Savant Sendromu Nedir? Savant Sendromu Belirtileri Nelerdir?

Savant Sendromu Nedir?

Savant sendromu, genellikle gelişimsel ve zihinsel engelleri bulunan kişilerde nadiren gözlemlenen ve kişiye olağanüstü yetenekler kazandıran bir rahatsızlıktır. Savant sendromu bilimsel olarak ilk kez Dr. J. Langdon Down tarafından bulunmuş ve bilge anlamına gelen 'idiot savant' kelimesi ile vurgulanmıştır. Genel olarak hastalık zihinsel engelli bireylerde görüldüğü ifade edilse de merkezi sinir sisteminin zarar görüldüğü bazı durumlarda da ortaya çıkabilmektedir. Nörolojik olarak hastalık incelendiğinde beyinde hafızanın belirli bir alana kısıtlandığını buna karşın daralmış alanda gereğinden çok daha fazla derinliğe kavuştuğu ifade edilir.

Bununla birlikte, yapılan araştırmalarda otizm spektrum bozukluğu olan yetişkin ve çocukların hayatlarının bir döneminde bu sendromla karşılaşma ihtimallerinin yüksek olduğu tespit edilmiştir. Bu doğrultuda olağanüstü yetenekler olarak resim, müzik, matematik, fizik gibi alanlarda üstün başarı gösteren bireyler karakteristik bir durum sergilerler.

Otizm ve Savant Sendromu

Otizm savant sendromu ilişkisi bilimsel olarak özel yeteneklerle karakterize edilmektedir. Otizmli bireylerin tamamında Savant sendromu görülmeyebilir. Nadir olarak görülen rahatsızlıkta ortalama olarak her 10 otistik bireyin birinde hastalık gözlemlenebilir. Otizm hastalığı en temel anlamda sosyal becerilerin geriliğini ve zihinsel bozukluğu ifade eder. Bu rahatsızlıkta ise bu durumla tezat düşen deha olarak adlandırılan yüksek bir zihinsel aktiviteye sahip bireyler vardır. Güçlü hafızaya sahip olan sendromlu otistik bireylerin tüm özellikleri mükemmel değildir, matematik ya da müzik gibi farklı alanlarda yüksek kapasiteli özellikler gösterirler.

Savant Sendromu Belirtileri Nelerdir?

Savant Sendromu belirtileri, sanatsal, matematik ya da müzik becerileri olarak görülebilir. Bunun yanında dil becerileri, bilgisayar ve istatistik konusunda üstün becerilere sahip olmak da savant sendromu belirtileri arasında yer alır. Savant Sendromu, otizm semptomlarının yanında özel olarak ortaya çıkabilir. Genellikle, çocuklarda doğumla beraber ilk 3 yılda saptanabilen hastalıkta bazı belirtiler tanının korunmasına destek olur. Bu bağlamda, hastalığın belirtileri aşağıdaki şekilde listelenebilir:

• Çok kısa zamanlı göz kontağı kurabilme ya da göz teması kurarken zorluk çekmesi
• Etrafındaki kişilerin şakalarını ve imalarını anlamakta problem yaşama, böylece eğlence ve eğitim programlarını toplum içinde geliştirememesi
• Başka kişilerin hislerini ve duygularını anlamada sıkıntı yaşama, böylece çevreyle empatik etkileşim halinde olamama
• Etki ve tepki mekanizması dahilinde davranışlarında esnek olamama hali, bu nedenle değişiklerden hoşlanmayarak uyumsuzluk yaşaması 
• Konuşmayı öğrenmekte zorluk yaşayan bireyler, diğer kişilerle konuşurken sözel olarak problemlerin dikkat çekmesi
• Kavgacı bir mizaç gösteren bireyler, yaşıtları ile arkadaşlık kurarken ciddi sorunların gözlemlenmesi
• Olağan dışı hareketler gösteren bireylerin beden diline yansıması (anormal bir şekilde sallanma ve dönme hali, ellerini anormal bir şekilde sallandırma)
• Arkadaşlık kuramayan bu bireyler tek başına etkinlik yapma eğilimi göstermesi ve toplu etkinliklerden uzak durması (konser, tiyatro vb.)
• Sosyal ortamlarda mesafeyi ayarlayamaması, bu sebeple diyalogda gereğinden fazla jest ve mimik kullanması gibi belirtilerin ortaya çıkmasıyla beraber tekrarlayan davranışlar ve nörogelişimsel bozukluklar sürece eşlik edebilir.

Otizm belirtileri ile eşdeğer semptomlar gösteren rahatsızlık beyin aktivitesinde ise spesifik belirtiler de gösterir.

Savant Sendromu Kimlerde Görülür?

Savant sendromu diğer bir deyişle savantizm, yapılan araştırmalarda tam olarak nedeni belirlenememiştir. Genellikle, doğuştan görülen türü otizm spektrum bozukluğu (OSB) kişilerde gözlemlenirken yetişkinlerde de ortaya çıkabilir. Çocukluk ve bebeklik döneminde otizmli çocuklarda ortaya çıkan hastalıkta erkeklerde görülme sıklığı kız çocuklara göre 4-5 kat daha fazladır. Diğer bir taraftan, yetişkinlik döneminde hastalık gözlemlenirse edinilmiş savant sendromu olarak da adlandırılır. Hastalığı ilerleyen yaşlarda tetikleyen unsurlar ise beyin hasarı, epilepsi, beyin travması, merkezi sinir sistemine zarar veren tümör ya da olaylardır.

