Obezite küresel boyutta önemli bir halk sağlığı sorunudur. Hem gelişmiş ülkelerde hem de gelişmekte olan ülkelerde obezite her geçen gün artış göstermektedir. 2022 yılında 18 yaş ve üzeri yetişkinlerin %43'ü fazla kilolu, %16'sı ise obeziteyle yaşıyordu. Dünya Sağlık Örgütü tarafından Asya, Afrika ve Avrupa’nın 6 ayrı yöresinde yapılan, 12 yıl süren MONICA çalışmasında 10 yılda obezite prevalansında %10-30 arasında bir artış saptandığı belirtilmiştir. Obezite; başta insülin direnci ve diyabet olmak üzere, yüksek tansiyon, kalp-damar hastalıkları, kanda trigliserit ve kolesterol yüksekliği, solunum rahatsızlıkları, eklem hastalıkları, hormon problemleri, kas-iskelet problemleri gibi sorunlara neden olmaktadır. Bu nedenle obeziteye karşı bilinçli olmak, obezitenin önüne geçmek için önlemler almak hayati önem taşımaktadır. Memorial Antalya Hastanesi Beslenme ve Diyet Bölümü’nden Dyt. Berna Ertuğ obeziteden korunmak için önerilerde bulundu.
Günlük alınan enerji kadar harcanması gerekiyor
Sağlıklı bir yaşam sürdürmek için, günlük alınan enerji ile harcanan enerjinin dengede tutulması gerekmektedir. Günlük alınan enerjinin harcanan enerjiden fazla olması durumunda, harcanamayan enerji vücutta yağ olarak depolanır ve obezite oluşumuna neden olur. Obezite vücuttaki yağ oranın aşırı artması sonucu boya göre vücut ağırlığının olması gerekenin üzerine çıkmasıdır. Beden kitle indeksi 25’in üzerindeki kişiler kilolu, 30’un üzerinde olanlar obezite hastası, 40’ın üzerindekiler ise morbid obez olarak kabul edilmektedir.
Sadece yanlış beslenmekten kaynaklanmıyor
Obeziteye neden olan etmenlerin başında aşırı ve yanlış beslenme alışkınlıkları ve fiziksel aktivite yetersizliği gelmektedir. Bunların dışında cinsiyet, yaş, genetik etkenler, hormonal ve metabolik durumlar, psikolojik problemler, eğitim düzeyi, sosyo–kültürel etkenler, gelir durumu, sık aralıklarla çok düşük enerjili diyetler, sigara-alkol kullanımı, kullanılan bazı ilaçlar (antideprasanlar vb.), doğum sayısı ve doğumlar arası süre gibi etkenler de obezite oluşumuna neden olmaktadır.
Tedavi ekip olarak planlanmalıdır
Obezite tedavisi, bireyin kararlılığı ve etkin olarak katılımı, uzun ve süreklilik gerektiren bir süreçtir. Obezitede pek çok faktörün etkili olmasından dolayı tedavisinde hekim, diyetisyen, psikolog, fizyoterapistten oluşan bir ekip gerekmektedir. Obeziteden korunma, çocukluk çağında başlamalıdır. Çocuk ve adolesan döneminde oluşan obezite, yetişkinlik dönemi obezitesi için zemin hazırlar. Bu nedenle aile, okul ve çevre yeterli ve dengeli beslenme ve fiziksel aktivite konularında bilgilendirilmelidir.
Obezite tedavisinde amaç; gerçekçi bir vücut ağırlığı kaybı hedeflenerek, obeziteye ilişkin hastalıkların sayısı ve ölüm risklerini azaltmak, bireye yeterli ve dengeli beslenme alışkanlığı kazandırmak ve yaşam kalitesini yükseltmektir. Vücut ağırlığının 6 aylık dönemde %10 azalması, obezitenin yol açtığı sağlık sorunlarının önlenmesinde önemli katkı sağlar.
Obezite tedavisinde kullanılan yöntemler aşağıdaki gibidir;
- Farmakolojik Tedavi: Obez bireylerin tedavisinde kullanılan ilaçlar. Doktor uygun görüyorsa ve doktor kontrolüne devam etmesi çok önemlidir.
- Tıbbi Beslenme (Diyet) Tedavisi: Obezitenin tedavisinde bir diyetisyen tarafından uygun görülen tıbbi beslenme tedavisi çok önemlidir. Tıbbi beslenme (diyet) tedavisi bireye özgüdür. Başlangıçta belirlenen hedefler, bireyin olması gereken ideal ağırlığı olabildiği gibi, ideal ağırlığının biraz üzerinde de olabilir. Uygulanacak zayıflama diyetleri yeterli ve dengeli beslenme ilkeleri ile uyumlu olmalıdır. Bireye doğru beslenme alışkanlığı kazandırılmalı ve bu sürdürebilir olmalıdır. Vücut ağırlığı istenilen düzeye geldiğinde tekrar ağırlık kazanımı önlenmeli ve kaybedilen ağırlık korunmalıdır.
- Egzersiz Tedavisi: Obez kişilerde her gün fiziksel olarak aktif olmak amaçlanmalıdır. Enerji harcaması kişinin vücut ağırlığı ve aktivite şiddetine göre değişir. Önerilen egzersiz programı, bireye özgü olmalı, eğlenceli, uygulanabilir ve bireyin günlük yaşam alışkanlıkları ile uyumlu olmalıdır.
- Davranış Değişikliği Tedavisi: Günlük İhtiyacından fazla yemek yeme ve fiziksel aktivite ile ilgili olumsuz davranışları olumlu yönde değiştirmeyi veya azaltmayı, olumlu davranışları ise pekiştirerek yaşam biçimi haline gelmesini amaçlayan bir tedavidir. Bu tedavinin basamakları; uyaran kontrolü, kendi kendini gözlemleme, alternatif davranış geliştirme ve pekiştirme, sosyal destek, kendi kendini ödüllendirme, bilişsel yeniden yapılandırmadır.
- Cerrahi Tedavi: Obezitede cerrahi tedaviler; obeziteye bağlı sağlık sorunlarının hastanın durumunu kötüleştirmesi gibi durumlarda uygulanan bir yöntemdir. Bunlar; gastrik bypass, sleeve gastrektomi, gastrik balon gibi işlemlerdir. Ancak bu tür işlemlerden sonra bireyin yine tıbbi beslenme tedavisi, egzersiz ile yaşam tarzını değiştirmesi ve sürdürebilmesi çok önemlidir.
Obezite ile mücadele için öneriler şunlardır;
- Düzenli öğün yapmayı unutmayın.
- Öğünlerde porsiyon kontrolüne dikkat edin.
- Yemeğinizi çok yavaş tüketin ve sofradan 20 dakikadan önce kalkmayın.
- Yemeklerden sonra yatmamaya veya uzanmamaya özen gösterin.
- Kalorisi yüksek tatlı, hamur işi ve kızartılmış besinlerin tüketimini sınırlandırın.
- Mutlaka günlük yürüyüş yapmaya özen gösterin.
Obezite ile mücadelede öncelikle kişilerin motivasyonu sağlanmalıdır. Kendi sağlığı ile ilgili sorumlulukları yerine getirmeyen kişiler cerrahi dahil uygulanacak hiçbir yöntem başarılı olmamaktadır.
Yayınlanma Tarihi: 30 Haziran 2025
