Yükleniyor
Aft, gelişmiş ülkelerde nüfusun yaklaşık dörtte birini etkileyen, ağız mukozasının en sık görülen hastalıkları arasındadır. Hastalığın seyri nispeten kısadır, ancak yanma ve ağrı semptomlarıyla oldukça rahatsız edicidir. Aftın nedenleri arasında vitamin mineral eksiklikleri, zayıf bir bağışıklık sistemi, ağız içini tahriş eden besinler, viral ve sistemik bazı hastalıklar da yer alabilmektedir.
Aft ağızdaki mukoza zarında görülen ağrılı bir hastalıktır. Aftöz ülser veya aftöz stomatit olarak da adlandırılmaktadır. Ağız boşluğunda, diş etlerinde, bademciklerde veya dilde, bazen genital bölgede de görülebilirler. Ağızdaki aftlar özellikle dil kenarında veya dudakların iç kısmında yaygındır. Yuvarlak veya oval, sarımsı ila grimsi beyaz tabanı olan ve genellikle iltihaplı kırmızı bir sınırla çevrili yaralar şeklindedir. Boyutu, bir iğnenin başının boyutundan üç santimetre çapa kadar değişebilir. Çapı 1 santimetreden küçük aftlara minör aft, 1 santimetreden büyük aftlara ise majör aft denmektedir.
Aftöz ülserler ağrılıdır ve sağlık üzerinde önemli bir etkiye sahip olabilir. Ağrının ne kadar şiddetli olduğu kişiden kişiye değişir. Dil gibi yüksek mekanik baskıya maruz kalan alanlardaki aftlar özellikle rahatsız edici olabilir. Konuşmak, yemek yemek veya yutmak ağrıya neden olmaktadır.
Aft, etiyolojisi tam olarak bilinmeyen bir hastalıktır. Aft, asitli, sert ya da tahriş edici yiyeceklerin tüketilmesinden, vitamin ve mineral eksikliklerinden, yorgunluktan, bulaşıcı veya viral hastalıklardan kaynaklanabilmektedir. Düzgün ve zamanında tedavi edilmezse aftlar tekrarlama eğilimindedir. Ayrıca aftlar Behçet gibi bazı sistemik hastalıklara da eşlik edebilir.
Aft; ağız boşluğunda, yumuşak dokularda veya diş etlerinin tabanında küçük lezyonlar halinde gelişmektedir. Aft çoğunlukla sağlıklı insanlarda ortaya çıkar. Bazı olgularda ise ilaçlara bağlı olduğu gösterilmiştir. Özellikle ağrı kesici ve bazı tansiyon ilaçlarında olabilmektedir. Ayrıca AIDS, Behçet sendromu, inflamatuar bağırsak hastalıkları, farenjit gibi hastalıklarda da görülür. Aft bu durumlar ile ilgili olabilir:
Aft tablosunda önce küçük bir kabarcık belirir. Kenarları kırmızımsı bir alanla kapladır. Ülserin iç kısmı sağlıklı mukoza zarı seviyesinin altındadır. Etkilenen alan büyük değil, sadece yerel, en fazla 0,5 cm genişliğindedir. Kişi genellikle yalnızca bir aftöz ülserden muzdariptir, çoğu da nadiren aynı anda ağız boşluğunda ortaya çıkar. Konuşurken ya da yemek yerken hissedilen ağrı ve sızlama daha da artmaktadır.
Aftlar genellikle zararsızdır, bulaşıcı değildir ve kendi kendine iyileşir. İyileşme süresi aftın boyutuna bağlıdır. Küçük aftların iyileşmesi 1-2 hafta sürebilir ve iz bırakmaz. Büyük aftların geçmesi aylar alabilir. Büyük aftlar iyileştikten sonra ağız boşluğunda izler bırakabilmektedir.
Aft tedavisinde en çok antimikrobik ve analjezik içerikli ağız gargaraları ya da spreyler kullanılır. Steroidli kremler de oldukça faydalıdır.
