Antep Fıstığının Faydaları Nelerdir?

Antep fıstığı nasıl bir bitkidir?

Sakız ağacı ailesinden olan Antep fıstığı aslında bir meyvedir. Kuruyemiş olarak tüketilen sert kabuklu meyve Anadolu’da Şam fıstığı olarak bilinmekte, üreticisine kazandırdığı için de yeşil altın veya altın ağacı olarak adlandırılmaktadır. Meyvenin oluşumu ve gelişimi diğer meyvelere göre biraz farklıdır. Yazları sıcak ve kurak, kışları ise çok soğuk geçmeyen iklim kuşağında yetişen ağaç, dikildikten 4-5 yıl sonra meyve vermeye başlar. Ağaç başına 2,5 ila 5 kg taze, 1-2 kg kurutulmuş Antep fıstığı elde edilir. Ağaçların tam verimine ulaşması 7-10 yıl sürmektedir.

Antep fıstığı nerde yetiştirilir?

Antep fıstığı; Türkiye, Suriye, ABD, İran, Çin ve Yunanistan gibi ülkelerin uygun iklim (Akdeniz iklimi) kuşaklarında yetiştirilmektedir. Dünyada her yıl tarımı artan Antep fıstığı, yüksek fiyatlı bir tarım ürünüdür. Türkiye’de tarımının % 90’ı Güneydoğu Anadolu Bölgesi’ndeki illerde yapılmaktadır. Gaziantep, Şanlıurfa, Adıyaman, Siirt ve Maraş’ta yetiştirilen Antep fıstığı; E, B, C vitaminleri ile yağ oranı bakımından oldukça zengindir. Uygun koşullar sağlandıktan sonra yazın 1-2 sulama yeterlidir. Yıllık yağış miktarı 500-400 mm. olan bölgelerde sulama yapılmaz. Meyvelerin oluşabilmesi için yüksek ısıya ihtiyaç vardır. Taşlık ve mineral oranı düşük topraklarda yetişebilen ağaç, 20-30 yıl ürün vermektedir. Bazı fıstık ağaçlarının 700-800 yıl yaşadığı ise bilinmektedir.

Antep fıstığının çeşitleri nelerdir?

Tekin: Antep fıstığının kaliteli bir çeşididir. Gaziantep’te yetiştirilen bu tür yaz sıcaklarını sever.

Barak yıldızı: En erken olgunlaşmasıyla bilinir. İçi diğer çeşitlerine göre daha koyu olan barak yıldızı, daha çok yaylalarda yetiştirilir.

Kırmızı: Eylül ayının başında olgunlaşan bu tür, uzunluğuyla dikkat çeker. Yetiştirilme alanı çok olmayan kırmızı türü sıcakların kısa sürdüğü yerlerde görebiliriz.

Halebi: Eylül ayının ortalarında olgunlaşan bu türün verimi düşük, kalitesi yüksektir.  

Uzun: Ülkemizde oldukça yaygın ve çok miktarda yetiştirilen bu tür, Eylül ayı ortalarında olgunlaşır. Kalitesi orta dereceli olan bu çeşidin verimi yüksektir.

Ohadi: En geç olgunlaşan bu türün ağaç gelişimi düşüktür. Verimi en düşük olan Antep fıstığı türüdür.

Siirt: Kaliteli bir tür olarak kabul edilir. Siirt fıstığı ağacından hemen her yıl ürün alınmaktadır. İhraç edilen Siirt fıstığı, kırmızı ve halebi çeşitlerine göre daha çok ürün verir.

Antep fıstığının besin içeriği nasıldır?

Mineral ve vitamin açısından zengin olan Antep fıstığı, enerji içeriği yüksek olması nedeniyle helva, baklava ve sütlü tatlılar ile atıştırmalık yiyeceklerde kullanılmaktadır. Sporcular için önerilen bir besin olan Antep fıstığı; protein, yağ ve yağ asitleri ile antioksidan içeriği nedeniyle besleyici değeri yüksektir. Antep fıstığının besin değeri fındık, ceviz ve badem gibi sert kabuklu kuruyemişlerle karşılaştırıldığında bu yemiş daha düşük bir yağ ve enerji içeriğine sahiptir. Diğerlerine göre lif düzeyi de yüksek olduğu için sindirimi daha kolaydır. B1, B6, E ve A vitaminleri ile demir, potasyum, beta-karoten, toplam fitosterol ve lutein değerleri açısından kabuklu yemişlerde birinci sıradadır. Ayrıca Antep fıstığının yağı da kozmetik sanayinde kullanılmaktadır.

Antep fıstığı neye iyi gelir?

Antep fıstığının tüketimi ile ilgili yapılan araştırmalarda hastalıklardan korumaya yardımcı bir besin olarak ön plana çıkmaktadır. Az miktarda tüketiminin dengeli beslenmeye katkısının olduğu ve birçok sorunun ortaya çıkmasını engellediği belirlenmiştir. Vücudun ihtiyacı olan vitamin, mineral ve protein için günde 100 gram tüketilmesi önerilmektedir.

