Kronik Böbrek Hastalığında Beslenme Nasıl Olmalıdır?

Kronik Böbrek Hastalığı Nedir?

Kronik böbrek hastalığı (KBH), böbrekler kalıcı olarak hasar görmüş demektir. Böbrekler vücutta bir filtre gibi görev alır. Hasarlı böbrekler kişiyi sağlıklı tutamaz. Böbrek hasarı durumunda kan yeterince iyi filtrelenemez ve böbrekler vücutla ilgili diğer görevlerini de yapamazlar. Böbrek hastalığı bir gecede olmaz. Bu yavaş yavaş ve aşamalı olarak gerçekleşir. Erken evrede birçok insanda herhangi bir belirti yoktur. Fakat erken dönemde tespit edilip tedaviye başlanırsa, böbrek yetmezliği yavaşlatılabilir veya durdurulabilir. Böbrek yetmezliği daha da kötüye giderse, atıklar kanda yüksek seviyelere çıkabilir ve kişiyi hasta hissettirir. Yüksek tansiyon, kansızlık (anemi), zayıf kemikler, beslenmenin bozulması ve sinir hasarı gibi problemler yaşanabilir.

Kronik böbrek hastaları nasıl beslenmelidir?

Böbrekler, su ve minerallerin (sodyum, potasyum ve fosfat) atılımını yeme ve içme alışkanlıklarına göre ayarlayarak su ve tuz dengesini sabit tutar. Vücutta çok fazla sodyum kalırsa, bu dokularda su tutulmasına yol açar. Çok fazla potasyum kardiyak aritmilere yol açabilir. Kronik böbrek hastalığında temel olarak dengeli beslenmeye dikkat edilmelidir. Günlük protein alımı sınırlandırılmalıdır. Potasyum, sodyum ve fosfat içeriği yüksek olan besinlerden kaçınılmalıdır. Bitkisel proteinler, hayvansal proteinlere tercih edilmelidir. Sebzeler ayrıca vücudu alkali hale getirmektedir. Potasyum içeriği yüksek olmayan sebzeler tercih edilmelidir. Tahıllar ve makarna bitkisel protein kaynağıdır. Özellikle işlenmiş ve hazır gıdalar yüksek sodyum, fosfat ve potasyum içeriklerinden dolayı tüketilmemelidir. Potasyum açısından zengin besinler azaltılmalıdır. Özellikle muz, baklagiller, kuruyemişler, kuru meyveler, sebze ve meyve suları, domates ve hazır patates ürünleri potasyum açısından oldukça zengindir. Bozulmuş böbrek fonksiyonu idrarla sodyum atılımını azalttığı için sofra tuzu (sodyum klorür) azaltılmalıdır. Tuz içeriği düşük besinler ve içecekler tercih edilmelidir.

Böbrek hastaları hangi meyveleri yemelidir?

Bozulmuş böbrek fonksiyonu, %95'i böbrekler yoluyla atıldığı için potasyum atılımını büyük ölçüde azaltır. Bu nedenle kandaki potasyum düzeyi beslenme yoluyla sabit tutulmalıdır. Meyve ve sebzeler az ya da çok oranda potasyum içermektedir. Böbrek hastalarının meyve tüketirken potasyum oranı yüksek olanlardan uzak durması ve meyveyi çok ölçülü tüketmesinde fayda vardır.

Böbrek hastaları hangi ekmeği yemelidir?

Tahıllardan tam taneli tahıllar potasyum içeriği yüksek olduğu için kepek ekmeği ya da tahıllı ekmekler yerine beyaz ekmek gibi rafine tahıllar tüketmelidir. Dışardan alınan ekmeklerin içerdiği tuz oranı yüksek olabilmektedir. Ekmek mümkünse evde tuz eklenmeden yapılıp tüketilmelidir. Kilo kontrolü yapmak ve kilo almamak için ekmeğin ölçülü tüketilmesi gereklidir.

Böbrek hastaları kahvaltıda ne yemelidir?

Protein kaynakları hastalığın aşamalarına bağlı olarak sınırlandırılabilirken günlük protein gereksiniminin alınması vücuttaki anabolik sürecin devamlılığı için önem arz etmektedir. Kahvaltı için başlıca hayvansal protein kaynağı olarak peynir ya da yumurta tercih edilebilir. Kahvaltıda zeytin tüketimine tuz içeriği nedeniyle dikkat edilmelidir. Yine tuz içermeyen ekmek kahvaltıda tüketilebilir.

Böbrek yetmezliğinde beslenme nasıl olmalı?

Böbrekler vücudun asit-baz dengesinde rol oynar. Daha az çalışırlarsa, yiyeceklerden gelen asitler daha az elimine edilir. Bu nedenle vücuttaki asit oranını yükselmek yerine alkali bir diyetin benimsenmesi tavsiye edilir. Vücudun asit yükünü sınırlayarak böbrek fonksiyonlarındaki düşüş yavaşlatılabilir. Böbrek yetmezliği durumunda, protein alımının sınırlandırılması da  tavsiye edilir,   çünkü proteinler, vücut onu ortadan kaldırmakta güçlük çekerse kanda birikebilen üreye dönüşür. Protein alımı ne kadar düşük olursa, hastalık o kadar yavaş ilerler. Tuz alımı azaltılmalıdır. Günde 6 gramdan daha az tuz tüketilmelidir.  Tuz; ekmek, peynir, konserveler, işlenmiş etler, cipsler, krakerler ve hazır yemeklerde bulunmaktadır. Farkında olmadan yeterince tuz tüketimi yapılmaktadır. Bu sebeple yemeklere ekstra tuz eklenmemedir. Yemekler tuz yerine otlar ve baharatlarla tatlandırılabilir, konserve yerine taze sebze tüketimini tercih edebilir, tuz oranı yüksek hazır yemeklerden uzak durulabilir. Ayrıca fosfor ve potasyumdan zengin besinlerden kaçınmak gerekir.

