Güneş alerjisi nedir? Güneş alerjisi belirtileri nelerdir?

Güneş alerjisi nedir?

Isı, ışık ve enerji kaynağı olan güneş, dünyada hayatın devam etmesi için önemli bir unsurdur. Canlıların D vitamini sentezini sağlayan güneş ışınları, aynı zamanda da mutluluk kaynağıdır. Güneş ışınlarına canlıların bilinçsizce maruz kalması ise bazı sağlık sorunların oluşmasına neden olur.

Güneş alerjisi ile güneş yanığını birbirinden ayırmakgerekir. Pek çok insan güneş yanığı ile güneş alerjisinin aynı şey olduğunu zannetmektedir. Güneş alerjisi çok nadir görülen bir sağlık sorunudur. Güneş alerji isegüneşe çıkıldığı anda başlayarak kendini kaşıntı, kızarıklık, kabarıklık ve şişlikle belli eder. Aslında güneş alerjisi ürtiker gibi aşırı duyarlılık reaksiyonudur. Çeşitli ilaçlar ile kozmetik maddelerin ultraviyole radyasyon (UVR) ile birlikte etki göstermesi sonucu ortaya çıkan döküntüler ve bağışıklık sisteminin etkili olduğu güneş alerjileri, güneş ışınlarına karşı vücudun gösterdiği bir reaksiyondur. Ancak her döküntü güneş alerjisinin belirtisi değildir. Güneş yanığı ise ölçüsüz güneşe maruz kalan her insanda cilt renginde koyulaşmayla(bronzlaşma) ve kızarmayla başlamaktadır. Güneş alerjisi kadınlarda erkeklere oranla 3 kat fazla görülmektedir. 

Güneş yanığı ile güneş alerjisi aynı mıdır?

Güneş yanığı, güneş ışınlarına maruz kalınmasıyla ortaya çıkan bir durumdur. Korumasız uzun süre güneş altında kalmak ciltte yanığa neden olacaktır. Ancak güneş alerjisinin oluşması için güneş altında 1-2 dakika bile kalmak yeterli olmaktadır. Hatta saniyeler içinde güneş alerjisi olanlarda kaşıntı, şişlik, yanma, batma gibi ürtiker denilen reaksiyon ortaya çıkmaktadır. Güneş yanığı ise en erken 15-20 dakika içinde güneşle temas eden vücudun açık bölgelerinde oluşmaktadır. Esmer tenlilerde cilt koyulaşması şeklinde, beyaz ve kızıl tenlilerde ise kızararak gerçekleşmektedir. Esmer tenlilerde yanığın oluşması, beyaz ve kızıl tenlilere göre daha uzun sürmektedir. 

Güneş yanığı foto alerji ve güneşle tetiklenebilen pek çok hastalığa neden olabilmektedir. Yanık, uzun vadede ciltte tamiri mümkün olmayan DNA hasarına, malignmelanom olarak bilinen cilt kanserine, göz çevresinde ve deride erken yaşlanmaya yol açacaktır. Bunun için güneş ışınlarının zararlı etkilerinden korunmak gerekmektedir. Güneş ürtikeri de olarak bilinen güneş alerjisi ise ciltte kurdeşen tablosuna neden olan nadir görülen bir alerjik reaksiyondur. Kırmızı renkli lekeler ya da şeritler ile kendini belli eden alerji, ağrılı ve kaşıntılı bir sürecin başlamasına neden olmaktadır. Uzun veya kısa süreli olabilen alerji, güneşe maruz kaldıktan hemen sonra başlamakta, vücudun bu duruma neden tepki verdiği tam olarak bilinmemektedir. Kronik hale gelebilen güneş alerjisi tedavi edilebilmektedir.  

Güneş yanığı neden olur?

Güneş yanığının nedeni derinin aşırı miktarda ultraviyole ışınlarına maruz kalmasıdır. Bulutsuz bir havada ve deniz seviyesinde yaz aylarında çok görülen bir durumdur. Özellikle yaz aylarında tatilciler uzun süre deniz suyunda kaldıklarında bile yanık oluşabilmektedir. Çünkü güçlü ultraviyole ışınlar sudan geçerek yanığa neden olabilmektedir. Ayrıca sudan yansıyan ışınlar da yanığın derecesini artırmaktadır. Her ne kadar suyun serinlettiği düşünülse de ultraviyole ışınlar suyun metrelerce altına geçerek etkili olmaktadır. Ultraviyole ışınları 3 çeşittir. Bu ışınlar; UVA, UVB ve UVC’dir.

UVA Işınları

UVB’den daha az etkili olan UVA ışınları derinin alt katmanlarına kadar etki etmektedir. Bu ışınlar, cildeelastikiyet kazandıran dermis tabakasını tahrip edebilmektedir. Uzun süre UVA ışınlarına maruz kalmak deride erken yaşlanmaya neden olmaktadır.

UVB Işınları

UVB ışını derinin epidermis tabakasının üst kısmını etkilemektedir. UVB ışınını uzun süre maruz kalınması kızarma, şişme ve ağrıya neden olabilmektedir.

