Adenomyozis Nedir? Belirtileri, Nedenleri ve Tedavisi

Adenomyozis, rahmin iç yüzeyinden gelen dokunun rahim duvarında büyümesiyle ortaya çıkan bir hastalıktır. Bu durum yaşandığında rahim boyutu iki ya da üç katına kadar çıkabilir. Ağrılı ve krampla geçen adet dönemleri ya da ağrılı cinsel ilişki adenomyozis belirtileri arasında sayılır. Bu hastalık durumu genellikle ilaç ya da ameliyatla tedavi edilmektedir.

Adenomyozis Nedir?

Adenomyozis, adet kanaması ile atılan rahim içi zarın (endometriyum), rahimin kas duvarına (miyometrium) doğru büyümesi ile ortaya çıkan iyi huylu bir kadın hastalığıdır. Rahimde kalınlaşmaya neden olan bu hastalık uzun süreli adet kanamalarına, sancılı ve kramplı ağrılara neden olur. Kadınlarda özellikle üreme dönemlerinde ortaya çıkabilir. Adenomyozis hayatı tehdit etmeyen bir durum olsa da yoğun kanamalar ve ağrılar kadınların hayat kalitesini etkileyebilir.

Endometriyal hücrelerin rahim kası içinde yer değiştirmesi, rahimde yaygın bir kalınlaşmaya ve dokuda iltihabi tepkilere neden olur. Bu değişiklikler, ağrılı adet dönemleri, uzun süren kanamalar ve zamanla rahmin büyümesi gibi belirtilerle kendini gösterir.

Adenomyozis hastalığının kesin nedeni tam olarak anlaşılamamış olsa da uzmanlar birkaç risk faktör üzerinde durur. Rahim iç tabakasındaki hücrelerin doğum sırasında, rahim ameliyatlarından (örneğin sezaryen, kürtaj) sonra ya da hormonal değişiklikler nedeniyle kas dokusuna geçebileceği değerlendirilir. Ayrıca, östrojen hormonunun bu hücrelerin büyümesini teşvik ettiği ve hastalığın gelişmesinde rol oynadığı bilinir. Genetik yatkınlık, yaş faktörü (özellikle 30-50 yaş arası kadınlar) ve daha önce geçirilen gebelikler de adenomyozis riskini artıran diğer faktörler arasında yer alır.

Nedenlerinin yanı sıra adenomyozis hastalığı bazen belirti vermeden ilerleyebilir ancak birçok kadında yaşam kalitesini düşürecek düzeyde şikayetlere yol açabilir. Özellikle adet dönemlerinde şiddetli kramplar, yoğun ve uzun süreli adet kanamaları, cinsel ilişki sırasında ağrı (disparoni) ve kronik pelvik ağrı en yaygın olarak görülen belirtilerdendir. Bazı kadınlar ise kasık bölgesinde sürekli bir basınç hissi ve rahim büyümesine bağlı karında şişkinlik gibi rahatsızlıklar yaşayabilir. İleri adenomyozis vakalarında anemi (kansızlık) da görülebilir. Çünkü sürekli kan kaybı vücuttaki demir seviyelerini düşürebilir.

Adenomyozisin teşhis süreci, hastanın ayrıntılı tıbbi öyküsünün alınması ve fiziksel muayene ile başlar. Muayene sırasında doktor rahimde büyüme ya da hassasiyet fark edebilir. Tanının netleşmesi için transvajinal ultrasonografi, manyetik rezonans görüntüleme (MRI) gibi ileri görüntüleme yöntemlerinden yararlanılır. Ultrason, rahim duvarında kalınlaşma ve heterojen görünüm saptayabilirken, MRI adenomyozise özgü bulguları daha da net gösterebilir. Bazen adenomyozis, histerektomi (rahmin alınması) sonrası yapılan patolojik incelemelerle kesin olarak doğrulanabilir.

Adenomyozis tedavisi ise kişinin yaşadığı semptomlara, hastanın yaşı ve çocuk sahibi olma isteğine göre planlanır. Hafif şikayetlerde ağrı kesiciler ve adet döngüsünü düzenleyen hormonal ilaçlar (doğum kontrol hapları, hormonlu rahim içi araçlar gibi) semptomları hafifletebilir. Ağır vakalarda ise rahmin tamamen alınması (histerektomi) kesin çözüm olabilir. Özellikle diğer tedavilere yanıt alınamadıysa ve hasta doğurganlık planı yapmıyorsa histerektomi uygulanabilir. Son yıllarda, rahim arter embolizasyonu gibi daha az invaziv girişimler de adenomyozis tedavisinde alternatif yöntemler olarak uygulanmaktadır.

