Deprem korkusu (seismophobia) nedir?

“Seismophobia” olarak tanımlanan deprem korkusu veya deprem fobisi, kişinin olasılık dahilinde bulunan deprem riskleri nedeniyle kendisi ve sevdikleri için derin bir korku içine girmesi ve bu korkunun kişinin hayatını olumsuz yönde etkilemesi şeklinde nitelendirilir.

Deprem korkusu (seismophobia) belirtileri nelerdir?

Deprem korkusu direkt depremi yaşayanlar ve uzaktan şahit olanlarda da aynı şekilde ortaya çıkabilmektedir. Deprem korkusunun bir takım hem fizyolojik hem psikolojik etkileri vardır. Deprem korkusunun fizyolojik etkileri arasında;

• Yorgunluk,
• Bulantı,
• Baş ağrısı,
• Baş dönmesi,
• Hafıza bulanıklığı ya da
• Dikkat sorunları karşımıza çıkabilmektedir.

Direkt depremi yaşayanlarda bunlar daha sık görülmektedir. Depremi direkt yaşamayıp şahit olanlarda ise bu sorunlar daha hafif derecede görülmektedir. Bunlara ek psikolojik etkiler olarak;

• Uyku problemleri,
• Korku hali,
• Kaygı düzeyinin yükselmesi ve
• Tedirginlik gibi bazı davranışsal sorunlar da ortaya çıkmaktadır.

Bu tepkiler birçok organda hastalık için önemli bir nedensel rol oynar.

• Beyin yapısında
• Endokrin sistemde
• Nörotransmitter salınımda ve geri alımında
• Nöroimmun sistemde çeşitli değişikliklere sebep olabilmektedir.  

Stresin vücuda etkisi nedir?

Yaşanan olaylar kişi için stres verici etkiler ortaya çıkarmaktadır. Stres veren olaylara karşı herkesin vereceği tepkiler farklı olmaktadır.

Stres anında vücudumuzun bizleri hayatta tutmak için verdiği temel tepkiye “savaş ya da kaç tepkisi” denir. İnsan böylesi bir evrede alarm aşamasındadır, bu aşama kişiyi tehdit edici durumla karşılaştığında vücudunun vereceği savaş ya da kaç tepkisine hazırlar, eğer stres uzamazsa kişi adaptasyon evresine girer beden uyarılmadan önceki evresine dönmektedir.

Stres durumunda hangi hastalıklar ortaya çıkar?

Stres durumlarında böbreklerin hemen üzerindeki böbrek üstü bezi kortizol üretmektedir. Kortizol salınması sağlıksız bir şekilde artınca gece uykuya dalmakta ve sabah erken kalkmakta zorlanılmaktadır. Bu belirtiler zamanla sirkadiyen saatin bozulmasıyla uyku apnesi, kalp damar rahatsızlıkları, diyabet, obezite ve farklı hastalıklara neden olmaktadır. Bu tür durumlarda kişilerde zayıflayan bağışıklık sistemi, kanser, metabolik hastalıklar, depresyon, sindirim sistemi hastalıkları, kaslardaki kronik ağrılar veya migren gibi sorunlar ortaya çıkabilmektedir. Deprem sonrası psikolojimizin fizyolojik hastalıklara yol açmaması için uygun zamanda uzman yardımı alınması önemlidir.

Deprem korkusu (seismophobia) tanısı nasıl konulur?

Deprem korkusu (seismophobia) tanısı nasıl konulması için uzman yardımı alınmalıdır. Öncelikle depremi yaşayan kişi ruh sağlığı konusunda uzman kişiler tarafından dinlenir ve ayrıntılı şekilde değerlendirilir. Deprem fobisi yani deprem korkusunun tanısı kişideki bazı belirtilere bakılarak konulmaktadır. İlerleyen ve tedavi edilmeyen deprem korkusu, travma sonrası stres bozukluğu ve akut stres bozukluğu gibi ciddi psikolojik rahatsızlıklara sebep olabilmektedir. Depremi doğrudan yaşayanlar için direkt olarak psikolojik destek almak gerekir. Depremi yaşamasa da şahit olduğu görüntüler nedeniyle etkisinden çıkamayarak günlük hayatını olumsuz derecede etkileyecek düzeye gelen korkular yaşayan kişilerin de psikolojik destek için başvurmaları önem taşımaktadır. Uzmanlar terapiler esnasında gerekli donelere sahip olarak kişileri en uygun şekilde yönlendireceklerdir.

Deprem korkusu (seismophobia) tedavisi nasıldır?

Deprem korkusu tedavi sürecinde amaç kişiye bu korkuyla başa çıkma becerisi kazandırmaktır. Uygulanacak tedavi kişinin yaşadığı travmanın boyutuna göre, depremden birebir etkilenip etkilenmediğine göre ya da kişiye ait altta yatan farklı psikolojik problemler olup olmadığına göre sadece terapiler ya da ilaç tedavileriyle desteklenen terapiler şeklinde olabilmektedir.

Deprem korkusu (seismophobia) nasıl geçer?

