Psikosomatik Nedir?

Psikosomatik Bozuklukların Tanımı ve Özellikleri

Psikosomatik bozukluklar, stres ya da duygulardan kaynaklanan fiziksel sorunların bütünüdür. Hem zihni hem de bedeni içeren bu durum, otonom sinir sistemi üzerinde olumsuz etkiler yaratabilir. Kalp atış hızını, kan basıncını, sindirim ve solunum sistemi gibi birçok alanın işlevini bozabilir. Semptomlar, hafiften şiddetliye doğru değişkenlik gösterebilir. Uzun süreli stres yaşadığınız zaman mide ve bel ağrısı ile yorgunluk gibi semptomlar ortaya çıkabilir. Psikosomatik belirtiler, zihinsel ve duygusal bir gerginliğe sebep olabilir.   

Psikosomatik Bozuklukların Belirtileri

Belirtiler, bozukluğa neden olan duruma göre değişebilir. Psikosomatik bozukluk belirtileri şöyle açıklanabilir:

• Göğüs ağrısı ve çarpıntı hissi
• Yorgunluk ve uykusuzluk sorunu
• Baş ağrısı ve baş dönmesi
• Tansiyon yüksekliği
• Psikosomatik kas ağrısı ve gerginlik
• Mide sorunları
• Cinsel işlev bozukluğu
• Zayıflayan bağışıklık sistemi
• İshal, kabızlık ve şişkinlik gibi sindirim sorunları. 

Bozukluklar ilerlediği zaman ruh hâli değişimi, beyin sisi ve bulanıklık, kronik psikosomatik ağrılar, konsantrasyon eksikliği ve terli avuç içi gibi birbirinden farklı semptomlar yaşayabilirsiniz. 

Psikosomatik Bozuklukların Nedenleri

Karmaşık bir yapıya sahip olan bozukluklar, birçok nedene bağlı olarak ortaya çıkabilir. Kişiler, psikosomatik hamilelik ve astım gibi kronik rahatsızlıklar yaşayabilir. Psikosomatik hastalıklara sebep olan psikolojik ve çevresel nedenler aşağıdaki gibi listelenebilir:

• Kronik stres
• Kayıp ve istismar gibi duygusal travmalar
• Anksiyete ve depresyon gibi psikolojik bozukluklar
• Psikolojik şartlanma
• Bastırılan duygu ve öfke
• Duygusal hassasiyet ve mükemmeliyetçilik gibi kişilik özellikleri
• İş stresi, kötü yaşam koşulları, aile içi ve ekonomik zorluklar ile destek eksikliği gibi sosyal faktörler  
• Genetik ve biyolojik yatkınlık.

Psikosomatik Bozuklukların Sınıflandırılması

Bozukluklar, etkilediği organ ya da sisteme göre kategorize edilir. Hastalıklar, nörolojik sorunlar yaratabilir, sindirim ve solunum sistemi gibi çeşitli alanlarda ortaya çıkabilir. Psikosomatik reflü, yorgunluk ve cilt sorunları yaratabilir. Kardiyovasküler, solunum, nörolojik, cilt ve sindirim sorunlarının sınıflandırılması aşağıdaki gibidir:

• Psikosomatik Ağrılar: Zihinsel ve duygusal stres, vücudun bazı bölgelerinde ağrıya neden olabilir. Boyun, sırt ve psikosomatik kalp ağrısı gibi birçok alanda acı yaşamanıza sebep olabilir. 
• Psikosomatik Sindirim Sistemi Sorunları: İrritabl bağırsak sendromu, şişkinlik ve psikosomatik mide bulantısı gibi birçok probleme neden olabilir. Reflü ve ülser gibi zor iyileşen hastalıklar da yaratabilir.   
• Psikosomatik Solunum Sistemi Sorunları: Anksiyete ve depresyon gibi durumlar, psikosomatik nefes darlığı, hızlı nefes alma ve astım gibi sorunlar ortaya çıkarabilir. Kişilerin solunum sorunları yaşamasına sebep olarak hayatını zorlaştırabilir. 
• Psikosomatik Kardiyovasküler Sorunlar: Kronik kalp hastalıklarının riskini artırır. Kardiyovasküler sorunlar içerisinde; göğüs ağrısı, çarpıntı ve taşikardi gibi birçok problem yaşatabilir.  
• Psikosomatik Cilt Hastalıkları: Yeni sorunlar oluşturabileceği gibi mevcut hastalıkları da tetikleyebilir. Duygusal sıkıntıya bağlı olarak kişilerin vücudunda egzama ve akne ile sedef, saçkıran, liken, kurdeşen ve vitiligo gibi pek çok hastalık türü doğurabilir. Genellikle psikosomatik kaşıntı ile başlayan cilt hastalıkları, döküntü ile devam edip şiddetlenebilir.   
• Psikosomatik Nörolojik Sorunlar: Yaşadığınız uzun süreli ve yüksek dozda stres, kaygı ve depresyon gibi durumlar nörolojik sorunlara yol açabilir. Bu problemler arasında; titreme, kasılma, güç ve denge kaybı gibi işlevsel bozukluklar yaşamanıza neden olabilir.