Temelde adenomyozis hayatı tehdit eden bir hastalık değildir ancak tedavi edilmediğinde, aşırı kanama, sürekli ağrı ve kansızlık gibi ikincil sorunlara yol açarak yaşam kalitesini ciddi şekilde düşürebilir. Erken tanı ve doğru tedavi yöntemleriyle semptomlar yönetilebilir ve kadınların yaşam konforu artırılabilir.

Adenomyozis Neden Olur?

Adenomyozis hastalığının neden geliştiğine dair net bir bilgi yer almamaktadır. Fakat bazı faktörler adenomyozisin tetiklenmesine neden olur. Bu durumun gelişmesine neden olan olası risk faktörleri şunlardır:

• Doğumdan sonra oluşan rahim iltihabı
• Büyüyen rahim duvarında ki fazladan dokular
• Rahim kasındaki kök hücreler
• Hormonal faktörler
• Genetik yatkınlık
• Yaş
• Cerrahi müdahaleler

Hormonal faktörler

Vücutta yer alan östrojen ve progesteron hormonlarının dengesizliği adenomyozise neden olabilmektedir. Özellikle östrojen hormonundaki yükseliş rahimde adenomyozisin büyümesine neden olur.

Genetik yatkınlık

Aile geçmişinde adenomyozis bulunan kadınların bu durumu yaşamaları daha yüksek olmaktadır.

Yaş

Adenomyozis, özellikle 40-50 yaşlarındaki kadınları etkilediği bilinir. Bu yaştaki kadınlar için risk faktörü oluşturmaktadır.

Rahim içi iltihaplanma

Rahim içi iltihaplanmalar adenomyozise neden olarak kadınlarda rahmin büyümesine neden olabilir. İltihaplanma, endometrial hücrelerin yer değiştirmesine neden olarak bu duruma zemin hazırlar.

Doğum ve cerrahi müdahaleler

Sezaryen ameliyat ya da rahim içerisinde yapılan müdahaleler adenomyozis riskini artırmada rol oynayabilir.

Adenomyozis nedenleri net bir şekilde belli olmasa da her faktör kadından kadına göre farklılık gösterir. Bu durumdan şüphelendiğinizde mutlaka kadın hastalıkları ve doğum uzmanından destek alarak doğru tedavi sürecini başlatmanız gerekebilir.

Adenomyozis Belirtileri Nelerdir?

Adenomyozis, üç kişiden birinde belirti ve semptom göstermeyebilir. Belirti gösterdiği durumlarda ise şu durumlar görülür:

• Ağrılı adet görme (dismenore)
• Yoğun adet kanaması (menoraji)
• Düzensiz ve anormal adet görme
• Şiddetli kramp ya da pelvik ağrı
• Cinsel ilişki sırasında ağrı (disparoni)
• Kısırlık
• Büyümüş rahim
• Karnınızda şişkinlik
• Sık idrara çıkma
• Kabızlık
• Kansızlığa bağlı olarak halsizlik, çarpıntı ve yorgunluk

Adenomyozis hamileliği etkiler mi?

Adenomyozis hastalığı, doğrudan doğurganlık üzerinde olumsuz etkiler yaratabilecek bir rahim hastalığı olarak kabul edilir. Rahim iç dokusunun, kas tabakasına anormal şekilde yayılması sonucunda rahim yapısında meydana gelen değişiklikler, embriyonun rahme tutunmasını ve sağlıklı bir gebeliğin devamını zorlaştırabilir. Özellikle rahim duvarındaki kalınlaşma, kronik iltihaplanma ve rahim iç ortamının bozulması gibi durumlar döllenmiş yumurtanın rahime yerleşmesini güçleştirebilir.

