Dizanteri Nedir? Dizanteri Belirtileri Nelerdir?

Dizanteri, bakteri ya da paraziter enfeksiyonlar nedeniyle görülen mide-bağırsak hastalığıdır. İshal, bulantı, kusma ve ateş dizanterinin en belirgin belirtileridir. Bunların yanında kilo kaybı ve mide krampları da görülür. Dizanteri, kirli su tüketimi, kirlenmiş gıdalar ya da ellerin yıkanmaması nedeniyle ortaya çıkar. Antibiyotikle tedavi edilebilen dizanteri, kişiden kişiye bulaşabilir. Memorial Şişli Hastanesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Bölümü’nden Uz. Dr. M. Servet Alan, dizanteri hakkında bilgi verdi.

Dizanteri Nedir?

Dizanteri, bakteriyel veya paraziter enfeksiyonların neden olduğu mide-bağırsak hastalığıdır. İshal, ateş, bulantı, kusma, kilo kaybı ve mide ağrısı gibi belirtilere neden olur. Hijyen eksikliği ve kontamine olmuş yiyecek ve içecekler bulaşmasının yaygın nedenidir.

Dizanteri Çeşitleri Nelerdir?

Dizanteri iki tipte görülmektedir. Basilli ve amipli dizanteri. Dizanteri zamanında ve doğru şekilde tedavi edilmediği takdirde hastada hayati tehlike yaratmaktadır.

Basilli dizanteri nedir?

Basilli dizanteri, Shigella bakterilerine bağlı olarak ortaya çıkar. Shigella bakterilerinin tüm dünyada yılda 80-160 milyon hastalık ve 600 bin ölüme neden olduğu tahmin edilmektedir. Bu hastalıkların neredeyse tamamı gelişmekte olan ülkelerde görülmektedir. Shigella enfeksiyonunda belirtiler, bulaşmadan sonra 1-3 gün içinde ortaya çıkar. İlk olarak hafif bir karın ağrısı ve ishal ile kendisini gösterir.  Dışkıda kan veya mukus nadir olarak görülür. Basilli dizanteride belirtiler bazen çok hafif olabilir. Hastalık doktora gitmeden birkaç gün içinde kendiliğinden geçebilir. Basilli dizanterinin belirtileri şunlardır:

• Dışkıda kan veya mukus
• Karın ağrısı
• Ateş
• Mide bulantısı
• Kusma

Amipli dizanteri nedir?

Amipli dizanteri, Entamoeba histolytica adlı parazite bağlı olarak ortaya çıkan kanlı ve mukuslu ishaldir. Amipli dizanteri zamanında ve doğru tedavi edilmediği takdirde hayati tehlikeye neden olabilir. Bir yılda dünyada 50 milyon amipli dizanteri vakası görüldüğü ve 50 bin kişinin bu nedenle yaşamını yitirdiği tahmin edilmektedir. Amipler bağırsak duvarından kendisine yol açarak kan dolaşımına yayılabilir ve diğer organları enfekte edebilir. Amipli dizanterinin belirtileri birkaç hafta devam edebilir. Amipli dizanterinin belirtileri şunlardır:

• Karın ağrısı
• Ateş ve titreme
• Mide bulantısı
• Kusma
• Kanlı dışkı
• Mukuslu dışkı
• İrin içerebilen sulu ishal
• Ağrılı dışkı geçişi
• Aralıklı kabızlık
• Yorgunluk

Dizanterinin Belirtileri Nedir?

Aniden oluşan mide krampları, mide bulantısı, yüksek ateş, kilo kaybı, şiddetli ve kanlı ishal dizanterinin en yaygın görülen belirtileridir. Bunların yanında baş ağrısı, halsizlik, titreme gibi semptomlar da görülür. Dizanteri belirtileri enfeksiyonun türüne ve ciddiyetine farklılık gösterebilir. Bağırsak enfeksiyonu olan dizanteri belirtileri bulaştıktan 1-3 gün içinde ortaya çıkar.

Dizanteri belirtileri şunlardır:

• Karın ağrısı
• Mide krampları
• Mide bulantısı
• Ateş
• Kusma
• Kanlı ishal
• Mukuslu ishal
• Gaz hissi

Dizanteri Neden Olur?