Psikosomatik Bozuklukların Tanısı

Tanı süreci, psikolojik ve fizyolojik süreçlerden geçer. Hastalığın altında yatan nedenler tespit edildikten sonra ilgili uzmanlar tarafından tedavi planı gerçekleştirilir. Psikosomatik cilt hastalıkları ve nörolojik sorunların tanısı birbirinden farklı yöntemler ile koyulabilir. Bozuklukların tanısı, kan tahlili ve röntgen ile ultrason ve MR gibi spesifik tıbbi testlerle gerçekleştirilir. Psikolog ve psikiyatristler, kaygı ve depresyon ile geçmiş travmaları değerlendirir. Duygusal stres ve kaygı ile uyumlu modeller izlenerek hastanın yaşam öyküsüyle ilişkisi belirlenir. Psikosomatik mide ağrısı ile sindirim ve solunum sistemleri, tanı koyularak tedavi edilir. Fibromiyalji ve kardiyovasküler sorunların altında yatan nedenler, doğru tanı ile belirlenebilir. Multidisipliner bir alan olduğu için psikolog, psikiyatrist ve fizyoterapist gibi birbirinden farklı branşa ait doktor ile tedavi edilmektedir. 

Psikosomatik Bozuklukların Tedavisi

Zihinsel stresin nedeni, tedavi planı üzerinde etkili bir rol oynar. Uzmanlar, fiziksel hastalığa neden olan stres, kaygı, anksiyete ve depresyon gibi psikolojik faktörleri hafifletir. Psikosomatik tedavisi aşağıdaki gibi listelenebilir:

• Psikoterapi: Terapist ile danışanı arasında açık uçlu bir diyalog gerçekleşmesine destek olur. Kişilerin iletişim becerilerini geliştirip sağlıklı düşünmeye teşvik eder. Kendi yaşamı hakkında önemli içgörüler edinen hastalar, stresle başa çıkıp sıkıntıyı kolay bir şekilde yönetebilir.
• Psikanaliz: Hastaların bilinçaltındaki fikirlerini ortaya çıkaran açık bir konuşmayı kapsar. Zor erişilen zihinsel süreçleri içerir. Yaşamlarını yapıcı bir şekilde şekillendirmelerini sağlar.
• İlaç Tedavisi: Antidepresan veya anti-anksiyete ilaçları ile iyileştirilebilir. Ağrı kesicilerin yardımı ile semptomatik bir rahatlama sağlanabilir. Kronik stres üzerinde etkili olan yüksek kan basıncı ve kan şekeri seviyeleri düzenlenebilir. 
• Yaşam Tarzı Değişiklikleri: Düzenli egzersiz yapmak, sigaradan kaçınmak, verimli uyku, profesyonel destek ve meditasyon gibi unsurlar, sağlıklı yaşam koşulları oluşturmanızı sağlar.

Psikosomatik ürtiker, egzama, döküntü ve kaşıntı gibi cilt hastalıkları ile şiddetli ağrı, sindirim ve solunum sistemi sorunları uygun bir tedavi süreci ile hafifletilebilir. Solunum yetmezliği ya da dolaşım problemleri yaşayan hastalar, ilgili branşın hekimleri tarafından tedavi edilirken psikiyatrist ve psikologlar ile de desteklenir. Psikosomatik boyun ağrısı ya da dengesizlik gibi fiziksel hareketleri engelleyen problemler, terapi teknikleri ile azaltılarak günlük hayatın kalitesi artırılır.      

