Pika Sendromu Nedir? Belirtileri Nelerdir?

Bir kişinin gıda dışı maddeleri sürekli olarak tükettiği bir durum olan pika sendromu, dünyada yaygın olmakla birlikte özellikle çocuklar ve hamilelerde izleniyor. Genellikle kendi kendine geçen bir durum olsa da, pika sendromu bazı kişiler için ciddi sorunlara neden olabiliyor. Tüketilen maddenin türüne göre zehirlenme, sindirim yollarında tıkanma ve delinme gibi sağlık açısından risk oluşturabilen bu rahatsızlığın nedeni ise tam olarak bilinmiyor. Ancak psikososyal ve biyokimyasal birçok faktörün etkili olduğu düşünülen pika sendromunun demir, çinko ve kalsiyum eksikliği ile de ilişkisi bulunuyor. Tedavisinde öncelikle altta yatan nedenin bulunup ortadan kaldırılması gerekiyor. İhtiyaç durumunda ise çocuk doktorunun sosyal hizmet uzmanı, diyetisyen, çocuk psikiyatristi veya psikolog ile birlikte çalışması gerebiliyor. Memorial Ankara Hastanesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Bölümü’nden Doç. Dr. Nisa Eda Çullas İlarslan, pika sendromu ile ilgili bilgi verdi.

Pika sendromu nedir?

Pika sendromu, besin olarak kabul edilmeyen maddelerin (örneğin toprak, kil, kömür, taş, cam, kurşun, saç, yün, kibrit, buz) en az bir aydır devamlı ve ısrarlı olarak yenilmesi şeklinde tanımlanan bir yeme bozukluğudur.

Kimlerde daha sık görülür? Çocuklarda görülme sıklığı nedir?

Pika sendromu çocuklarda ve gebelerde daha sık görülür. Çocuklarda 2-3 yaş arasında izlenme sıklığı en yüksektir. Pika sendromunun çocuklardaki görülme sıklığına ait veriler kısıtlı olmakla birlikte, öğrenme güçlüğü olan çocuklarda sıklık %25’lere kadar yükselebilmektedir.

Çocuklarda pika sendromunun nedenleri nelerdir? Pika sendromunun altında vücuttaki vitamin eksiklikleri mi rol oynar?

Yüzyıllardır bilinen pika sendromunun nedeni tam olarak aydınlatılamamış olsa da, oluşumunda psikososyal ve biyokimyasal birçok faktörün etkili olduğu düşünülmektedir. Çocuklarda demir, çinko ve kalsiyum eksikliği ile pika sendromu arasındaki ilişki net olarak tanımlanmıştır. Düşük gelir düzeyi, beslenme yetersizliği ve ihmal-istismar durumlarında daha sık olarak görülmektedir. Ayrıca öğrenme güçlüğü ve otizm spektrum bozukluğu gibi gelişimsel sorunlar da riski artırmaktadır. Benzer şekilde depresyon, şizofreni, dikkat eksikliği hiperakvitive bozukluğunda pika sendromu görülme olasılığı artar. Ayrıca belirli pika türleri, belirli kültürlerde ve dinlerde yaygın, sosyal olarak kabul edilen davranışlar olduğu için kültürel ve öğrenilmiş davranışlarda nedenler arasında yer alır. Bununla birlikte stres ve kaygı da pika sendromunda rol oynayabilir. Ancak bilinmelidir ki hiçbir sağlık sorunu olmayan çocuklarda da pika sendromu görülebilmektedir.

Pika sendromunun belirtileri nelerdir?

Pika sendromunun belirtileri yutulan maddeye ve ortaya çıkan komplikasyonlara bağlı olarak değişmektedir. Karın ağrısı, kabızlık, ishal ve dışkıda kan görülebilir. Özellikle toprak yenmesi ile birlikte yutulan maddeler paraziter hastalıkların da oluşumuna neden olabilir. Sert maddelerin yenmesi diş hasarı, diş çürüğü veya diş enfeksiyonlarına yol açabilir. Nadiren civa ya da kurşun zehirlenmesine ilişkin belirtiler oluşabilir. Bağırsak tıkanıklığı veya delinmesi gibi ciddi komplikasyonlar gelişirse şiddetli genel durum bozukluğu, karın ağrısı, ateş, kusma gibi yakınmalar görülebilir.

Pika sendromunun tanısı nasıl konulur?

Pika sendromunun tanısı klinik olarak konulur. Tanı için besin olarak kabul edilmeyen maddelerin, bireyin kendi gelişimsel düzeyi ile uyumlu olmayacak şekilde en az bir aydır yenmesi ve bu yeme davranışının bireyin yaşadığı toplumda kültürel olarak desteklenen veya normal kabul edilen bir davranış olmaması yeterlidir. Pika sendromu testlerinin çoğunluğu, bu durum nedeniyle meydana gelen sorunların tespit edilmesini sağlar. Pika sendromunun tedavisi nasıl uygulanır?