Tedavi süresi boyunca turunçgiller veya acı baharatlar gibi ağrıyı daha da kötüleştiren gıdalardan kaçınılmalıdır. Alkol de benzer bir etkiye sahip olabilir.
Bakterilerin tahriş olmuş ağız boşluğunda yayılmasını önlemek için ağız hijyenine özellikle dikkat edilmelidir. Diş macunlarında kullanılan sodyum lauril sülfat (SLS) maddesi gibi sert kimyasallardan kaçının. Afta karşı en iyi korunma yöntemi, sağlıklı bir yaşam tarzı ve güçlü bir bağışıklığa sahip olmaktadır.
Aft, tekrar tekrar meydana geliyorsa, iyileşmesi 3 haftadan uzun sürüyorsa bir doktora danışılmasında fayda vardır.
Aft şiddetli ağrıya neden olabilir ancak çoğunlukla zararsızdır ve herhangi bir sorun olmaksızın iyileşir. Ancak bazen, vitamin ve mineral eksiklikleri, bağışıklık sisteminin zayıflaması, Behçet hastalığının damar iltihabı, ülseratif kolit, Crohn hastalığı, reaktif artrit (Reiter hastalığı) ve üveit gibi hastalıklarla bağlantılı olarak ortaya çıkabilirler.
Aft çok rahatsız edici bir şekilde kaşınabilir ve yanabilir, bu nedenle hastalığın süresini en aza indirmek gerekir. Aftan etkilenen bölgeyi tahrişten korumak için sıcak içeceklerden ve baharatlı yiyeceklerden kaçınılmalıdır. Bu besinler iyileşme sürecini yavaşlatır. Papatya veya adaçayı demlenerek, soğuduktan sonra ağız çalkalanabilir veya aftın üzerine çay ağacı yağı uygulanabilir. Suyla birlikte hazırlanan tuzlu, karbonatlı ya da sirkeli çözeltilerde ağız içi hijyeni için fayda sağlayabilir. Tuzlu ve karbonatlı karışımlar günde 2-3 kez sirkeli karışım ise günde bir kez gargara yapılabilir.
Ağız boşluğunun özenli hijyeni son derece önemlidir çünkü dişlerde, dilde veya ağızda farklı birikintiler afta neden olan birçok mikroorganizmanın varlığını destekleyebilir.
Aft bir bakteri veya virüse bağlı olarak oluşabilir, ya da ağız boşluğunda bulunan belirli bir bakteri türüne karşı olan alerji de aftı tetikleyebilir. Aft belirli yiyeceklere alerjik karşı verilen bir reaksiyon da olabilir. Yetersiz bir bağışıklık sistemi sonucu da aft oluşabilir.
Son yıllarda bazı hastalarda aft oluşumunun folik asit, demir veya B12 vitamini eksikliği ile ilişkili olduğu belirtilmiştir. Bu nedenle nedeni oldukça sıradan olabilir, belki ağız boşluğunda küçük bir yaralanma, küçük bir ısırık veya kötü oturan bir protez olabilir. Stres ve kaygı da aft oluşumunda rol oynayabilir. Aft uzun bir süre sonra bile iyileşmezse tamamen farklı bir hastalıktan kaynaklanabilir. İlk başta Behçet hastalığı olmak üzere diğer sistemik hastalıklarda da görülebilir
Çocuklarda bağışıklık sisteminin zayıflaması, çeşitli hastalıklarla birlikte afta neden olabilmektedir. Beslenme yetersizliği ya da bağışıklık sisteminden kaynaklanan bir durum söz konusu ise altta yatan nedene bağlı olarak tedavi başlatılır. Çeşitli tetkikler yapılarak çocuğa gerekli besin ve vitamin- mineral desteği için planlama yapılabilir. Aft için de çocuğun yaşına uygun olarak hafif medikal tedavi başlatılabilir.
Güncelleme Tarihi : 9 Eylül 2023
Yayınlanma Tarihi: 27 Mayıs 2021
Detaylı bilgi için iletişime geçin.
