Odyoloji

Odyoloji, işitme bilimidir. İşitme bozukluklarının tanısında odyolojik muayenelerden yararlanılır. Odyoloji işitme kaybı olup olmadığını ve işitme sisteminin (örneğin orta kulak, iç kulak, işitsel sinir veya beyin) hangi bölümünün etkilendiğini hakkında bilgi sağlar.

Odyoloji nedir?

Odyoloji, işitme, denge ve bunlarla ilişkili bozuklukların araştırıldığı bilim dalıdır. Odyoloji kelimesi iki kökten oluşur.  “Odyo” ve “loji” yani Türkçe karşılık olarak “ses” ve “mantık ya da bilim” kelimelerinin birleşimidir. Özünde, odyoloji işitme bilimidir. Odyolojide işitme değerlendirilmesi yapılmasının yanı sıra kulağın bir diğer fonksiyonu olan denge sistemini de incelemektedir.

Odyolog ne demek? Odyolog ne iş yapar?

Odyoloji bilim dalında çalışan uzmanlara odyolog adı verilmektedir. Odyolog, işitme ve denge sorunu yaşayan hastaların kontrollerini uzman kulak burun boğaz hekimlerinin belirlediği program doğrultusunda yapılan özel testler yardımıyla gerçekleştirir. “Odyolog hekim mi, odyolog ameliyat yapar mı?” gibi sorular internette sıklıkla araştırılmaktadır. Odyologlar tıp mezunu değil, odyoloji mezunudur, hekim değildir. KBB hastalıklarının tanı ve tedavi süreçlerinde önemli katkıları bulunmaktadır.

Odyoloji Hangi Hastalıklara Bakar?

Odyoloji, özellikle kulakta meydana gelen hastalıkların yanında işitme kaybı, baş dönmesi, kulak çınlaması (tinnitus), meniere hastalığı, yaşlılığa bağlı işitme kaybı ve benzeri durumlarda oluşan hastalıklarla ilgilenir ve bunların tedavi sürecine dahil olur. Odyolojinin ilgilendiği hastalıklar şöyle açıklanabilir:

İşitme kaybı

Kişinin doğuştan ya da sonradan gelişen işitme kaybı durumunda odyoloji bölümü teşhis ve rehabilitasyonunu yapar.

Baş dönmesi (vertigo) ve denge problemleri

İç kulakta bulunan denge merkezine bağlı olarak gelişen baş dönmesi yani vertigonun tedavisi ve teşhisi odyoloji bölümü tarafından yapılır. 

Orta kulak enfeksiyonları

Orta kulak enfeksiyonları ilerlediği durumda işitme kaybına yol açarak çeşitli enfeksiyonlara sebep olur. Odyoloji bölümü bu durumları tespit ederek tedavisini gerçekleştirir.

Kulak çınlaması (tinnitus)

Kulakta meydana gelen çınlama yani tinnitus, kişinin rahatsız olacağı şekilde uğultu ve çınlamaya sebep olur. Odyoloji birimi bu durumun nedenlerini araştırarak uygun tedavi yöntemlerini belirler.

Meniere hastalığı

İç kulakta sıvı birikmesi sonucunda gelişen işitme kaybı, kulakta çınlama ya da baş dönmesi gibi belirtilere sahip olan meniere hastalığının teşhis ve tedavisiyle ilgilenir.

Presbiakuzi (yaşa bağlı işitme kaybı)

Presbiakuzi, yaşa bağlı olarak ortaya çıkan işitme kaybının yönetimi ile ilgilenen bir durumdur. Odyoloji bu durumun takibini yaparak semptomların iyileştirilmesine yardımcı olur.

İşitme cihazı ve koklear implant uygulamaları

İşitme kaybı oluşa doğru cihazlara yönlendirilmesi ve cihazın uyarlanması sürecini yürütür.

Odyoloji Hastalıkları Belirtileri Nelerdir?

Kulağın işitme ve denge fonksiyonlarının bozulduğu hastalıklarda odyolojiye başvurulur. Bu şikayetlerden en sık olanları işitme kaybı, kulakta basınç problemleri ve baş dönmesidir. Ayrıca; orta kulak iltihabı, dış kulak yolu iltihabı, kulak zarı delikleri, otoskleroz (üzengi kemiğinin kireçlenmesi), doğumsal işitme kayıpları, yüz felci, kulak çınlamasında da odyolojiye başvurulabilmektedir.