Dizanteri, bakteri, amip ve virüslerin neden olduğu bir hastalıktır. Hijyene dikkat edilmemesinden kaynaklı olarak görülen dizanteri, kişiden kişiye kolaylıkla bulaşabilir. Suların kirli olması ve gıdaların yıkanmaması nedeniyle ortaya çıkabilir. Dizanterinin en yaygın olarak görülen nedenleri şöyle sıralanır:

• Kirli su tüketmek
• Hijyene dikkat etmeyen ve ellerini yıkamayan birinin yemek yapması
• Özellikle anüsü içeren cinsel temas

Basiller dizanteri, yabancı bakteriler vücuda girdiği durumda enfeksiyonun ciddileşmesiyle ortaya çıkar. Basilli dizanteriye neden olan en yaygın bakterilerden bazıları şöyle sıralanır:

• Shigella bakterisi
• Salmonella bakterisi
• Campylobacter
• E. coli enfeksiyonu
• Amebiasis

Dizanteri Nasıl Bulaşır?

Dizanteri, enfekte olmuş bir kişinin tuvaletten sonra ellerin yıkamaması, ortak kullanım alanlarında temas edilen düğmeler, kapı kollara dokunması ya da yiyecek ve içecekleri ellemesi neticesinde başka birinin bu alanlara dokunması veya o besinleri tüketmesi dizanterinin bulaşmasına neden olur. Genellikle yiyeceklere yıkanmamış ellerle dokunan enfekte kişiler dizanterinin bulaşmasında ki yaygın nedendir.

Bağırsak enfeksiyonu olan dizanteri çok bulaşıcı bir hastalıktır. Genellikle ağız yoluyla bulaşan dizanteri şu şekillerde bulaşır:

• İyi temizlenmemiş kirli eller
• Kirli su tüketmek
• Uygun şekilde temizlenmemiş yiyecekler tüketmek
• Kirli göl ya da havuzlarda yüzmek
• Kişiden kişiye

Bazı kimyasal maddeler de mikrobik nedenli olmayan bir dizanteriye neden olabilir.

Dizanteri Nasıl Teşhis Edilir?

Dizanteride ishal şikayeti ile gelen hastanın yakınmaları ve muayene bulgularına ek olarak yapılan tetkiklerle hastalık ve etkenin tanısı konur. Dizanteri etkeninin tanısı dışkının mikroskobik incelemesi, dışkı kültürü, dışkıda yapılacak ELISA veya PCR gibi testlerle konabilir. 

Dizanteri Nasıl Tedavi Edilir?

Dizanteri, 3-7 günde kendiliğinden de iyileşebilir. Tedavide sıvı kaybının yerine konması çok önemlidir. Ağızdan alınan sıvılarla sıvı kaybının yerine konması tercih edilir. Ciddi sıvı kayıplarında özellikle hasta bulantı ve kusma nedeniyle yeterli sıvı ve gıda alamıyorsa başlangıçta damar yoluyla sıvı verilmesi gerekebilir.

Ciddi dizanteri tedavisinde sıvı tedavisi yanında hastalığa neden olan mikrobiyal etkene yönelik tedavi yapılır. Amipli dizanteride metronidazol gibi ilaçlar kullanılarak amipler öldürülür. Basilli dizanteride Shigella bakterilerine etkili antibiyotikler kullanılır. Dizanteri tedavisinde ishali durduran ilaçlar kullanılmaz. Hastalığını antibiyotiksiz iyileşmesi de mümkündür ve antibiyotik gerekliliğine doktorunuz karar verecektir.

Dizanteri Hakkında Sık Sorulan Sorular

Kimler dizanteri riski altında?

Çocuklar yetişkinlere göre daha fazla risk altındadır. Çocuklar hijyen kurallarına dikkat edecek yaşta olmadıkları için dizanteri riski ile karşı karşıya kalabilirler. Dizanteri riskinin yüksek olduğu yerler şunlardır:

• Okullar
• Huzurevleri

Dizanteri kaç günde iyileşir?