UVC Işınları

atmosferde filtre edilen UVC ışınları diğer 2 ışına göre daha zararsızdır. UVC ışınlarından korunmak için fazladan bir şey yapmaya gerek yoktur.

UVA ve UVB cilt (deri) kanserine neden olmaktadır. Cilt kanserine, yapay ışın kaynakları olan solaryum ve fototerapi gibi ultraviyole ışınlara maruz kalmak da neden olmaktadır. 

Güneş yanığında, cilt rengi ve tipi ile ışığın süresi ve şiddeti gibi faktörler etkilidir. Deniz kenarı ile ışığı yansıtan açık renkli yüzeyler ve yüksek rakımlı yerlerde güneş yanığının oluşma derecesi yüksektir. Dünyada her 300 metre yükseklikte enerji artışı % 5’dir. Özellikle çocukluk çağından başlayarak güneş ışınlarına uzun süre maruz kalmak ileriki yaşlarda cilt kanseri olasılığını da artırmaktadır. Açık tenli, renkli gözlü, sarı ya da kızıl saçlılar güneş ışınlarına karşı daha duyarlıdır. Güneş ışınlarının etkisi arttığında ıslak giysilerden de geçmektedir. Ayrıca kardan güneş ışınları yansıyacağı için soğuk havada bile güneş yanığı oluşabilmektedir. 

Güneş yanığının belirtileri nelerdir?

• Oluşan kızarıklık ve ağrı.
• Deri sıcaklığının artması ve derinin gerilmesi. 
• Deride 1-2 gün içinde pullanma ve soyulma başlaması. 

Şiddetli güneş yanığında ise oluşan belirtiler şunlardır;

• Deride şişme, ödem ve sertleşme.
• Üşüme hissinin ortaya çıkması.
• 38 derecenin üzerindeki ateş.
• Halsizlik, nabzın hızlanması ve nefes alıp vermedeki artış.
• Susuzluk hissinin ortaya çıkması.
• Gözlerin ışığa karşı aşırı duyarlı olması.
• Baş ağrısı ve mide bulantısı.

Güneş yanığının tedavisi var mı?

Güneş yanığının tedavisinde parasetomol etkin maddeli ağrı kesiciler ve antihistaminikler etkili olmaktadır. Çok bilinmese de aspirin kullanılması gerekmektedir. Ayrıca güneş yanığının derecesine göre belli bir süre yanıktan etkilenen kişiye hastanede serum verilmesi gerekebilir. Semptomları azaltmak için soğuk duş önerilebilir. 

Güneşten korunmak için ne yapmalı?

Güneş koruyucular kimyasal ve fiziksel olarak ikiye ayrılmaktadır. Bu koruyucular kendi içinde avantaj ve dezavantajlara sahiptir. İkisi arasındaki tercih; kişinin cilt tipine, cilt hassasiyetine ve tercih ettiği dokuya göre yapılmalıdır.

Kimyasal güneş koruyucular organik bileşikler içerir. UV ışınlarını absorbe eder. Cilt yüzeyinin altında gerçekleşen kimyasal reaksiyonla cildi UV ışınlarından koruyan bir güneş koruyucu olarak düşünülebilir. Hafif ve yapışkan olmayan bir dokuya sahiptir. Fiziksel güneş koruyuculara kıyasla ciltte daha kolay yayılır.

Bununla birlikte cilt tarafından emildiği için gözenekleri tıkama olasılığı vardır, ayrıca mutlaka güneşe çıkmadan dakikalar önce uygulanmalıdır.

Fiziksel güneş koruyucular cilt yüzeyinde işlev gören titanyum dioksit veya çinko dioksit gibi aktif mineral bileşenler içerir.

Bu koruyucular UVA ve UVB ışınlarına karşı koruma sağlar, genellikle geniş spektrumludur. 

Cilt yüzeyinde çalıştığı ve cilde nüfuz etmediği için gözenekleri tıkama olasılığı daha azdır.

Eğer aceleyle dışarı çıkılması gerekiyorsa, önceden güneş koruyucu uygulayacak vakit yoksa, cildi güneş ışınlarından korunduğundan emin olmak için fiziksel bir güneş koruyucu tercih edilmelidir. Kimyasal güneş koruyucudan farklı olarak ter ve sebum nedeniyle pütürlenerek ciltten dökülebilir. Bu nedenle birkaç saatte bir yeniden uygulanması bir zorunluluktur. Ayrıca ciltte beyazlık bırakacağı için cilt tonunu değiştirebilir.

Güneş alerjisi hangi mevsimde olur?

Güneş yanığı kışın kardan yansıyan ışınlarla bile oluşurken, güneş alerjisi en sık yaz mevsiminde ortaya çıkmaktadır. Güneş alerjisi olanların yazın tatile çıkmadan dermatoloji hekiminden öneri alması gerekir.