Savant Sendromu Nasıl Teşhis Edilir?

Hastalığın teşhisinde bireyin kişisel yetenekleri değerlendirilir. Kişinin genel olarak zeka bozuklukları tespit edildiği halde bazı alanlarda zeka düzeyi olağanüstü olduğu görülüyorsa hastalığın teşhisi kolaylaşır. Hafızada değişiklikler hayat öyküsünde önemli olurken fiziki muayene de teşhiste kritiktir. Bu doğrultuda bireyin sosyalleşme, konuşma becerileri ve davranışlarındaki değişiklikler otizmle beraber rahatsızlığın keşfinde önemlidir. Erken teşhis hastalığın seyrini etkilerken kazanılmış yeteneklerin düzeyi azalmadan hayat boyu devam edebilir. Tüm bu bilgilerle birlikte, tıbbi olarak somut bir savant sendromu testi henüz mevcut değildir.

Savant Sendromu Özellikleri Nelerdir?

Savant sendromu özelliklerinin arasında düşük bir IQ düzeyi ve güçlü bir hafıza kapasitesi vardır. Parçalı, olağanüstü ve yetenekli olmak üzere 3 farklı tipik türü bulunur. Sıra dışı kabiliyetlerine eşlik eden özel hafıza donanımlı çocuklar, bazı gelişimsel problemleri de beraberinde yaşarlar. Ek olarak, hastalığın yetişkinlik döneminde frontotemporal demans sonrasında görüldüğüne dair veriler mevcuttur.

Savant Sendromu Nasıl Tedavi Edilir?

Savant sendromu, kişinin hayat kalitesini negatif etkileyecek bir durum yaratmayacağı için tedavisi zorunluluğu yoktur. Bununla birlikte, hastalığı tetikleyen diğer problemler ciddiyetini koruduğunda tedavi planı hekimler tarafından yapılır. Bu anlamda, birçok doktor çocukluk döneminde bireyde üstün yetenekler ortaya çıkmışsa aktif kullandırır, böylece kişinin negatif tabloda kalan gelişim bozukluğu semptomlarını azaltmayı hedefler. Böylece, çocukluk döneminde otizm belirtilerin düzelmesine de belirli bir düzeyde katkı sağlanabilir. Sonuç olarak, özel kurumlarında otizmli çocukların özel programlarda eğitim süreci geçirmesi planlanarak topluma özel yetenekli çocuklar kazandırılabilir.

Savant Sendromu Hakkında Sık Sorulan Sorular

Savant sendromu yetenekleri nelerdir?

Hastalığın pozitif yanları olarak öncelikle üstün bir hafızaya sahip olması belirtilir. Ayrıca, bireyin ortalama zeka düzeyinin altında bir seviyesi olmasına rağmen birden fazla sıra dışı yetenek sergilemesi dikkat çekicidir. Bu rahatsızlığı taşıyan bireylerin ağırlıkla yüksek görsel algı, müzik yeteneği, hızlı matematiksel hesaplama, müzik kabiliyeti, özel dil ve sanatsal beceriler sergiler. Bunun yanında, takvim hesaplama, tarihleri ve diğer bilgileri ezberleme yeteneği gibi ekstrem süreçleri de yönetir. Mekanik ve mekansal becerileri de bu kabiliyetleri desteklediğinde sanat, spor, bilim ve teknoloji alanında yeni gelişmeleri ön plana çıkarabilir.

Savant Sendromu sonradan olur mu?

Hastalığın ortaya çıkışı çoğunlukla doğuştan ve erken yaştadır. Ancak, bazı nörolojik hastalıklar, kafa travmaları ya da merkezi sinir sistemini olumsuz etkileyecek bazı durumlar sonradan hastalığı ortaya çıkarabilir.

Savant sendromlu bireylerin sosyal ilişkileri nasıldır?

Sosyal ilişkileri genel olarak zayıftır. Bu durumun kaynağı hastalığın otizme benzer belirtiler göstermesi olabilir. Böylece, bireyin semptomlarında bilişsel yetenekler ile otizm belirtileri iç içe geçmiştir.

Savant sendromu testi nedir?

Tıpta kesin sonuç veren analitik bir test mevcut değildir. Bireyin davranışları, hareketleri ve zihinsel aktivitesi hekimin karar vermesinde önemli bir yere sahiptir. Bu doğrultuda, fiziksel muayenede kolaylıkla teşhis koyulabilen rahatsızlıklar arasındadır.

Savant sendromlu bireye nasıl davranılmalıdır?

Bireyin yeteneklerini geliştirecek eğitim programları profesyonel olarak sağlanabilir. Bu sayede, otizm belirtileri kişide eşlik ediyorsa gelişim bozuklukları da belirli bir ölçüde yavaşlatılabilir.

Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.