Bazı çalışmalara göre, adenomyozisi olan kadınlarda gebe kalma süresi uzayabilir ve doğal yolla gebe kalma oranı azalma eğiliminde olabilir. Ayrıca adenomyozis, düşük yapma riskinde artış, erken doğum ve plasenta ile ilgili komplikasyonlar gibi gebelik sürecinde sorunlara yol açabilir. Rahim kas tabakasındaki yapısal düzensizlikler, gebelik sırasında rahmin esnekliğini azaltabilir ve bu da doğum öncesi problemleri beraberinde getirebilir.

Bununla birlikte, adenomyozis hastalığına sahip her kadın mutlaka doğurganlık sorunları yaşayacak diye bir kural yoktur. Hafif vakalarda veya uygun tedavi uygulanan durumlarda, sağlıklı gebelikler mümkündür. Tedavi seçenekleri arasında doğurganlığı koruyacak şekilde uygulanan hormonal tedaviler, adenomyozis odaklarının cerrahi olarak çıkarılması (adenomyozis rezeksiyonu) gibi yöntemler bulunur. Bazı durumlarda tüp bebek (IVF) gibi yardımcı üreme teknikleri de başarı şansını artırabilir.

Sonuç olarak ifade etmek gerekirse adenomyozis, gebelik planlayan kadınlar için bazı zorlukları beraberinde getirebilir ancak erken tanı, doğru yönetim ve uzman desteği ile gebelik şansı önemli ölçüde artırılabilir. Bu nedenle çocuk sahibi olmayı düşünen adenomyozisli kadınların, bir kadın doğum uzmanı veya üreme endokrinolojisi uzmanıyla kapsamlı bir değerlendirme yapması önemlidir.

Adenomyozis Teşhisi Nasıl Olur?

Adenomyozisi teşhis etmek için ilk adım uzman doktor tarafından yapılan fiziki muayenedir. Jinekolog ya da kadın hastalıkları uzmanı tarafında yapılan muayenenin ardından kişinin hastalık geçmişine, semptomlarına bakılır. Bunların yanında teşhis için şu yöntemlerden yararlanılır:

• Rahimde kalınlaşmış kas tabakası ya da kistleri görüntülemek için ultrasonografiden yararlanılır.
• Manyetik rezonans görüntüleme (MR) adenomyozisi teşhis etmek ve diğer oluşabilecek pelvik hastalıkları ayırt etmek için kullanılır
• Nadiren de olsa uzman doktor adenomyosisin kesin teşhisi için biyopsi yapabilir
• Pelvik muayene ile uzman doktor rahmin büyüdüğünü, yumuşadığını ya da dokunduğunuzda ağrılı olup olmadığını ortaya çıkarır

Ultrasonografi ile Görüntüleme

Adenomyozis hastalığının tanı şüphesinde ilk başvurulan yöntemlerden biri pelvik ultrasonografidir. Transvajinal ultrason kullanılarak rahmin kas tabakasında (miyometrium) meydana gelen kalınlaşmalar, düzensizlikler veya kistik alanlar görüntülenebilir. Ultrason, özellikle miyom gibi diğer rahim hastalıklarından ayırt edilmesine yardımcı olur ancak adenomyozis ile miyom bazen birbirine benzeyebildiği için ek testler de istenebilir.

Manyetik Rezonans Görüntüleme (MR)

MR (Manyetik Rezonans Görüntüleme), adenomyozisin teşhisinde daha net ve ayrıntılı bilgiler sunar. MR ile rahim duvarındaki kalınlaşmalar, endometriyal doku istilası ve olası kistik değişiklikler çok daha net bir şekilde görülür. Ayrıca adenomyozis ile sıklıkla karışabilen miyomlar, polipler veya diğer pelvik hastalıklar da MR sayesinde ayırt edilebilir. MR, özellikle cerrahi planlamada da önemli bilgiler verebilir.

Biyopsi ile Tanı

Nadiren ihtiyaç duyulsa da, kesin adenomyozis teşhisi için biyopsi yapılması gerekebilir. Biyopsi genellikle rahim dokusundan örnek alınarak patolojik inceleme yapılması anlamına gelir. Ancak adenomyozis rahim kas duvarının derin kısımlarını tuttuğu için standart endometriyal biyopsi ile tanı koymak her zaman mümkün olmayabilir. Bu yüzden biyopsi, genellikle rahim alınması (histerektomi) sonrası tanıyı doğrulamak için kullanılır.

Uzman doktor belirtileri ve bulguları göz önünde bulundurarak uygun tedavi yöntemlerini belirler.

