Amenore Nedir? Amenore Tedavisi Nasıl Yapılır?

Amenore Nedir?

Amenore, ergenlik çağına girilmiş olmasına rağmen hiç adet görememe ya da hamilelik, menopoz gibi geçerli biyolojik süreçler olmadığı halde adetin kesilmesidir. Primer ve sekonder amenore olmak üzere 2 türü bulunan amenore, primer olan türünde hiç adet olmaması, sekonder olan türünde ise adetin kesilmesi durumu söz konusudur.

Amenore Sebepleri Nelerdir?

Primer ve sekonder amenore nedenlerinin çoğu benzer olmakla birlikte amenorenin en sık nedenleri sırasıyla gebelik, emzirme ve menopozdur. Diğer nedenler amenorelerin yaklaşık %3 ile %4’ünden sorumludur. Bunların da yine en sık görülenleri polikistik over sendromu (PKOS), hipotalamik amenore, hiperprolaktinemi ve ovaryen yetmezliktir.

Amenoreye Hangi Durumlar Sebep Olur?

Dünya Sağlık Örgütü (WHO) amenore nedenlerini 3’e ayırmıştır: WHO grup I'de endojen östrojen üretimine dair kanıt yoktur. FSH seviyeleri normal veya düşüktür, prolaktin seviyeleri normaldir ve hipotalamik-hipofiz bölgesinde bir lezyona dair kanıt yoktur. WHO grup II östrojen seviyeleri, prolaktin ile FSH seviyeleri de normaldir ve WHO grup III gonadal yetmezliği (yumurtalık yetmezliği) gösteren yüksek serum FSH seviyelerini içerir.

Amenore Nasıl Teşhis Edilir?

Amenore varlığında sekonder mi, primer mi olduğu sorgulanmalı her iki durumda da mutlaka önce gebelik ekarte edilmelidir. Daha sonra detaylı fizik muayene yapılmalıdır. Primer amenorelerde sekonder cinsiyet karakterlerinin (meme gelişimi, genital bölge tüylenmesi gibi) varlığına bakılmalıdır. Rahim, yumurtalıklar ve dış genital organlar detaylı olarak muayene edilmeli adet kanamasını engelleyecek bir durum olup olmadığı tespit edilmelidir. Bunun için ultrason veya manyetik resonans (MR) görüntüleme kullanılabilir. Yine hormonal duruma bakılmalı ve adet döngüsünü engelleyecek her türlü hormon ve kan testlerine bakılmalıdır. Ayrıca “Progesteron Challenge” testi denilen progesteron hormonu içeren ilaçlarla adet kanaması olup olmayacağı test edilmelidir. Bu testlere ek olarak ileri tanı amaçlı genetik testlere de başvurulabilir.

Amenore Tedavisi Nasıl Yapılır?

Amenore'nin farklı nedenleri olabilir ve tedavi yöntemleri de bu nedenlere bağlı olarak değişebilir. Tedavi yaklaşımı, altta yatan nedene ve hastanın genel sağlık durumuna göre belirlenmelidir. Tedavi asıl problemi ortadan kaldırmaya yöneliktir. Fakat amenore nedeni gebelik, emzirme gibi fizyolojik durumlarsa tedaviye gerek yoktur.

Primer Amenore Nedir?

Primer amenore, sekonder seksüel gelişim varlığında 15 yaşına kadar veya meme gelişiminden sonraki beş yıl içinde adet görememe durumuna denir. Meme gelişiminin 13 yaşına kadar başlamaması da yine araştırma gerektirir.

Primer Amenore Sebepleri Nelerdir?

Hedef organ ve mensturasyon akım bozuklukları olabilir yani gelişimsel olarak rahim anomalileri, rahim ağzında anomaliler veya vajinada anomaliler, bu organların kısmi veya tamamen gelişmediği durumlar olabilir. Yumurtalıklarla alakalı bozukluklar olabilir. Hipofiz ve hipotalamus yani beyinle alakalı gelişimsel veya zamanla ortaya çıkan durumlar olabilir.

Primer Amenore Tanısı Nasıl Konulur?

Primer amenore ile başvuran hastada mutlaka gebelik dışlandıktan sonra öykü, büyüme gelişme hikayesi alınmalıdır. Hastada ya da ailesinde tanısı olan herhangi bir kromozomal anomali ya da metabolizma hastalığının varlığı sorgulanmalıdır.  Beslenme düzeni, kilo alımı ya da kaybı, ağır egzersiz varlığı, psikolojik travma öyküsü, emosyonel stres varlığı araştırılmalıdır. Detaylı anamnez (hasta hşkayesi) alındıktan sonra detaylı fizik muayene yapılır. Genel vücut yapısı ve genital organların varlığı ve yapıları araştırılır. Detaylı fizik muayene sonrası prolaktin, TSH, folikül stimüle edici hormon (FSH), luteinize edici hormon (LH), östradiol, 17 alfa hidroksiprogesteron, total ve serbest testosteron, dehidroepiandrosteronsülfat (DHEAS) ve anti-Müllerian hormon (AMH) ,kromozom testleri istenerek hormonal durum ve genetik durum araştırılır.

Primer Amenore Tedavi Yöntemleri Nelerdir?