• İçeriğinde amino asitlerin % 2’sini oluşturan L-arginin arter genişletici özelliği sahiptir. Damar esnekliğini koruyarak kan akışının artmasını desteklemektedir.
• Bitkisel protein nedeniyle antioksidan flavonoidler, doymamış yağ asitleri ve içeriğindeki posa sebebiyle karbonhidrat toleransını iyileştirdiği ve tokluk kan şekerini dengelediği için tüketimi şeker hastalarına önerilmektedir. Pirinç ve makarna gibi karbonhidrat kaynaklarına eklenerek tüketildiğinde vücuttaki glukoz seviyesini düşürdüğü belirlenmiştir. Antep fıstığı diyabet riskini düşüren etkenlerden biridir.
• Uzun süre tokluk hissinin sağlayan ve yemek sonrası kan glikoz konsantrasyonlarının düşmesine etki eden Antep fıstığı, düşük glisemik indekse sahip bir besindir.
• Yapılan bir çalışmada ise Omega yağ asitleri yönünden zengin olan Antepfıstığı tüketiminin kan plazmalarında HDL artışından dolayı kolesterol seviyesinin azalmasına katkıda bulunduğu belirlenmiştir. Doymamış yağ asitleri kötü kolesterolü (LDL) azaltmaktadır.
• Damar tıkanıklığı ile ilgili hastalıkların önlenmesinde rolü vardır. Ayrıca koroner kalp hastalıkları riskinin azaltılmasına önemlidir. Sodyum içeriğinin düşük;  potasyum, kalsiyum ve magnezyum gibi mineral içeriğinin ise yüksek olmasından dolayı kan basıncının düzenlenmesine katkıda bulunur.
• Kilo kontrolünde önemli bir yere sahiptir. Yapılan araştırmalarda çok sık Antep fıstığı tüketen kişilerin zayıf olduğu ortaya çıkmıştır.
• Afrodizyak etkisi olan Antep fıstığının erkeklerde cinselliği büyük ölçüde etkilediği belirlenmiştir.
• İçeriğindeki bakır nedeniyle demirin vücutta kolay bir şekilde emilimini sağladığı için kansızlığa iyi gelebilmektedir. B6 vitamini nedeniyle de kandaki oksijenin taşınmasına yardımcı olabilmektedir.
• B6 vitamini sinir sisteminin düzenli çalışması için gerekli olan bir vitamindir. B6 sinir sisteminin ihtiyacı olan birçok aminoasidin yapılmasına yardım etmektedir.
• İçeriğindeki B6 vitamini sayesinde bağışıklık sisteminin güçlenmesine katkıda bulunarak hastalıklara yakalanma riskinin azalmasına yardımcı olmaktadır.
• İçeriğindeki yüksek E vitamininin antioksidan özelliği sayesinde Alzheimer hastalığının seyrinin yavaşlatılmasında rol oynamaktadır, hücre yenilenmesine katkı sağlamaktadır.
• Zengin mineral ve vitamin içeriği nedeniyle özellikle çocukların tüketmesi gereken bir yemiştir. Sağlıklı bir fiziksel gelişim için çocukların beslenme programına eklenmelidir.
• Antep fıstığındaki A vitamini; kemik gelişimi ile büyüme ve kanserden korumada rol oynamaktadır.

Antep fıstığı kilo aldırır mı?

Kalori değeri yüksek bir besin olan Antep fıstığını diyet yapanların kontrollü tüketmesi gerekir. Tek bir besinin kilo aldırması ya da kilo verdirmesi mümkün değildir. Bir besinin kilo yaptığını söylemek için kalori değerine bakılmalıdır. Antep fıstığı, her ne kadar yüksek kalorili bir besin olsa da tek başına aşırı miktarda tüketilemeyeceği için kiloya neden olmayacaktır. Aksine uzun süre tokluk hissi sağladığı bilinen Antep fıstığının az miktarda ara öğünlerde tüketilmesi önerilmektedir. Yapılan araştırmalarda diyet yapanların belirli miktarda Antep fıstığı tüketerek kilo verdiği ortaya çıkmıştır. 

Antep fıstığının zararı var mı?

Antep fıstığı, badem, kestane, fındık ve ceviz gibi kabuklu yemişlerin bazı yetişkinler ile çocuklarda alerjiye neden olduğu bilinmektedir. Aşırı tüketimine bağlı olarak gelişebilen alerjik reaksiyon gelişme ihtimali bulunmaktadır. Ancak Antep fıstığının şimdiye kadar az sayıdaki insanda alerjik reaksiyona neden olduğu bildirilmiştir. Ancak düzenli olarak az miktarda tüketilen Antep fıstığının herhangi bir zararı yoktur.  

Antep fıstığı nasıl tüketilmeli?

Ülkemizde Antep fıstığı kuruyemiş olarak tüketiminin yanı sıra baklava, helva, çikolata, pasta, dondurma ile salam ve sosis gibi et ürünlerine imalat aşamasında ek besin olarak katılmaktadır. Lezzeti artırmak için kullanılan Antep fıstığı, et ve tavuk yemeklerine de eklenmektedir. Ezme olarak yapılan Antep fıstığı kahvaltılarda da yenmekte; enerji barların etkisini artırmaktadır. Kurabiyelere güzel bir görüntü kazandıran Antep fıstığı, birçok tarifin vazgeçilmez parçası olabilmektedir. Özellikle spor ve diyet yapanların tükettiği yulaf karışımlarına eklenebilmektedir.

Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.