Adenomyozis Tedavisi

Östrojen hormonu endometriyal dokunun büyümesine neden olduğundan, adenomyozis belirtileri genelde menopozdan sonra kaybolmaktadır. Bu durum tedavilerle hafifletilerek, kanamaların azalmasına ve semptomların geçmesine yardımcı olur. Adenomyozisin yaygın tedavi yöntemleri arasında ağrı kesici ilaçlar, hormonal ilaçlar, hormonal olmayan ilaçlar, cerrahi olarak myomektomi ve rahim alınma ameliyatı yer alır. 

Ağrı kesici ilaçlar

Steroid içermeyen iltihabı önleyen ilaçlar, ibuprofen ya da naproksen gibi NSAID'ler krampların hafiflemesini sağlar.

Hormonal ilaçlar

Bazı hormonal ilaçlar ağrılı adet görmeye ve dengesiz, anormal kanamalara neden olabilir.

Hormonal olmayan ilaçlar

Traneksamik asit gibi ilaçlar vajinal kanama miktarını azaltarak adenomyozis tedavisine destek olur.

Myomektomi

Rahim kasından adenomyozisi çıkarmak için yapılan ameliyattır.

Rahim Alınma Ameliyatı (Histerektomi)

Rahim alınma ameliyatı olarak histerektomi, adenomyozis ilerlediği durumlarda tedavi yöntemli olarak kullanılabilir.

Adenomyozis Hakkında Sık Sorulan Sorular

Adenomyozis ne demek?

Adenomyozis, rahim iç tabakasını oluşturan endometriyal dokunun, rahim kas duvarı (miyometrium) içine doğru büyümesiyle oluşan iyi huylu bir rahim hastalığıdır. Bu durum, rahimde kalınlaşmaya, ağrılı ve yoğun adet kanamalarına ve kasık bölgesinde şiddetli kramplara yol açabilir. Genellikle üreme çağındaki kadınları etkileyen adenomyozis, yaşam kalitesini düşürebilir ancak kanserli bir hastalık değildir.

Adenomiyozis tedavi edilmezse ne olur?

Adenomiyozis tedavi edilmediği durumlarda kısırlığa ve hamilelik sürecine giren kadınlarda düşüğe yol açabilir.

Adenomiyozis ciddi bir durum mu?

Adenomiyozis ciddi komplikasyonlara neden olmamakla birlikte günlük hayat kalitesini etkileyebilir.

Adenomiyozis riskleri nelerdir?

Adenomiyozisin hayati tehlikesi bulunmamaktadır. Ağır ve uzun süreli kanamaya ve pelvik ağrısına neden olabilir.

Adenomyozis kanser midir?

Adenomyozis, rahim duvarında endometriyal dokunun anormal büyümesiyle meydana gelen, iyi huylu(kanser olmayan) bir hastalıktır. Adenomyozis, rahim kanseriyle ilişkili değildir ve kansere dönüşme riski taşımaz ancak yoğun ağrı ve aşırı adet kanamaları gibi şikayetlerle yaşam kalitesini olumsuz etkileyebilir.

Adenomyozis gebeliğe engel midir?

Adenomyozis hastalığı, her kadında doğurganlığı etkilemeyebilir ancak bazı durumlarda rahim yapısını bozarak gebeliğe engel teşkil edebilir. Adenomyozis, embriyonun rahme tutunmasını zorlaştırabilir ve düşük yapma riskini artırabilir, bu nedenle hamile kalma konusunda güçlük yaşayan kadınlarda değerlendirilmesi önemlidir.

Adenomyozis adet geciktirir mi?

Adenomyozis hastalığı genellikle adet gecikmesine neden olmaz. Bu bilginin aksine, adetlerin daha sık, uzun ve yoğun şekilde yaşanmasına yol açabilir. Bu rahatsızlık, rahim duvarında anormal doku büyümesi nedeniyle, özellikle ağır kanamalar, sancılı adet dönemleri ve düzensiz kanama problemleri ile ilişkilidir. Ancak nadiren de olsa, hormonal düzensizlikler yaratması sonucu bazı kadınlarda adet döngüsünde değişiklikler ve gecikmeler görülebilir. Anormal durumlar yaşandığı takdirde doktor kontrolünü ihmal etmeyin.

Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.