söz konusudur. Başta kan tahlili, kan şekeri testi ve idrar tahlili gibi yöntemlere başvurulan tip 1 diyabet teşhisinde kullanılan başlıca yöntemler şunlardır:

Kan şekeri testi

Kandaki şeker miktarının kontrol edildiği kan şekeri testinde hastadan teste aç gelmesi istenir. Yapılan test sonucunda kan şekeri çok yüksek çıkarsa kişinin tip 1 diyabet hastalı olduğu tespit edilir.

Glikosile hemoglobin testi (A1c)

Kan şekeri testinin sonuçları tip 1 diyabet hastalığını ortaya çıkardığı durumda üç ay boyunca kişinin ortalama kan şekeri glikosile hemoglobin testi aracılığıyla ölçülür.

Antikor testi

Tip 1 ve tip 2 diyabetin varlığını belirlemek için vücuttaki otoantikorların tespiti antikor testiyle yapılır. Vücudun dokusuna yanlışlıkla saldıran proteinler olarak bilinen otoantikorların bazıları tip 1 diyabet hastası olunduğunun göstergesidir. Otoantikorlar genellikle tip 2 diyabetli kişilerde bulunmaz.

İdrar tahlili

Tip 1 diyabet teşhisinde glikoz kullanmak yerine vücuttaki ketonları belirlemek için idrar tahlili istenir. Yüksek miktarda keton varlığı kanın daha asidik hale gelmesine sebebiyet vererek kişinin sağlığını olumsuz etkileyebilir.

Arteriyel kan gazı

Kandaki oksijen ve karbondioksit seviyesi ölçmeye yarayan arteriyel kan gazı, arterden numune alınmasıyla gerçekleştirilen bir işlemdir.

Tip 1 Diyabet Tedavisi Nasıl Yapılır?

Tıbbi olarak kesin bir tedavisi bulunmamakla birlikte Tip 1  diyabet hastası olan kişiler için olmazsa olmaz tedavi yöntemlerinin başında enjeksiyon yoluyla insülin takviyesi gelir. Her gün alınacak insülin takviyesinin dışında kan şekerini sağlıklı değer aralıklarında tutmak da tedavi yönteminin bir parçası olarak kabul edilir.

Tip 1 diyabet hastalarının ömrü ve hayat kalitesi, kişiye göre belirlenecek tedavi yöntemi ve uygulamalarla daha da sağlıklı bir şekilde ilerleyebilir.

Tip 1 diyabet tedavisi için uygulanacak tedavi yöntemleri şöyledir:

İnsülin

Tip 1 diyabet hastası olan kişiler günlük olarak kan şekerini dengede tutmak için insülin iğnesi kullanması gerekir.

İnsülin çeşitleri ise aşağıdaki gibidir:

• Çoklu günlük enjeksiyonlar
• İnsülin kalemleri
• İnsülin pompaları
• Hızlı etki eden inhale insülin

Kan Şekeri Takibi

Kan şekeri ölçüm cihazı ve sürekli glikoz izleme yöntemiyle tip 1 diyabet hastasının kan şekeri seviyeleri olması gereken değer aralığında tutulmaya çalışılır.

Karbonhidrat sayımı

Tip 1 diyabet tedavisi ve yönetimi için uygun insülin dozlarının belirlenmesi adına tüketilen yiyecek ve içeceklerdeki karbonhidratların sayımı yapılır. Çünkü insan vücudu karbonhidrat içeren yiyecek ve içecekleri sindirdiğinde, onları vücudun tercih ettiği enerji şekli olan glikoza dönüştürür. Bu durum da sonuç olarak kan şekeri seviyesini yükseltir. Tip 1 diyabetli kişilerin karbonhidrat tüketimi sebebiyle karbonhidrat tükettiklerinde kendilerine insülin dozları vermeleri gerekir.

Tip 1 Diyabet Komplikasyonları Nelerdir?

Tip 1 diyabetin vücutta meydana getirdiği yüksek kan şekeri sebebiyle oluşabilecek bazı komplikasyonlar söz konusudur.

Tip 1 diyabetin olası komplikasyonları şöyle sıralanabilir:

• Katarakt ve glokom gibi göz rahatsızlıkları
• Kalp hastalıkları
• Yüksek tansiyon
• Böbrek hastalığı
• Ağız ve diş problemleri
• Cilt kuruluğu ve bakteri-mantar enfeksiyonları gibi cilt sorunları
• İnme

Tip 1 Diyabet Hakkında Sık Sorulan Sorular

Tip 1 ve tip 2 diyabet farkı nedir?

Tip 1 diyabet durumunda vücutta insülin üretimi ya yetersizdir ya da hiç yoktur, tip 2 diyabet hastalarında ise insülin üretimi vardır ancak azdır.

Tip 1 diyabet insülin gerektirir mi?

Tip 1 diyabeti olan kişilerdeki insülin üretimi vücudun ihtiyaç duyduğunu karşılayamayacak kadar yetersiz olduğu için tip 1 diyabetli herkes kalıcı olarak insüline takviyesine ihtiyaç duyacaktır.

Tip 1 diyabet tehlikeli midir?

Tip 1 diyabet kontrol altında tutulmadığında çeşitli komplikasyonlara neden olabilir. Kalp hastalığı, inme, göz ve böbrek hastalığının ortaya çıkma riskini arttırır. Bu risklerin ortaya çıkmaması için yüksek şeker mutlaka kontrol altında tutulmalıdır.

Tip 1 diyabetin genetik geçişi var mı?

Tip 1 diyabeti bulunan bir kişinin kardeşinde de aynı hastalığın bulunma ihtimali genel nüfusta bir kişinin tip 1 diyabet olma riskinden 15 kat daha fazladır, dolayısı ile genetik faktörlerin hastalığa sahip olmakta önemli rol oynar.

Tip 1 diyabet nasıl tedavi edilir?

Tip 1 diyabeti bulunan kişiler için tedavi söz konusu değildir. Şeker hastalığında tüm mesele kandaki şeker seviyesini kontrol altına almaktır. Tip 1 diyabette bu kontrol ancak insülin takviyesi ile mümkündür. İnsülin enjeksiyon ya da pompa ile alınabilir.

Tip 1 diyabet kilo aldırır mı?

İnsülin takviyesi kilo aldırmaya başlatabilir. Aldığınız insülin oranı ve türü, beslenme programınız kilo alımının durumunu doğrudan etkiler. İnsülin bir büyüme hormonudur dolayısı ile de her büyüme hormonunda olduğu gibi insülinde de daha fazla kilo alınabilir.

Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.