Beyinde damar tıkanıklığı nedir? Belirtileri ve tedavi yöntemleri nelerdir?

Beyin damar tıkanıklığı tedavi edilmediğinde inme başta olmak üzere pek çok olumsuz tabloya ve hayati riske sebep olabiliyor. Bu nedenle beyinde damar tıkanıklığının erken teşhis edilmesi büyük önem taşıyor. Memorial Şişli Hastanesi Nöroloji Bölümü’nden Prof. Dr. Dilek Necioğlu Örken, beyinde damar tıkanıklığı hakkında bilgi verdi.

Beyinde Damar Tıkanıklığı Nedir?

Damarlar oksijen olarak zengin kanı kalpten alır tüm vücuda taşır. Beyne kan taşıyan iki karotis arteri vardır. Bunlar düşünme, konuşma, kişilik, duyusal ve motor işlevlerinin bulunduğu; beynin büyük kısmını besleyen kan damarlarıdır. Beyne giden kanın yüzde 80’i sağ ve sol şah damar tarafından sağlanmaktadır. Bu damarlar yani karotis arterler içinde de plak adı verilen yağ ve kolesterol birikintileri yani ateroskleroz gelişebilir. Buna halk arasında damar sertliği de denilmektedir. Bu birikme damarları daraltabilir, beyne giden kan akışını azaltıp felce neden olabilir. Bu duruma beyinde damar tıkanması adı da verilmektedir.

Beyinde Damar Tıkanıklığı Belirtileri Nelerdir?

Şah damarı tıkanıklığı geçici iskemik atağa (GİA) ya da iskemik inmeye neden olur. GİA ya tek gözde 1-5 dakika süren geçici görme kaybı ya da karşı beden yarısında güçsüzlük, uyuşukluk ve konuşma bozukluğu şeklindedir. Beden yarısında olduğu zaman bu ataklar kısa süreli ve sıktır. Bazen atağı kolaylaştıran sıcak banyo, ağır yemek gibi damarları genişleten ve tansiyon düşüren durumlar söz konusudur. Tek kolda titreme şeklinde ataklar şah damarı darlığı için tipiktir. Genel olarak bunun belirtileri şu şekilde maddelenebilir:

• Baş ağrısı
• Bulantı ve kusma
• Bedenin bir yarısında kuvvet kaybı veya duyu bozuklukları
• Yürüme sorunları
• Konuşma bozukluğu
• Görmede sorunlar
• Epilepsi nöbetleri
• Bellek sorunları
• Duygu ve düşünce karmaşıklığı

Beyinde Damar Tıkanıklığı Neden Olur? Beyinde Damar Tıkanıklığı Sebepleri Nedir?

Bu hastalığın gelişmesi için en önemli risk faktörleri yüksek kan basıncı ve kan yağları, sigara içilmesi ve ilerleyen yaştır. Şah damarında darlık gelişmesi yavaş bir süreçtir. Geç ergenlik veya yetişkin dönemlerde başlayan sorun zaman içinde aterom plağına dönüşebilir.

Genel olarak beyin damar tıkanıklıklarının nedenleri şöyle sıralanabilir:

• Beyin-damar hastalıkları
• Enfeksiyonlar
• Tümörler
• Doğumsal hastalıklar
• Kalp hastalıkları
• Hematolojik hastalıklar
• Tütün ürünleri kullanımı
• Çeşitli ilaçlar
• İleri yaş

Beyinde Damar Tıkanıklığı Teşhisi Nasıl Konulur?

Tanı şah damarının Doppler ultrasonografi, Bilgisayarlı Tomografi ya da Manyetik Rezonans (MR) yöntemlerinden biri ile konabilir. Doppler ultrasonografi kolay uygulandığı, zarar vermeyen ve tekrarlanabilen bir inceleme olduğu için ilk seçenektir. Ayrıca damarın iç yapısı ve plakların niteliksel ve niceliksel özellikleri gibi diğer iki inceleme ile hakkında bilgi sahibi olamadığımız konularda iyidir. Ancak yapan kişinin bilgi ve becerisine bağlı bir tetkik olduğu unutulmamalıdır.                   

