Kısırlık (İnfertilite) Nedir? Belirtileri, Nedenleri ve Tedavisi

Dünya sağlık örgütüne göre İnfertilite, 12 ay veya daha uzun süreli korunmasız düzenli cinsel ilişkiden sonra gebelik elde edilememesi olarak tanımlanan, erkek veya kadın üreme sisteminin bir hastalığı olarak tanımlanmaktadır. Çabalamaya ve bilinen bir soruna rağmen hamile kalınamaması çiftlerden birinde infertilitenin söz konusu olduğu şüphesini doğurur.

Kısırlık (İnfertilite) Nedir?

Halk arasında kısırlık olarak bilinen infertilite, doğum kontrolü uygulanmadığı halde düzenli cinsel ilişkiye girilmesine rağmen bir yıl boyunca hamile kalamama olarak tanımlanmaktadır. İnfertilitede çocuk sahibi olmak için çabalanmasına rağmen doğal yollardan çocuk sahibi olunamaz.

Kadınlarda (infertilite) nedir?

Kısırlık çoğu zaman belirti vermese de, adet düzensizlikleri yumurtlama probleminin işareti olabilmektedir. 35 yaşından genç kadınlarda 1 yıllık denemeye rağmen gebelik olmaması durumunda doktora başvurulabilir. 35- 40 yaş arasında ise altı aylık deneme yeterli görülmektedir. 40 yaşından sonra çocuk sahibi olmayı arzulayan çiftler için uzman hekim tarafından uygun görülen tetkikler sonrası tedaviye en kısa sürede başlanmaktadır. Eşler arasında bilinen bir kısırlık problemi varsa, düzensiz veya ağrılı adet döngüleri varsa, genital enfeksiyon geçirildiyse, tekrarlayan düşükler, kanser tedavisi görmüş ise veya bilinen endometriozis varsa bu durumlarda daha erken tetkik ve tedaviye başlanabilmektedir.

Kadınlarda gebelik oluşumu için pek çok faktörün bir arada olması gereklidir. Bu faktörler şunları içerir;

• Yumurtalıklardan olgun yumurtanın atılması,
• Yumurtanın tüp tarafından alınması,
• Spermin rahim ağzından ve rahimden geçerek tüp içinde yumurtaya ulaşması,
• Döllenen yumurtanın tüpten rahime ulaşması, buraya yerleşip gelişmesi gerekmektedir.

Kadınlardaki bu işleyişi engelleyecek herhangi bir durum kısırlığa sebep olabilmektedir.

Erkeklerde kısırlık (infertilite) nedir?

Erkeklerde kadınlarda olduğu gibi bir yıllık korunmasız düzenli ilişkiye rağmen çocuk sahibi olunamadığında kısırlık tanısı alabilmektedir. Erkeklerde kısırlık belirtisi çoğu zaman yoktur. Ancak bazılarında edinilmiş hastalıklar, hormonal dengesizlik, testis etrafında genişlemiş damar yapıları veya spermin geçişini engelleyen durumlar söz konusu olabilir. Kısaca erkeklerde görülen şu belirtiler durumlar kısırlık işareti olabilir;

• Semenin salınımında zorluk, salınan semen miktarında azlık, cinsel istekte azalma, sertleşme problemleri, 
• Testiste ağrı, şişlik veya ele gelen kitle,
• Tekrarlayan solunum yolu enfeksiyonları,
• Koku alamama,
• Meme dokusunda büyüme,
• Yüz ve vücutta azalmış kıllanma veya diğer kromozomal veya hormonal bozukluk belirtileri,
• Laboratuvar bulgusu olarak azalmış sperm sayısı belirti olarak sayılabilir.

Kısırlık kriteri bir yıllık düzenli korunmasız ilişki olsa da, bu belirtilerden herhangi biri varsa veya daha önce genital organlarla ilgili bir ameliyat ya da hastalık geçirilmiş ise daha erken sürede bir sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır.

Kısırlık (İnfertilite) Türleri Nelerdir?

Kısırlık; hiç çocuk sahibi olamamak olduğu gibi, bir ya da daha fazla çocuğu olduğu halde sonradan çiftlerin istemesine rağmen bir yıldan uzun süre çocuk sahibi olamaması da söz konusu olabilmektedir. Hiç çocuk olmamasına primer (birincil) infertilite,  sonradan istediği halde tekrar çocuk sahibi olamamaya sekonder (ikincil) infertilite olarak tanımlanmaktadır. İkisinin de sebepleri aynı ya da farklı olabilmektedir.

Kısırlık (infertilite) Belirtileri Nelerdir?

En keskin belirtisi gebe kalamama olan kısırlık çocuk sahibi olunamadığı anlaşılana kadar fark edilemeyebilir.