Odyoloji Tanısı İçin Yapılan Testler Nelerdir?

Odyolojide yapılan testlerle kişinin sesleri duyma yeteneği ölçülmektedir. Bu testler işitme kaybını teşhis etmek ve hastanın tedaviye ihtiyacı olup olmadığını belirlemek için yararlıdır. Ayrıca işitme kaybının nedenini belirlemeye yardımcı olur.

A-İşitme değerlendirilmesi için yapılan testler şunlardır;     

• Saf ses odyometrisi
• Oyun odyometrisi
• Konuşma odyometrisi,
• Akustik immitansmetri (timpanometri,   akustik refleks ölçümü)
• Otoakustik emisyon
• Beyin sapı davranım odyometrisi (ABR / BERA)
• Santral işitsel fonksiyon testler

B- Vestibüler  (denge) değerlendirilmesi için yapılan testler ise şunlardır;   

• VNG (videonistagmografi),
• VEMP (oküler ve servikal vestibüler uyarılmış miyojenik potansiyeller),
• EcochG (elektrokokleografi),

Saf ses odyometrisi nedir?

Klinikte en sık uygulanan ve en yaralı test saf ses odyometrisidir. Bu testte amaç, özellikle iletişim için önemli olan frekanslarda işitme eşiklerini, işitme duyarlılığını belirlemektir. Saf ses denilen belirli frekanslarda ses kullanılarak yapılır. Her iki kulağın değişik frekanslardaki (ince ve kalın seslerdeki) duyabildiği en az ses şiddeti (duyma eşiği) belirlenir. Test sesten yalıtılmış bir kabinde yapılır. Kulaklık aracılığı ile kulak yolundan ve kemikten değişik tonlarda sinyal sesleri gönderilir. Hasta bu sesleri duyduğunda elindeki sinyal düğmesine basar. İşitme eşikleri belirlendikten sonra eşikler odyogram üzerine işaretlenir. Her bir kulak ayrı ayrı hava yolu ve kemik yolu olacak şekilde iki yoldan ölçülür. Bu ölçümlere bakarak işitme kaybının kulağın hangi bölümünden kaynaklandığı hakkında bilgi edinilir.

Timpanometri nedir?

Dış ve orta kulaktaki basıncı ve esnekliği ölçen bir testtir. Orta kulak, kulak zarı ve kulak kemikçiklerin hareketliliğini kontrol edilmektedir. Dış kulak yoluna yerleştirilen bir prop ile kulak yolundaki hava basıncı değiştirilir ve bu değişime dış kulak yolu ve orta kulaktaki yapıların cevabı grafiksel olarak kaydedilir.

BERA/ABR testi nedir?

ABR Auditory Brainstem Response (İşitsel Beyinsapı Cevabı) testinin kısaltılmış halidir. Bu testte işitme sisteminin işitsel uyarana karşı cevabı ölçülür. Özellikle yeni doğan ve çocuklarda işitme değerlendirilmesi için kullanılır.

Test sırasında başın belirli bölgelerine (sağ ve sol kulak arkası, alın, yanak/ kulak memesi/ iki kaş ortası) elektrotlar yerleştirilir. Kulağa yerleştirilen bir prop ile ses kulağa iletilir.  Elektrotlar sayesinde uyaran sonucu işitme sinirinden oluşan cevaplar kaydedilir. Hastanın işitme düzeyi ve beyin sapı düzeyinde işitme yolları ile ilgili bilgiler alınır.

Davranıştan bağımsız yapılan objektif bir testtir. Erişkin ve uyumlu hastalarda uyanıkken yapılsa da bebeklerin test sırasında uyuması gerekir.

Otoakustik emisyon testi TEOAE/DPOAE nedir?

İç kulakta kokleada (salyangoz)  denilen işitmenin sağlandığı bir organ vardır. Kokleada yer alan dış tüylü hücreler denilen bazı alanlar vardır. Sağlıklı bir iç kulakta bu dış tüylü hücrelerde düşük şiddetli akustik sinyaller üretilir. Bu sinyallere otoakustik emisyon denir. Kokleada kendiliğinden oluşan bu sinyallerin dış kulak kanalına yerleştirilen bir mikrofon yardımıyla ölçülmesine Otoakustik Emisyon Testi denir. Yeni doğan bebeklerde işitme taramasında kullanılan önemli bir testtir.