Pika sendromunun tedavisinde öncelikli amaç altta yatan nedenin saptanmasıdır. Besin eksikliği mevcutsa, tedavisi hem beslenmenin düzenlenmesi hem de gerekli takviyenin verilmesi şeklinde planlanır. Çocuk doktorunun tedavide ihtiyaç halinde sosyal hizmet uzmanı, diyetisyen ve psikolog ile işbirliği içinde çalışması önemlidir. Pika sendromu olan birçok çocuk, ek olarak davranışsal tedaviden de fayda görmektedir. Ayrıca gelişimsel, nörolojik veya psikiyatrik bir sorun düşünülüyorsa ilgili bölümlere danışılarak destek alınır.

PİKA SENDROMU İLE İLGİLİ SIK SORULAN SORULAR

Pika sendromundan şüphelendiğim çocuğumu doktora götürmem gerekir mi?

Çocuğunuzda pika sendromundan şüpheleniyorsanız çocuk doktorunuza başvurmanızda yarar vardır. Doktorunuz, pika sendromu tanısını kesinleştirecek ve ikincil komplikasyonların gelişip gelişmediğini değerlendirecektir. Laboratuvar incelemeleri, pika sendromunun hem nedeni hem de olası komplikasyonların aydınlatılması konusunda yardımcı olabilir. Doktorunuz bu amaçla başta kanda demir ve çinko düzeyi olmak üzere çeşitli testler isteyebilir. Ayrıca bağırsak tıkanıklığı ya da delinmesinden şüphelenildiğinde ultrason, röntgen veya daha ileri görüntüleme araçlarından yararlanılabilir.

Pika sendromlu çocukların psikolojik destek alması gerekir mi?

Pika sendromlu çocukların büyük bir kısmında ailenin sağlık personeli ile işbirliği yaparak çocuğa yeterli ilgi, sabır ve sevgi göstermesi ve vitamin-mineral eksikliği varsa yerine konulması yeterlidir. Bazı durumlarda ise çocuğun ek olarak psikolojik destek alması gerekmektedir. Pika için uygulanacak olan psikolojik tedavi şekli, duruma ve bireysel ihtiyaçlara bağlı olarak değişkenlik gösterebilir. Mümkün olan birkaç terapi yöntemi şu şekilde sıralanabilir:

Hafif caydırıcı terapi: Bu yöntem, insanlara gıda dışı maddelerden kaçınmayı öğretmek için hafif sonuçlar kullanarak pika davranışlarından kaçınmayı öğretmeyi ve sağlıklı beslenme davranışlarını olumlu şekilde ödüllendirme yoluyla pekiştirmeyi içerir.

Davranış terapisi: Bu terapi yöntemi, bir kişiye davranışlarını değiştirmelerine yardımcı olacak başa çıkma mekanizmalarını ve stratejileri öğretmeyi içerir.

Diferansiyel güçlendirme: Bu yöntemde çocuklar diğer davranış ve etkinliklere odaklanarak pika davranışlarından kaçınmayı öğrenirler.

Aileler pika sendromu olan çocuklarına nasıl davranmalıdırlar?

Ebeveynlerin sabırlı ve ilgili olmaları, hekim ile işbirliği yapmaları, önerilen ilaç veya davranış tedavisine uyum göstermeleri çocuklarının tedavisinde başarı şansını artıracaktır.

Pika sendromu tedavi edilmezse ne olur? Pika sendromu hangi büyük sorunlara yol açar?

Pika sendromu, tedavi edilmediği takdirde çeşitli komplikasyonlara yol açabilir. Sindirim sistemine ait kabızlık, bağırsak tıkanıklığı veya delinmesi, dişlerde yüzey kaybı ve aşınma ve yutulan parazitlerin yol açtığı enfeksiyonlar görülebilir. Ayrıca başta kurşun olmak üzere çeşitli zehirlenmelere yol açabilir. Kurşun zehirlenmesinde bilinç değişikliği, nöbet ve sindirim sistemine ait yakınmalar görülür.

Pika sendromunun ruh sağlığına etkileri nelerdir?

Pika sendromu olan çocukların, tedavi edilmediklerinde özgüven eksikliği, depresyon ve anksiyete riskleri artmaktadır. Hem okul, hem de evde diğer bireyler ile olan sosyal ilişkileri olumsuz yönde etkilenebilmektedir.

Pika sendromu olan kişiler genellikle neler yer?

Pika sendromu olan kişiler genellikle aşağıdaki maddeleri yerler:

• Toprak veya kil
• Kül
• Bebek veya talk pudrası
• Tebeşir
• Odun kömürü
• Kahve telvesi
• Yumurta kabuğu
• Dışkı, kusmuk
• Saç, ip veya iplik
• Buz
• Çamaşır deterjanı
• Boya
• Kağıt
• Çakıl taşları
• Evcil hayvan yemi
• Sabun
• Yün veya kumaş.

Pika sendromu önlenebilir mi?

Pica sendromu, öngörülemeyen bir şekilde gerçekleşir. Bu nedenle sendromun gelişmesini engellemenin bir yolu bulunmamaktadır. Ayrıca bu durumu geliştirme riskini azaltmanın da bir yolu yoktur. Pika ile ilgili yapılabilecek en önemli şey, dengeli beslenildiğinden ve temel vitamin veya minerallerde herhangi bir eksiklik bulunmadığından emin olmaktır. Ayrıca uyaran eksikliğinin önlenmesi riski azaltacaktır.