Glukagon, karaciğerden üretilen glukoz olan hepatik glukoz üretimini uyararak insülinin etkilerini ortadan kaldıran ve kan şekeri seviyelerini artıran bir hormondur. Hepatik glukoz üretimi, glikojenin parçalanması ve glikozun yeni sentezlenmesi ile meydana gelir. Glukagon hormonu, pankreasta bulunan langerhans adacıklarında bulunan alfa hücreleri tarafından üretilir. Pankreastaki alfa hücreleri, kan şekerinin düşmesine, uzun süreli açlığa, egzersize ve protein açısından zengin yemeklere yanıt olarak glukagon üretir ve onu serbest bırakır. Doğal olarak üretilmesinin yanı sıra enjeksiyon veya burun tozu (kuru burun spreyi) olarak da uygulanabilen sentetik bir glukagon formu vardır. Özellikle tip 1 diyabetli kişiler öncelikle kan şekerlerinin çok düşük olduğu durumlarda glukagonun bu formunu kullanarak kan şekerlerini yükseltmeye çalışırlar.
Glukagon Nedir?
Glukagon, pankreastaki alfa hücreleri tarafından üretilen, düşen kan şekeri seviyelerini yükselten ve düzenleyen bir hormondur. Özellikle insülin hormonu aracılığıyla hipoglisemi olarak adlandırılan düşen kan şekerini yükselten glukagon hormonu, pankreastaki langerhans adacıklarındaki alfa hücrelerinde üretilir.
Glukagonun yaptığı, karaciğere, tüketilen yiyeceklerden çok fazla glukoz almamasını ve bunun yerine depolanan şekeri kana salması yönünde uyarı gönderir. Bu durum da glukoz seviyenizi sabit tutabilir.
Kan şekeri düşüklüğünü önleyip kan şekerinin yükselmesini sağlayan glukagon aynı zamanda amino asitlerin (vücudunuzdaki kasları ve dokuları oluşturmaya yardımcı olan bileşikler) glukoz üretiminde de rol oynar. Bunların yanı sıra glukagon, trigliseritleri parçalayabilme veya vücudun depoladığı yağları yakıta dönüştürebilme özelliğine sahiptir.
Glukagon Nerede Üretilir?
Kan şekerini yükseltmekle görevli bir hormon olan glukagon, pankreastaki langerhans adacıklarında bulunan alfa hücrelerinde üretilerek kan dolaşımına salınır. En temel işlevi kan şekerini yükseltmek olan glukagon hormonu, buradaki görevini alfa hücreleri sayesinde yapar ve kan şekerini düşüren insülinden farklı olarak düşen kan şekerini yükselttirici etki yapar.
Glukagon Değeri Kaç Olmalı?
Vücuttaki normal glukagon değerleri, kan şekeri düzeylerine veya inceleme yapılan laboratuvara göre değişkenlik gösterebilir ancak referans glukagon değeri mililitre başına 50 ila 100 pikogramdır (pg/mL).
Glukagon Ne İşe Yarar?
Glukagon hormonunun vücuttaki temel işlevi, hipoglisemi olarak bilinen kan şekeri düşüklüğünü düzenleyerek kan şekerini yükseltmektir.
Vücut normalde kan şekerini öncelikle glukagon ve insülin hormonları aracılığıyla düzenler. Kan şekeri seviyeleri düşme eğilimi gösterdiğinde veya hipoglisemiye dönüştüğünde, pankreas tarafından daha fazla glukagon salgılanır. Glukagon salgılanması sonucunda da kan şekeri seviyeleri yükselir.
Glukagon, kan şekerini aşağıdaki adımlar doğrultusunda yükseltir:
- Glukagon, depolanan glukozu (glikojen) kullanılabilir bir forma dönüştürmesi ve ardından onu kan dolaşımına bırakması için karaciğeri tetikler. Bu işleme de glikojenoliz adı verilir.
- Glukagon ayrıca karaciğerin glukozu alıp depolamasını da engelleyebilir. Böylece kanda daha fazla glukoz kalır.
- Glukagon vücudun amino asitler gibi diğer kaynaklardan glukoz yapmasına da yardımcı olur.
Kişinin kan şekeri çok düştüğünde hipoglisemi yaşama riski yüksektir. Hipoglisemi sırasında kan kan şekeri düşer ve özellikle tip 1 diyabet hastalarında bayılma semptomları görülebilir. Bu olası semptomların önüne geçmek ve kan şekeri seviyesini yükseltmek için glukagona ihtiyaç vardır. Doğal olarak vücutta üretilmesinin yanı sıra ani kan şekeri düşüklüğünde glukagon takviyesi de gerekli olabilir. Enjeksiyon veya toz şeklinde glukagon takviyesi alarak kan şekeri seviyesini normal düzeylere çekmek mümkündür.
Tüm bu bilgilerin yanı sıra kan şekeri düşüklüğü hipoglisemi seviyesine ulaştığında kan şekeri seviyeleri glukagon hormonu sayesinde aşırı yükselme eğilimi gösterirse pankreas onu normal aralığa getirmek için insülin salgılamaya başlar.
Glukagon ve İnsülin Arasındaki Fark Nedir?
Glukagon ve insülin arasındaki temel fark, insülin kan şekerini düşürürken glukagon düşen kan şekerini yükseltici etki gösterir.
Glukagon ve insülin, kan şekerinin düzenlenmesinde önemli rol oynayan hormonlardandır. Her iki hormon da pankreasta bulunur. Pankreastaki alfa hücreleri glukagon üretip salgılarken pankreastaki beta hücreleri ise insülin salgılar. Aradaki fark ise glukagonun kan şekerini artırması, insülinin ise düşürmesidir. Pankreas yeteri kadar insülin üretmeyip vücut bunu düzgün işleyip kullanmadığında, yüksek kan şekeriniz (hiperglisemi) olabilir ve bu da şeker hastalığı riskini ortaya çıkarabilir.
Glukagon ve Glikojen Arasındaki Fark Nedir?
Glikojen, glukozun (şeker) depolanmış halidir. Vücut öncelikle glikojeni karaciğerde ve kaslarda depolar. Glukagon, karaciğer glikojeninin tekrar glukoza dönüşmesini ve kan dolaşımına girmesini, böylece vücudun onu enerji olarak kullanabilmesini tetikleyen bir hormondur.
Glukagon Hakkında Sık Sorulan Sorular
Glukagon ne demek?
Glukagon, insülinin etkisiyle düşen kan şekerini yükseltmekle görevli bir hormon olarak bilinir.
Glukagon etkisi nedir?
Glukagon etkisi, kan şekerini yükseltme etkisi şeklinde de ifade edilebilir. Aşırı kan şekeri düşüklüğü anlamına hipogliseminin en büyük panzehiri glukagon hormonudur.
Glukagon eksikliğinde ne olur?
Vücuttaki glukagon hormonu eksikliği, düşen kan şekerinin yükselememesine neden olur.
H3: Glukagon testi neden yapılır?
Glukagon testi, pankreastaki alfa hücreleri tarafından üretilen glukagon hormonunun hangi seviyede olduğunu ölçmeye yarar. Referans değerleri içeren glukagon hormonu, düşen kan şekeri seviyelerinin yükselmesine katkıda bulunur.
Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.
Yayınlanma Tarihi: 7 Aralık 2023