Primer amenore tedavisi, öncelikle altta yatan nedene dayalı olarak belirlenir. Bu nedenle, her bireyin durumu farklıdır ve kişiselleştirilmiş bir yaklaşım gerektirebilir. Tedavi planı, bir kadının genel sağlık durumu, yaşam tarzı ve tıbbi geçmişi gibi faktörler göz önünde bulundurularak uzman bir doktor tarafından belirlenmelidir. Eğer primer amenore, aşırı egzersiz veya düşük kalorili bir diyet nedeniyle oluşmuşsa, tedavi düzenli beslenmeyi ve uygun bir egzersiz düzenini içerebilir.

Polikistik over sendromu gibi durumlar, hormonal dengesizliklere ve adet düzensizliklerine neden olabilir. Tedavi, hormon terapisi ve yaşam tarzı değişikliklerini içerebilir. Rahim veya vajina gibi üreme organlarındaki doğuştan veya sonradan gelişen yapısal anormallikler primer amenoreye neden olabilir. Tedavi, cerrahi müdahaleyi içerebilir.

Sekonder Amenore Nedir?

Sekonder amenore, düzenli adet döngüsü olan kadınlarda adetlerin bir hafta veya daha fazla gecikmesi durumudur, gebeliğin dışlanması gerekebilir. Üç ay süren sekonder amenore ve yılda dokuzdan az döngüyü içeren oligomenore (adet döngülerinin arasının 40-45 günden daha uzun olmasıdır)  araştırmayı gerektirir.

Sekonder Amenore Sebepleri Nelerdir?

En sık görülen sebebi fizyolojiktir yani gebelik daha sonra laktasyon (emzirme) ve menopozdur. Hipotalamus- hipofiz aksının baskılanmasına bağlı olabilir. Korpus luteum kistleri, doğum kontrol hapı kullanımı, stres, depresyon, kilo kaybı, aşırı zayıflık, iyi beslenememe, hipofiz bezinin hastalıkları, hipofizin ablasyonu (alınması), Sheehan sendromu, prolaktinoma (hiperprolaktinemi, süt hormonunun aşırı üretilmesi), kontrol edilmemiş endokrinopatiler (diyabet, hipotiroidizm ve hipertiroidizm), polikistik over sendromu, kemoterapi, radyoterapi, endometrial ablasyon (ameliyatla rahim iç dokusunun alınması), rahim içi yapışıklık gelişmesi (Asherman sendromu), ilaç tedavileri (sistemik steroidler, danazol, GnRh Analogları), prematürovaryen yetmezlik, erken menopoz, ve hiperandrojenemi (testesteron benzeri erkeklik hormonlarının artması) ve sarkoidozdur.

Sekonder Amenore Tanısı Nasıl Konur?

Yine primer amenoredeki gibi detaylı olarak hastanın şikayeti ve öyküsünün öğrenilmesi ve detaylı fizik muayene yapılmalı. Genital organlar dikkatli incelenmeli ve sonrasında sekonder amenorenin en sık nedeni olan gebeliğin dışlanması gerekir. Eğer gebelik ve laktasyon durumu yoksa menopozu veya diğer endokrinolojik durumları araştırmak amaçlı primer amenore teşhisinde de yaptığımız hormon ve kan testlerine bakarız.

Sekonder Amenore Tedavisi Yöntemleri Nelerdir?

Sekonder amenore gebelik, emzirme ve menopoz gibi fizyolojik nedenlerden kaynaklanıyorsa tedavi gerekmez. Onun dışında amenore neden saptandıktan sonra altta yatan neden tedavi edilmelidir.

Amenore Hakkında Sık Sorulan Sorular

Amenore olan biri hamile kalabilir mi?

Amenore nedeni rahim, vajina ve yumurtalıkların doğuştan gelişim geriliği, rahim içinde sonradan oluşan yapışıklıklar (Asherman sendromu), erken menopoz, yumurtalık yetmezliği, menopoz, kromozomal hastalıklar ve yine kalıtımsal hipotalamo-hipofizer hastalıklar dışındaki durumlardan kaynaklanıyorsa altta yatan neden tedavi edilereke veya tedaviye yardımcı üreme teknikleri kullanılarak gebe kalabilirler.

Amenore düzelir mi?

Amenore nedenlerine bakılacak olursa çoğu tedavi ile düzelebilecek durulardır. Ama uzun süreli tedaviler gerekebilir. Polikistik over sendromu (PKOS) gibi bazı hastalıklarda tedavisiz adet görülemeyebilir.

Sekonder amenore tedavi edilmezse ne olur?

Sekonder amenorenin nedeni fizyolojik değilse özellikle PKOS (polikistik over sendromu) gibi karşılanmamış düzensiz hormonal bir profile sahipse amenore nedeni ilerleyen dönemlerde rahim kanseri, kalp damar hastalıkları, obezite ve diyabet riski artar.

Amenore neden olur?

Birçok nedeni olmakla beraber amenorenin en sık nedeni gebeliktir.

Primer amenore hamile kalabilir mi?

Primer amenore nedeni genital organların(rahim, rahim ağzının, vajinanın) yokluğu veya gelişimsel anomalileri yoksa hipotalamo-hipofiz-overyen aksı etkileyecek hormonal veya enzimsel doğuştan gelen bir eksiklik yoksa erken yumurtalık yetmezliği gibi hiç yumurtanın kalmadığı veya sağlıklı yumurtalıkların olmadığı bir durum yoksa kişide herhangi genetik bozukluk yoksa gebe kalabilir.

Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.