Beyinde Damar Tıkanıklığı Nasıl Tedavi Edilir? 

İskemik inme ya da geçici iskemik atak geçiren bir kişide olaydan sorumlu şah damarında %70 üzerinde darlık varsa bu darlık karotid endarterektomi adı verilen bir ameliyatla ya da stentle açılmalıdır. Bu işlemler kişi felç geçirdikten sonra ilk 2 hafta içinde yapıldığında en iyi sonuç elde edilir. Ancak bu tedavilerin yapılabilmesi için geçirilen felcin kişide sakatlık bırakmamış olması gerekmektedir. Hastalığa neden olmamış şah damarı darlıklarında tedavi kararı titiz incelemelerden sonra hastanın yaşı, cinsiyeti diğer hastalıkları gibi pek çok etmenin birlikte değerlendirilmesi ile bu konuda çalışan uzmanlaşmış hekimler tarafından alınır.

Beyinde Damar Tıkanıklığı Hakkında Sık Sorulan Sorular

İskemik inme nedenleri nelerdir?

İskemik inme beyine giden kan akımının kesilmesi sonucunda meydana gelir ve kişinin yüzünde, kolunda ve bacağında felce, konuşamamaya, dengesizliğe ya da görme bozukluğuna neden olabilir. En sık görülen nedenleri küçük damar hastalığı, kalp kaynaklı pıhtılar ve şah damarı hastalıklarıdır.

Beyinde damar tıkanıklığı geçer mi?

Beyinde damar tıkanıklığı geçici veya kalıcı felce neden olabilir. Geçici olanlara "Geçici iskemik atak" denir; hızlı tedaviyle iz bırakmadan iyileşebilir. Ancak kalıcı inme, vücut tansiyonu düzeltemediği için veya beyne atan pıhtı erimediği için konu 24 saatten fazla devam edebilir. Eğer beyinde damar tıkanıklığı tedavi edilmezse tansiyon yükselmesi ya da alçalması bile kişinin hayatını kaybetmesine sebep olabilmektedir.

Asemptomatik şah damarı darlığı ne demektir?

Asemptomatik şah damarı darlığı o şah damarının suladığı alana ait geçici iskemik atak ya da inme geçirmemiş kişiler için kullanılan bir terimdir. Baş dönmesi gibi müphem belirtiler ya da arka sisteme ait bulgular şah damarına ait bulgular olmadığı için semptomatik kabul edilmez.

Semptomatik ve asemptomatik ayrımı neden önemlidir?

Bir inme ya da geçici iskemik atağın nedeni şah damarı darlığı ise, gelecekte olacak inme tekrarını önlemek için endarterektomi dediğimiz bir ameliyat ile darlığın giderilmesi yararlıdır. Bu yarar, ameliyat inmeden sonra ilk 2 haftada yapıldığında en yüksektir. Zamanla yarar hızlıca düşer ve 3. aydan sonra yarar sınırlıdır.

Asemptomatik şah damarı darlıklarının büyük çoğunluğu (%90) yoğun tıbbi tedavi ile takip edilmelidir.

• Yoğun tıbbi tedavi
• Yaşam şekli değişiklikleri
• Sigaranın bırakılması
• Sağlıklı kilonun korunması
• Orta yoğunlukta egzersiz
• Kontrollü alkol tüketimi
• Akdeniz tipi sağlıklı diyet
• Kan basıncının kontrolü
• Kan sulandırıcı tedavi
• Kolesterol yüksekliğinin tedavisi
• Homosistein yüksekliğinin tedavisi