Kadınlar ve erkeklerde ortaya çıkan en kapsayıcı belirtileri şunları içerir;

• 1 yıllık düzenli cinsel ilişkiye rağmen gebelik elde edilmemesi
• Adet dönemlerinde düzensizlik ya da adet görememe
• Genital enfeksiyon
• Hormanal dengesizlik
• Tekrarlayan düşük
• Sertleşme sorunları,
• Cinsel isteksizlik
• Testiste şişlik ya da ele gelen kitle

Kısırlık (infertilite) Tanısı Nasıl Konulur?

Kısırlık en temel tanımıyla belli bir süre içinde gebelik elde edilememesidir. Bunun sebebinin bulunması için kadınlarda ve erkeklerde muayene sonrası yapılabilecek testler mevcuttur. Hormon tahlili, sperm analizi, rahim filmi çekilmesi, yumurtlamanın kontrolü, laparoskopi ve histeroskopi bu tetkikler içerisinde yer almaktadır.

Kısırlık Nasıl Tedavi Edilir?

Tespit edilecek soruna göre tedavi seçenekleri değişmektedir. Bazen kadın ve erkeğe hormon tedavisi verilerek, bazı durumlarda ise yumurtlamanın sağlanması ile veya bir cerrahi işlem ile sorun çözülebilirken, bazı hallerde aşılama veya tüp bebek gerekebilmektedir. Burada tedavi şeklini belirleyen nokta ana nedenin bulunmasıdır. Günümüzde kısırlık konusunda son derece modern tekniklerden faydalanılmakta ve oldukça başarılı sonuçlar elde edilmektedir.

Erkek Kısırlığında Yardımcı Üreme Teknikleriyle Tedavi Yöntemleri

Erkek kısırlığının tanısı hormon tetkikleri, sperm analizi, görüntüleme teknikleri veya bazen cerrahi ile konulabilmektedir. Bunun sonrasındaki aşamada eğer yeterli sayı ve kalitede sperm varsa aşılama denenebilmektedir. Ancak bazı hastalarda bunun için bile yeterli sperm olmayabilir, bu durumda tüp bebek tedavisi devreye girebilir. Tüp bebekte kullanılacak sağlıklı sperm normal ejakulasyon ya da cerrahi ile dokudan direk olarak elde edilebilir.

Kısırlık (infertilite) ile İlgili Sık Sorulan Sorular

Kısırlık genetik midir?

Bazı genetik hastalıklarda veya gelişimsel problemlerde kısırlık doğuştan olabilir. Fakat bu durumlar çoğu zaman önceden tanı alabilmektedir.

Kısırlık riskini artıran etkenler nelerdir?

Kısırlık riskini artıran bazı belirleyici kriterler bulunmaktadır. Bu kriterler kısaca şu şekilde sıralanabilir;

• Yaş: Özellikle kadınlarda 35 yaşından sonra yumurtalık rezervi azalmakta, yumurta kalitesi düşmekte, bu da düşük riskini de artırmaktadır.
• Sigara kullanımı: Sigara içmek rahim ağzı ve tüplere zarar vermesinin yanı sıra düşük ve dış gebelik riskini artırır. Yumurtalıkların yaşlanmasını da hızlandırdığı düşünülmektedir.
• Kilo dengesi: Fazla kilolu veya zayıf olmak yumurtlama durumunu etkiler.
• Alkol: Aşırı alkol tüketimi doğurganlığı azaltır.

Kısırlık giderici bitkiler nelerdir?

İnfertilite yani kısırlık çok sebepli olduğundan bu durumla alakalı çok fazla bilgi kirliliği bulunmaktadır. Toplumda infertiliteye iyi geldiği söylenen pek çok bitkisel ürün veya takviye edici gıda satılmaktadır. Bunların bir kısmı sağlıklı olmayan şartlarda bile üretilebilmektedir. Anne ve baba olmak isteyen bireylerin bu tür şifa sağlayacağı düşünülen bitkileri bir hekim gözetiminde seçerek kullanılması önerilmektedir. Çiftler sağlıklı yaşıyor ve besleniyorsa hekim tarafından bu tür ürünlerin kullanmasına gerek görülmeyebilir.

Kısırlığı önlemenin yolları nelerdir?

Çocuk sahibi olmanın en temel basamağı sağlıklı bir yaşam şeklinin benimsenmesi olarak kabul edilebilir. Daha uzun ömürlü, kaliteli ve sağlıklı bir yaşam için vücut sağlığının bazı şartlar esas alınarak korunması üreme sağlığı için de oldukça önem arz eder. Kısırlığı (infertiliteyi) önlemek için dikkat edilmesi gereken bazı hususlar;

• Kilo kontrolünün sağlıklı yapılması ve ideal kilonun korunması,
• Tütün ürünlerinin kullanılmaması,
• Alkol tüketiminden kaçınılması,
• Erkeklerin yüksek ısıya ve kimyasal ürüne maruz kalmaması
• Stres faktörünün azaltılması