Bu ölçüm, akustik bir uyaran varlığında veya yokluğunda yapılabilir. Buna göre de şu şekilde sınıflandırılır; 

1) Spontan (Kendiliğinden) Otoakustik Emisyonlar

2) Evoked ( Uyarılmış) Otoakustik Emisyonlar

• Transient (Geçici) Otoakustik Emisyonlar (TEOAE)
• Distortion Product Otoakustik Emisyonlar (DPOAE)
• Stimulus Frequency (Uyaran Frekansı) Otoakustik Emisyonlar

VNG (videonistagmografi) nedir?

Videonistagmografi (VNG),  vestibüler (denge) sisteminin değerlendirmesinde kullanılan bir testtir. Bu yöntem ile denge sisteminin parçaları olan iç kulak ve merkezi motor fonksiyonları test etmek mümkündür.  Testte esas olarak denge bozukluklarında ortaya çıkan göz hareketleri  (nistagmus) kızılötesi gözlükler ile değerlendirilir. Görsel stimülasyon ve pozisyon değişiklikleri ile ortaya çıkan göz hareketleri değişiklikleri kaydedilir ve denge problemi sebebinin yeri tespit edilerek doğru tedavisi planlanır.

VEMP nedir?

Vestibüler Uyarılmış Kas Potansiyelleri (VEMP), denge testlerinden bir diğeridir. Denge sisteminin bütünlüğünün değerlendirilmesinde kullanılır.  Periferik vestibüler yani denge sisteminin uç-organlarının uyarılması ile tetiklenen refleks cevaplarının kaydedilmesi ile yapılan bir testtir. Bu uç organlar boyun kası ya da gözler olabilir. Boyundaki sternocleidomastoideus kas üzerinden ölçülüyorsa servikal VEMP (cVEMP), ekstraoküler kaslar üzerinden ölçülüyorsa oküler VEMP (oVEMP) olarak isimlendirilir.  Bu testin en önemli avantajı otolit organlar,  vestibüler sinir (denge siniri) ve beyin sapı bozukluklarına neden olan hastalıklara spesifik olmasıdır.

Odyoloji Tedavi Yöntemleri Nelerdir?

Odyoloji biriminde tanı ve testlerin ardından odyolog kişinin rahatsızlığına bağlı olarak tedavi planını oluşturur. İşitme ile ilgili sorunlar olduğu durumda işitme cihazlarından yaralanabilir. İç kulak hasarına bağlı olarak gelişen hastalıklarda ise işitme sinirine elektriksel uyarı gönderecek şekilde bir tedavi şekli uygulanabilir. Odyoloji tedavi yöntemleri şöyle sıralanabilir:

İşitme cihazları

İşitme kaybı olan kişilerde işitme yetilerini artırmak için duyulan seslerin yükselmesini sağlamak için cihazlardan yararlanılır. Kulak içi, kulak arkası, kanal için gibi işitme cihazının da türleri bulunur.

Koklear implantlar

İç kulak yapısında hasar oluşan bireylerin işitme sinirlerine doğrudan elektriksel uyarı gönderilerek tedavi edilebilir. Bu tedavi şeklinde cerrahi bir işlemle implant yerleştirilir ve odyolog tarafından ayarlanır.

Kulak çınlaması (tinnitus) tedavisi

Kulak çınlamasını azaltmak için çeşitli tedavi yöntemleri uygulanabilir. Ses terapileri, işitme cihazları ve bilişsel davranışçı terapisi gibi yöntemler sayesinde kulak çınlaması tedavi edilir.

Denge terapisi

Vertigo nedeniyle oluşan baş dönmesi ve denge bozuklukları kontrol altına alınması gerekebilir. Bu gibi durumlarda kişiye fiziksel egzersizler ya da terapi desteği sunulur. Böylelikle semptomlarla baş etmesi sağlanır.

Odyoloji Hakkında Sık Sorulan Sorular

Odyolog neyi tedavi eder?

Odyolog, tüm işitme kayıpları ve buna bağlı oluşan semptomların tedavisini uygular. Bunların yanında denge rahatsızlıkların tedavisinde de odyologların tecrübesinden yararlanılır.

Odyoloji ve odyometri farkı nedir?

Odyoloji, işitme ve denge bozukluklarının tanı, tedavi ve rehabilitasyonunu kapsayan bir bilim dalı olarak bilinir. Odyometri, ise işitmeyi ölçme ve test etmek için yararlanılan odyolojinin bir dalıdır.