Asemptomatik şah damarı darlıklarının ancak %10’nunda cerrahi tedavi gerekir. Cerrahi tedavi kararı vermek için darlık derecesine değil, Transkranial Doppler ile mikroemboli geçişine ve ileri görüntüleme yöntemleri ile plak yapısına bakılmalıdır. Endarterektomi ile karşılaştırıldığında stent tedavisi ile işlem sonrasında inme riski 2 kat fazladır. Bu nedenle asemptomatik hastalarda stent sadece endarterektominin mümkün olmadığı hastalarda uygulanmalıdyyır. Bu durumlar yüksek bifurkasyon gibi teknik nedenler, daha önce boyun bölgesinde cerrahi girişim, radyasyon artriti ve hastada cerrahi için yüksek risk olmasıdır.

Endarterektomi nedir?

Endarterektomi, genel ya da lokal anesteziyle yapılan karotis arterlerde oluşan plakların cerrahi olarak çıkarılması işlemidir. Hastanın bilinci yerindeyken yani lokal anestezi ile yapıldığında beyne etkisi kolaylıkla gözlenmektedir. Eğer atardamarda yüzde 70 ve üstü daralma varsa, eğer yüzde 50 üstü daralma ile birlikte pıhtı atmaya uygun bir damarsa, son altı ay içinde iskemik atak geçirildiyse endartetektomi önerilebilir.

Beyin damar tıkanıklığı iyileşme süreci nasıldır?

İnme olabilecek en acil durumlardan bir tanesidir. İnme geçiren kişiye erken müdahale edildiğinde tamamen düzelebilir. Hızlıca kasıktan yapılan bir anjiyo ile pıhtı o damardan çıkarılabilmektedir. Tedavide balon ve stent ile darlık genişletilir. İnme olan hastada bazen ek olarak farklı sorunlar da ortaya çıkabilir. Beyin ödemi, nöbetler, omuz ağrısı, depresyon, idrar yolu enfeksiyonu, akciğer enfeksiyonu gibi ek komplikasyonlar çıkabilir. Böyle durumlarda hasta fizik tedaviye de yönlendirilebilir. Hastanın durumuna göre iyileşme süreci değişir.

Beyin damar tıkanıklığı hayati riske yol açan bir sorun mu?

Beyin damar tıkanıklığı eğer zamanında tedavi edilmezse hayati risk oluşturabilmektedir.

Beyin damar tıkanıklığı bitkisel tedavi ile çözümlenebilir mi?

Hiçbir bitkisel yöntem, tedavi içinde yer alamaz. Hastalar bu durumda olunduğunda asla bu tür yöntemlere başvurmamalıdır.

Beyin damar tıkanıklığını önlemenin yolu var mı?

Tüm risk faktörlerini sınırlamak için yaşam tarzı değişikliği genellikle önerilir. Bunlardan bazıları şöyledir:

• Tütün ürünlerinin kullanımının bırakılması
• Yüksek tansiyon kontrolü
• Yüksek şeker kontrolü
• Düzenli doktor kontrolleri
• Kolesterolün düzenlenmesi
• Beslenme alışkanlıklarının gözden geçirilmesi
• İdeal kiloya inilmesi
• Düzenli egzersiz yapılması
• Diğer inme risk faktörleri kontrol edilmeli

Şahdamar darlığında en uygun tedavi ne olur?

Karotid Arterin (şahdamarı) ciddi daralmalarında ameliyat veya stent seçeneği olabilir. Hangi tedavinin doğru olduğu yönünde darlığın derecesi, yeri ve sizde belirtiler olup olmamasına göre karar hekiminizce verilecektir. Operasyon söz konusu ise damarın içi açılarak, darlık yapan plak temizlenir (endarterektomi). Plağın temizlenmesini takiben damar duvarı bir sentetik yama ile genişletilerek kapatılır (patchplasti). Eğer hastaya koroner bypass ameliyatı gerekiyorsa önce karotid ameliyatı yapılıp 24 saat sonra bypass ameliyatı gerçekleştirilebilir. Uygun hastalarda stent tedavisi de başarı ile uygulanmaktadır