Bebek Ve Çocuklarda Ayrılık Kaygısı

Bebeklerde ayrılık kaygısı nedir?

Ayrılık kaygısı, bebeğe bakım veren ve bağlandığı kişilerden ayrıldığı zaman ortaya çıkan uygunsuz ve aşırı kaygı durumudur. Zaman kavramını henüz keşfedemeyen bebekler kendilerinden uzaklaşan ebeveynlerin sonsuza kadar tamamen gittiğini düşünme hissiyatına kapılabilmektedir. Toplumda sıklıkla bebeğin bakımını fazlaca üstlenen ve gün içerisinde bebekle en çok vakti harcayan annenin bebekte uzaklaşması bu kaygı ve depresyon sürecini tetiklemektedir. Bu durum bebeğin bakımını üstlenen babaanne, anneanne, bakıcı veya baba olduğunda da kaygı problemini ortaya çıkarmaktadır. Burada önemli olan bebeğin dünyaya gözlerini açtığı andan itibaren onunla ilgilenen ve sık vakit geçiren bireyin varlığını kaybetme korkusudur.

Bebeklerde ayrılık kaygısı hangi durumlarda görülür?

Süt çocukluğu döneminin başlarında bebek anneyi, sesini, kokusunu tanır ve annesi yanındayken kendini güvende hissetmektedir.  Ufak ayrılıklar, uzaklaşmalar bile bebeği huzursuz eder. Sosyal çevrenin az olduğu, annenin bebeğin bakımını tek başına üstlendiği, aşırı kaygılı anne fenotipinde, ruhsal soruna sahip anne ve çocuk, aile içi sorun mevcudiyetinde, ailede ve çocukta fiziksel hastalık ve genetik yatkınlık durumunda ayrılma kaygısı daha yoğun olarak ortaya çıkmaktadır.

Bebeklerde ayrılık kaygısı belirtileri nelerdir?

Ayrılık kaygısı, süt çocukluğu döneminin sonlarına doğru ve oyun, okul çocukluğu dönemlerinde daha fazla belirti vermekle beraber süt çocukluğu döneminde; aşırı emmeye bağlanma, sürekli anne teması ve kucak alışkanlığı uykuya dalma ve uyku terörü belirtileri gösterebilir. Daha büyük çocuklara ayrılık kaygısı belirtileri kısaca şu şekilde sıralanabilir;

• Ebeveynden ayrılmada güçlük,
• Uykuya dalma problemler,
• Ayrılık anında öfke krizleri,
• Ayrılıkla ilgili kabus görmeler,
• Sürekli ebeveynleri taciz etme (telefon, mesaj),
• Fiziki yakınmalar yaratma (karın ağrısı, baş ağrısı vb),
• Okul devamsızlığı,
• Gece yalnız yatmama,
• Sosyal çevre edinme problemleri gibi belirtiler görülebilir.

Bebeklerde ayrılık kaygısı ne zaman başlar, ne zaman sonlanır?

Ayrılık kaygısı, gelişimsel sürecin normal bir parçası olarak çocuk 6 ila 8 ay olduğunda başlamaktadır. Çocuk sosyalleştikçe bakım veren kişiler dışındaki insanlarla iletişim kurmayı öğrendikçe azalarak bitmesi gerekir. Bu durum genellikle çocuğun 3 yaş civarına denk gelmektedir. Fakat 4 yaş ve üzerinde ki bir çocukta evden ya da ebeveyninden ayrılırken şiddetli korku ve endişe yaşama devam ediyor ve çocuğun hayatını etkiliyorsa bu durum “Ayrılık Kaygısı Bozukluğu (AKB)” olarak adlandırılır. AKB okul çocuklarında çok sık görülen ruhsal bir durumdur. Sıklığı %4-5 civarındadır. Kız çocuklarda daha sık saptanmasına karşın genel olarak kız erkek oranı eşittir.

Ayrılık kaygısını azaltmak için öneriler nelerdir?

Ayrılık kaygısı gelişim sürecinin normal işleyişi içerisinde görülen bir durum olmasından kaynaklı bu kaygı oluşumunu tam anlamıyla engellemek mümkün olmamaktadır. Uygulanacak önlemler ile süreç daha rahat atlatılabilir ve bu kaygı bozukluğunun kronikleşmesine engel olunabilir. Ayrılık kaygısını azaltmak için şu öneriler uygulanabilir;

• Çocuğunuz ile kaliteli zaman geçirin, her fırsatta oyun oynayın.
• Çocuğun kaygısını anladığınız belli edin eleştirel söylemlerden kaçının (‘’kocaman oldun ağlama’’,’’çok ayıp ediyorsun’’ gibi).
• Çocuğunuza döneceğiniz zamanı onun anlayacağı dilde belirtin.
• Bebeklik döneminden başlayarak sürekli yanınızda ya da yanında uyumayın, sosyal çevrenizi ve çocuğun sosyal çevresini dar tutmayın.
• Çocuğun yanından ayrılmadan önce nereye gideceğiniz ve ne kadar süre kalacağınız konusunda net olun belirsizlikten kaçının.

Ayrılık kaygısı ile mücadele için ebeveynlere önerilen baş etme yöntemleri

• Çocukla vedalaşırken mutlu ve rahat olun kesinlikle tedirgin ve üzgün davranmayın,
• Vedalaşmayı kısa tutun ve çocuk eğlenceli bir aktivitedeyken ayrılmaya çalışın,
• Çocukla ayrılmanız, yeni bir ortama gitmeniz gerektiğini, ne zaman döneceğinizi ve ona bu sürede kimin bakacağını onun anlayacağı dilde anlatın,
• Yeni bir ortama veya bakıcıya gideceği zaman destek olmak açısından siz de o ortamda zaman geçirin ve sevdiği bir eşyayı almasına izin verin,
• Ayrılık süresini kademeli olarak artırın ve söz verdiğiniz sürede yanında olun,
• Ne kadar kızarsanız dahi olumsuz sözlü ve fiziki tepkiler vermeyin.

Ayrılık kaygısının tedavisi var mıdır?

Normal gelişim sürecinde ortaya çıkan (6 ay-3 yaş arası) ayrılık kaygısı, ebeveynlerin tutumları doğru olursa tedavi gerektirmeden düzelen bir dönemdir. Ancak 4 yaş üstü çocuklarda ortaya çıkabilen AKB mutlaka tedavi edilmelidir, ilk tedavi şekli de bilişsel davranışçı tedavidir. Tedavi edilmediği takdirde AKB çocukların okul hayatındaki ve sosyal ilişkilerindeki işlevselliği önemli ölçüde olumsuz etkileyecektir.