Psikosomatik Bozukluklarda Terapi Yöntemleri

Psikolojik ve fiziksel rahatsızlıkları içerip psikosomatik sırt ağrısı yapabileceği gibi iç organlarda dâhi sorun yaratabilir. Bozukluk belirtilerini anlayan uzmanlar, doğru tanı ve tedavi seçeneklerini tespit eder. Psikosomatik terapi alternatifleri aşağıdaki gibidir:

• Bilişsel Davranışçı: Ruh sağlığı ve stres sonrası bozuklukları yönetmek için kullanılır. Bireylerin duygu ve davranışlarını anlamalarını sağlar. Dengeli düşünmenize destek olur. 
• Farkındalık Temelli: Geçmiş ve gelecekteki stres faktörlerine odaklanmanın etkilerini azaltır. Düşünce ve duygularını yargılamaksızın farkındalığını geliştirir.
• Maruz Kalma: Kaçınma davranışlarını engelleyerek korku tepkisinin doğal yollar ile azaltılmasına yardımcı olur. Bireylerin olumsuz duygular ile yüzleşmelerini sağlar. 
• Psikosomatik Hareket Terapisi: Psikolojik ve fiziksel sağlık sorunlarının altında yatan nedenlerin tespit edilmesine yardımcı olur. Hareketi bilinçli bir deneyime çevirmeyi hedefler. Kronik stres, panik atak, bağışıklık sistemi hastalıkları ve kardiyovasküler sorunlar üzerinde etkili olabilir.
• Gevşeme Teknikleri: Yoga, meditasyon ve vücut tarama egzersizleri ile psikosomatik bel ağrısı, sindirim ve solunum sistemi hastalıklarının şiddeti hafifletilebilir. Hastalar, ruhsal bir rahatlama yaşarken bedensel sorunlarının çözümüne de kavuşabilir.   

Psikosomatik Bozukluklarda Yaşam Tarzı Değişiklikleri

Psikosomatik atak geçiren hastalar, farklı fiziksel ve ruhsal sorunlar yaşayabilir. Bazı kişilerde ürtiker gibi cilt sorunları baş gösterirken bazılarının iç organlarında problem çıkabilir. Kişiler, nefes egzersizleri ve gevşeme teknikleri ile streslerini azaltabilir. Dengeli ve sağlıklı beslenme düzeni, verimli uyku süreci ile alkol ve sigara kullanımının azaltılması gibi yaşam değişiklikleri genel sağlığı iyileştirir. Hastalar, destek gruplarına katılarak stresle başa çıkma stratejisi geliştirir. Psikosomatik egzama, acı ve ağrı, fibromiyalji ile solunum sıkıntıları yaşayabilirsiniz.   

Psikosomatik ile İlgili Sıkça Sorulan Sorular

Psikosomatik bozukluklar kalıcı mıdır?

Belirtiler, kronik bir şekilde görülebilir. Semptomlar zaman içerisinde kaybolup ortaya çıkabilir. Uygun tedavi planı ile belirtiler büyük ölçüde kontrol altına alınabilir. Hastaların duygusal ve zihinsel durumları değerlendirilerek ilaç tedavisi ve terapi teknikleri geliştirilir.

Psikosomatik bozukluklar hangi yaş grubunda daha sık görülür?

Bozukluğun belirtilerinin çocukluk ve ergenlik sürecinde görülme olasılığı yetişkinlik dönemine göre oldukça yüksektir. Duygularını içine atma, aile içi çatışmalar, agresif davranışlar ve olumsuz olaylar, hastalıkların belirtilerinin baş göstermesine neden olabilir. 

Psikosomatik belirtiler nasıl ayırt edilir?

Belirtiler, kişiden kişiye değişiklik gösterir. Fiziksel semptomlar geniş bir yelpazede incelenir. Multidisipliner bir alan olup farklı branşların uzmanları ile görüşülür. Psikolog ve psikiyatristler tarafından psikolojik faktörler incelendikten sonra diğer uzmanlara yönlendirilir.

Psikosomatik bozukluklar için hangi uzmanlara başvurulmalıdır?

Psikiyatrist ve psikologlar başta olmak üzere hastanın şikâyetlerine göre diğer alanlara başvurulabilir. Dahiliye, nöroloji, göğüs hastalıkları, kalp ve damar cerrahisi gibi farklı uzmanlara yönlendirilebilir. Hastaların fiziksel semptomları izlenerek uygun tanı ve tedavi süreci başlatılır. Birden fazla branşı ilgilendiren bu alanda kişilerin semptomlarına uygun bir yol izlenir.

Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.