Böbrek yetmezliğinde yenilmemesi gereken yiyecekler nelerdir?

Böbrek yetmezliğinde kan, fazla fosfor, potasyum ve sodyumdan uygun şekilde temizlenmez. Yüksek fosfor ve kalsiyum seviyeleri damarlarda, akciğerlerde, gözlerde ve hatta kalpte kalsiyum birikmesine yol açabilir. Bu nedenle sakatat, baklagiller, süt, peynir, çikolata gibi yüksek oranda fosfordan zengin gıda kaynaklarının sınırlandırılması gerekmektedir. Potasyum da fosfor gibi uzak durulması gereken bir mineraldir. Şeftali, erik, kayısı, mango, avokado, muz, kivi ve kuru meyveler potasyum açısından zengindir. Tuz içeriği yüksek salamura edilmiş besinler, hazır ve işlenmiş gıdalar da tüketilmemesi gereken besinler arasında yer almaktadır.

Yenilmemesi Gereken Yiyecekler:

• Beslenme programında önerilenden fazla süt, yoğurt, et, balık, tavuk, ekmek, sebze ve meyve tüketilmemelidir.
• İçeriği bilinmeyen çörek, kek, kurabiye, pasta börek, bisküvi, kraker
• Konserve yiyecekler, turşu, salamura, sucuk, pastırma, salam, sosis, zeytin vb.
• Kuruyemişler (badem, ceviz, fındık, fıstık vb.
• Kurutulmuş meyveler (kuru kayısı, kuru erik, pestil vb.).
• Çikolata, kakao katılmış hazır puding vs, tahin, pekmez, tahin helvası
• Et suyu ve hazır et suyu tabletler, et suyu ile yapılmış tüm yiyecekler
• Meşrubatlar (kola, gazoz, hazır meyve suları, sebze suları, kahve, neskafe, boza, maden suyu ve alkollü içecekler)
• Kepek ve kepek ekmeği. Tam tahıl buğdayı kullanılan unlu gıdalar
• Bulgur
• Kuru baklagiller (kuru fasulye, nohut, mercimek vb.)
• Soya fasulyesi, soya unu
• Pancar, bakla, pazı, bal kabağı (kış kabağı), enginar, börülce, ebegümeci, brüksel lahanası, karalahana, ıspanak, mantar, kereviz
• Muz, kavun, kivi, kayısı, avokado, Hindistan cevizi
• Hazır yiyecekler (hazır çorbalar, hazır tatlılar, mısır gevrekleri (cornflakes vb.), patates ve mısır cipsleri, hazır soslar, hazır köfte, hazır yemek harçları)
• Ev salçası
• Sakatatlar (karaciğer, böbrek, beyin, dil, dalak, yürek, işkembe)
• Yağda kızartılmış, kavrulmuş yiyecekler
• Tuz ve kabartma tozu eklenmiş tüm besinler

Böbrek yetmezliğinde örnek diyet listesi

2200 kalorilik 72 gr proteinli az yağlı az kolestrollü kan şekeri regüle edici tuzsuz metabolik sendromla uyumlu örnek Kronik böbrek yetmezliği diyeti:

Sabah

• Açık çay ( şekersiz)
• 1 kibrit kutusu yarım yağlı beyaz peynir
• 3 ince dilim beyaz ekmek

Ara:

• 1 adet diyabetik proteinsiz kurabiye (262kkcal)
• 1 çay bardağı süt

Öğle:

• 2 köfte büyüklüğü kadar ızgara et /tavuk
• 2 yemek kaşığı zeytinyağlı sebze yemeği(haşlanmış, süzülmüş()1 tatlı kaşığı yağ)
• 2 porsiyon makarna (1 tatlı kaşığı yağ)
• 3 ince dilim beyaz ekmek

Ara:

• 1 kase nişasta peltesi
• 1 porsiyon meyve

Akşam:

• 2 köfte büyüklüğü kadar ızgara et /tavuk
• 2 yemek kaşığı zeytinyağlı sebze yemeği(haşlanmış, süzülmüş)1 tatlı kaşığı yağ
• 4 yemek kaşığı kaymaksız yoğurt
• 2 ince dilim beyaz ekmek
• 2 porsiyon pirinç pilavı (2 tatlı kaşığı yağ)

Ara:

• 1 küçük boy elma(kabukları soyulmuş)
• 1 çay bardağı süt
• 4 adet tuzsuz bisküvi

Öneriler:

• Ekmekler ve yemekler tuzsuz
• Sebzeler ince ince doğranmış ve haşlama suyu dökülerek pişirilmelidir.
• Tuzlu yiyeceklerden kaçının
• Ağız kuruluğu için ince kesilmiş limon kabuğu çiğneyebilirsiniz
• Günlük yarım saat yürüyüş egzersiz yapabilirsiniz.

Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.