Deprem korkusu yaşayan kişilerin uzman desteği alması önem taşımaktadır. Korku anında hislerini yakınlarıyla paylaşmak, olumsuz düşünceleri durdurmak için korkuları tanımlamak ve nefes teknikleri ile kaygı sırasında sakinleşmeye çalışmak deprem korkusuyla başa çıkma konusunda faydalı olabilmektedir. Deprem için önlem almak da korkuları hafifletebilmektedir. Bu nedenle riskli olmayan binalarda oturmak, deprem çantası hazırlamak ve evdeki eşyaları sabitlemek gibi önlemler deprem korkusunu yatıştırabilmektedir.

Deprem korkusu hakkında sık sorulan sorular

Depremden korkan herkese “deprem korkusu var” denilir mi?

Depremden korkan herkese “deprem korkusu var” denilmesi uygun değildir. Deprem korkusu kişide psikolojik belirtilerin yanı sıra fizyolojik problemlere de yol açabileceği için uzman psikolog ya da psikiyatri uzmanları bu kriterleri de değerlendirerek tanı koymaktadır. Deprem kişiler üzerinde hem fiziksel hem de psikolojik etki yaratan travmatik bir olaydır. Doğanın akışı gereği yaşanan bu durumlar insanoğlunun canlılığını ve fiziksel bütünlüğünü etkileyen bir deneyime dönüştüğünde travmatik yaşam deneyimleri ortaya çıkar. Ve bu travmatik yaşam deneyimleri; depremin yıkıcılığını ve canlıların üzerindeki tahribatını görüyor olmak ve yani canlılığın tehdit altında olması geride kalanlar için ve olayı yaşayanlar için bir kalıcı bir korku haline gelebilmektedir. Unutulmaması gereken nokta ise deprem korkusunu herkesin yaşayabilecek olmasıdır. Ancak bu korkunun kişinin yaşamını önemli oranda etkilemesi ve uyku düzeninin bozulması halinde deprem fobisinden bahsetmek uygun olacaktır. Doğal afeti hem yaşayan hem de yaşamadıkları halde şahit oldukları için etkilenen bireylerde bazı olumsuz düşünceler oluşmaktadır.

Depremzede bireyde, tekrar aynı afeti yaşamakla alakalı yoğun korkular görülürken, depremi yaşamamış fakat izlemiş olan bireylerde de “Acaba yaşar mıyım?” korkusu ortaya çıkmaktadır. Bu tepkiler normaldir. Oysa fobileri, bazı zamanlarda yaşanılan işlevsel korku ve kaygılardan ayırmak gerekmektedir. Binlerce insanın hayatına ve sağlığına mal olmuş böylesi yıkıcı bir depremin ardından hissedilen korku ve kaygı insanın güvende hissetme ihtiyacından kaynaklanır ve son derece doğaldır. "Seismophobia" yani deprem korkusuna sahip olan kişilerde ise kendisinin ve sevdiklerinin deprem sonucu zarar görme ihtimalinden dolayı yoğun bir korku hakim olmaktadır.

Deprem korkusu (seismophobia) yaşayanlara öneriler nelerdir?

Deprem korkusu (seismophobia) yaşayanlar öncelikle uzman yardımı almalıdır ve yaşam tarzı ile düşünce yapısında bazı değişiklikler sağlanmalıdır. Ne yazık ki deprem korkusunun direkt ortadan kaldırılması mümkün değildir. Ancak kişinin ilk etapta kendini güvende hissedeceği bir yaşam alanı içerisinde olması ve daha önceden deprem anıyla ilgili olarak en azından bir takım planlarının yapılmış olması bir nebze olsun iyi hissetmesini sağlayacaktır. Tabi bu süreçte haberlerde ve sosyal medyada deprem gelişmelerinin günlük yaşamı bozacak şekilde takip edilmemesidir. Çünkü bu da korkuyu aktif tutmaktadır. Temel yaşam ihtiyaçları sağlandıktan sonraki en önemli konu ise deprem korkusundan tamamen kurtulmak için bir psikoloğa danışılması olacaktır. Psikoterapiler ve gerekli durumlarda psikiyatrist destekli ilaç tedavileriyle yaralar zamanla sarılmaya başlanacaktır. Tüm bunlara ek olarak, deprem korkusu olan kişi öncelikle kendisini başka aktivitelere yönlendirmeli ve zihnini deprem konusundan uzak tutmaya çalışmalıdır. Mümkün olduğunca günlük yaşantıya aktif şekilde devam etmeye ve rutin yaşamı sürdürmeye çalışmak en doğru karar olacaktır.

Deprem korkusundan nasıl kurtulurum?

Deprem korkusundan kurtulmak için kişi bazı kişisel önlemler de alabilir. Deprem çantası hazırlamak kaygıyı bir nebze olsun azaltacaktır ancak bunu göz önünde bir yere koyarak her dakika depremi hatırlamak doğru değildir. Rahatlatıcı müzikler dinlenebilir, nefes egzersizleri ve gevşeme çalışmaları yapılabilir. Tüm bunlara rağmen deprem korkusu kişide günlük yaşamı olumsuz etkileyecek düzeylerde seyretmeye devam ediyorsa psikolojik destek almaktan kaçınılmaması önem taşımaktadır.