• Cilt alerjisi olanlar güneşin zararlı ışınlarından korunacak ekstra tedbirler almalıdır. 
• Güneşin zararlı etkilerinden korunmak için 11.00-16.00 saatleri arasında uygun güneş koruyucular kullanılmalıdır. 
• Vücudun ihtiyacı olan D vitamini sentezi için sabah saat 9.00’dan önce 15 dakika güneşe çıkılabilir.
• Güneş alerjisinden korunmak için şapka ve gözlük kesinlikle kullanılmalıdır. 
• Uzun kollu, hava alabilen kumaştan yapılmış açık renkli geniş kıyafetler tercih edilmelidir. 
• Güneş alerjisi olan çocuklar için yaz mevsimi boyunca daha fazla tedbir alınmalıdır. Güneş koruyucu kullanmadan kesinlikle güneşe çıkartılmamalıdırlar. Çocuklar suya her girip çıktığında güneş koruyucuları yenilenmelidir. 

Güneş alerjisi oluşması durumunda diş macunu veyoğurt gibi maddeler kesinlikle sürülmemeli, vakit kaybetmeden en yakın sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır. 

Güneş alerjisi nasıl anlaşılır?

Ciltte kızarıklıkla başlayan güneş alerjisi, kabarıklık ve şişlikle kendini belli etmekte kaşıntıya neden olmaktadır. Genelde güneşe her zaman maruz kalan ellerde ve yüzde alerjik reaksiyon başlamayabilir. Bazen de ince kıyafetlerden geçebilen şiddetli ışınlar kurdeşen şeklinde kendini belli etmektedir. 

Güneş alerjisinin belirtileri nedir?

Güneş alerjisinin belirtileri; kaşınma, batma hissi, döküntü ve ciltteki kırmızımsı lekelerdir. Kurdeşen cildin büyük bir bölümüne yayılırsa farklı belirtiler de görülebilmektedir. 

• Düşük tansiyon ortaya çıkabilir. 
• Şiddetli baş ağrısına neden olabilir.
• Mide bulantısı bile olabilmektedir.
• Nefes alıp vermede zorluk yaşanabilmektedir.

Güneş alerjisinin sebebi nedir?

Güneş alerjisinin nedeni tam olarak bilinmemektedir. Güneş ışınlarının, cilt hücrelerinde histamin ya da başka bir kimyasala bağlı olarak salınımı etkinleştirdiği düşünülmektedir. Bu durum, antijen-antikor reaksiyonu olarak tanımlanmaktadır. Bağışıklık sisteminin güneş ışığına karşı tepki veren antijen ya da tahriş edici kimyasala karşı antikor üretimi sonrasında alerjinin başladığı bilinmektedir. 

Güneş alerjisi en çok kimlerde olur?

Kadınlarda erkeklere göre daha fazla görülen güneş alerjisi her yaş, cinsiyet ve ırktan insanda görülebilmektedir. Ancak bazı durumlarda oluşma riski yüksektir. 

• Ailesel yatkınlık. Ailesinde güneşe alerjisi olanlarda risk yüksektir.
• Ciltte önceden dermatit (iltihaplanma) olması. 
• Güneş alerjisini tetikleyecek parfüm, dezenfektan ya da farklı kimyasalların sürekli kullanılması. 
• Alerjiyi tetikleyecek bazı ilaçların kullanılması.

Güneş alerjisi nasıl teşhis edilir?

Uzman hekimler ya da dermatologlar güneş alerjisinin oluştuğunu muayene sırasında anlayabilmektedir. Güneş alerjisi genelde güneşe maruz kalındıktan 1-2 dakika içinde oluştuğu için hekimler genelde teşhis koyabilmek için, ‘Kızarıklıklar güneşe çıktıktan ne kadar süre sonra oluştu?’ sorusunu soracaktır. Teşhisin doğrulanması için test yapılması gerekmektedir. 

Fototesti, farklı dalga boylarındaki bir güneş lambasından gelen UV ışınına cildin nasıl tepki verdiğini ölçmektedir. Cildin herhangi bir maddeye verdiği tepki hekim tarafından belirlenmeye çalışılacaktır. 

Güneş alerjisinin tedavisi var mı?

Kaşıntı ve ağrı şikayetini azaltacak heksilen glikol içeren kremler kullanılmalıdır. Cildin nemlenmesini sağlayarak gerginliğini alacak kremler tavsiye edilir. Alerjinin yeniden oluşmaması için UVA / UVB ışınlarına karşı koruma sağlayan losyonlar kullanılmadır. Özellikle alerjiyi gideren ilaçlar dermatologlar tarafından verilmelidir. 

Güneş alerjisine ne iyi gelir?

Güneş alerjisine iyi geldiği söylenen yoğurt, diş macunu ve başka maddeler deriye kesinlikle sürülmemelidir. Alerjiye neyin iyi geleceğinden önce sorulması gereken, ‘Güneş alerjisine neden olan reaksiyonun başlamasını nasıl engelleyebilirim?’ sorusudur. Çoğu zaman bilinmeyen maddelerin güneş alerjisi sonrasında deriye sürülmesi tabloyu daha da kötüleştirmektedir.  

Güneş alerjisinin isilikten farkı nedir?

Güneş alerjisi sadece güneş ışığına maruz kalındığında oluşurken, isilik her durumda ortaya çıkabilmektedir. Mesela bebeklerde güneşe maruz kalmadan sadece sıcağa bağlı olarak isilik ortaya çıkabilmektedir.

Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.