Dizanteri genellikle 3-7 günde içinde iyileşir.

Dizanteriden korunmak için neler yapmak gerekir?

Dizanteriden korunmak için öncelikle el hijyenine dikkat etmek, sağlıklı su ve gıda kullanmak gereklidir. Dizanteri etkenleri kirli sularla çok kısa sürede, çok sayıda insana bulaşabilir. Dizanteriden korunmak için şunlara dikkat etmek gerekmektedir:

• Tuvalet sonrasında ve gün içinde gerektikçe eller su ve sabunla yıkanmalıdır.
• Gıdayla temas, yemek yeme ve yemek hazırlama öncesinde eller mutlaka yıkanmalıdır.
• İş yeri ve aile içinde ortak havlu kullanılmamalıdır   
• Dizanteri olan hastaların tüm giyecekleri ve tektsilleri mümkün olan en yüksek sıcaklıkta yıkanmalıdır.

Dizanterinin yaygın olduğu yerlerde nelere dikkat edilmeli?

Dizanterinin yaygın görüldüğü bir ülke veya bölgelere seyahat edildiğinde şu önlemler alınmalıdır:

• Temiz olduğundan emin olunmayan sular içilmemeli.
• Şişelenmiş su ve içecekler tercih edilmeli.
• Temiz olduğundan emin olunmayan sular kaynatılarak, filtre edilerek veya içme suyuna özel dezenfektanları önerilen ölçülerde uygulayarak kullanılmalı.
• Diş fırçalamada musluk suyu kullanılmamalı.
• Buzlar temiz sudan hazırlanmamış olabileceği için dışarıda içeceklere buz konulmamalı.
• Yemeden önce soyulamayan, uygun şekilde temizlenemeyen taze meyve ve sebzelerden kaçınılmalı.
• İçecekler uygun şekilde şişelenmiş değilse sokak satıcılarından içecek ve yiyecek alınmamalı.

Dizanteri hastası nasıl beslenmeli?

Dizanteri hastalarının iyi beslenmesi ve bol sıvı alması hastalığın olumsuz sonuçlara yol açmasını engeller. Daha hızlı bir iyileşmeye yardımcı olur. Yaşa uygun, sindirimi kolay, besleyici gıdalar tercih edilmelidir. Fazla yağlı, acılı gıdalar tüketmemek gerekir. Yalnızca patates, pilav, makarna gibi gıdalardan oluşan çok katı diyetlere genellikle gerek yoktur. 

Dizanteri kişiden kişiye bulaşır mı?

Basilli ve amipli dizanteri çok bulaşıcı hastalıklardır. İnfekte bir kişinin dışkısındaki mikropların bir başkasının sindirim sistemine ağız yoluyla ulaşmasıyla bulaşır. İnfekte olan kişinin tuvalet sonrası ellerini yıkamaması ve bunun sonrasında gıdalar, çevre ve başka bir insana temasıyla bulaşma olabilir. Hijyen koşullarının uygun olmadığı gelişmekte olan ülkelerde sular ve gıdalar özellikle de pişmemiş gıdalara dışkıyla yayılan mikroplar bulaşabilir.

Dizanteri küçük çocuk ve bebeklerde görüldüğünde ne yapılmalı?

Dizanteri küçük çocuk ve bebeklerde ishal ve kusma nedeniyle hızla sıvı kaybı ve genel durum bozukluğuna neden olabilir. İshal devam ediyor ve çocuk yeterli sıvı ve gıda alamıyorsa zaman yitirmeden doktorunuza başvurmak gerekir. 

Dizanteri ölümcül bir hastalık mıdır?

Dizanteri genellikle kendiliğinden iyileşmekle birlikte, ciddi seyreden dizanteri uygun şekilde tedavi edilmezse, özellikle küçük çocuklar ve bebeklerde ölümle sonuçlanabilir. 

Dizanteri tekrar bulaşır mı?

Dizanteri çeşitli etkenlere bağlı olarak ortaya çıkar. Dizanteri geçirmek etkili ve kalıcı bir bağışıklık bırakmaz. Eğer gerekli önlemler alınmazsa tekrar dizanteri gelişebilir. 

Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.