Kadınlarda idrar kaçırma nedir?

Kadınları erkeklere göre 10 kat daha fazla etkileyen idrar kaçırma sorunu, her 3 kadından birinin yaşadığı, çekinildiği için toplumda gizlenen sağlık problemleri arasında yer almaktadır. Genetik olarak ya da sonradan yaşanan zorlu doğumlarla pelvik taban kaslarının zayıflaması sonucu meydana gelen idrar kaçırma, kadınlarda önemli sosyal ve psikolojik bir sorun olmaktadır.

Kadınlarda idrar kaçırma (Üriner inkontinans) nedir?

30 yaş sonrası başlayabilen ve sıklığı yaş ile artan idrar kaçırma; koku, hijyen gibi sebepler nedeniyle kadınların kendini sosyal yaşamdan kısıtlamasına yol açan önemli bir sorundur. İdrar kaçırma sorunu genetik olarak doğuştan pelvik taban kaslarının zayıflığı nedeniyle de yaşanabilmektedir. Çok doğum yapma, sigara kullanımı, obezite, sağlıksız beslenme gibi risk faktörleri bulunmaktadır ve bu risk faktörlerinin varlığında daha erken yaşlarda görülmektedir.

Korunmak için sağlıklı yaşam tarzı oldukça önemlidir. Sağlıklı beslenme ve egzersiz yaşam tarzı haline getirilmelidir. Egzersiz olarak yürüyüş ve özellikle pilates, inkontinanstan korunmada önemli faydaları olan bir spordur. Kegel egzersizleri adı verilen egzersiz türüyle vajinal kasları geliştirmek idrar kaçırmayı önlemede etkili bir yöntemdir. Sağlıklı beslenmenin yanında fazla kilo var ise uzman kontrolünde uygun diyet programlarıyla kilo verilmelidir. Sigara kullanılıyorsa mutlaka bırakılmalıdır.

Kadınlarda idrar kaçırma (Üriner inkontinans) belirtileri nelerdir?

İdrar kaçırma belirtileri idrar kaçırma tiplerine göre değişiklik göstermektedir. Oluşum sebepleri açısından idrar kaçırmanın birçok tipi bulunsa da en sık karşılaşılan tipleri şöyle sıralanmaktadır.

Stres tipi idrar kaçırma: Bu gruptaki stres, psikolojik stres değildir. Karın içi basıncını artıran öksürme, hapşırma, ıkınma, ağır kaldırma gibi stres durumlarında idrar kaçırmadır. Sıklıkla mesane ve idrar yolu yani üretra arasındaki açının bozulmasıyla meydana gelen bir kaçırma tipidir. Genellikle rahim ve idrar kesesinde sarkmalar söz konusudur.

Sıkışma tipi (urge) idrar kaçırma (Aşırı aktif mesane): Bu grupta mesane dolu veya boşken aniden gelişen ve tuvalete yetişemeden idrar kaçırma söz konusudur. Özellikle su sesi (örneğin bulaşık yıkama), soğuk içecekler veya soğuğa maruz kalmak bu durumu tetikleyebilir.  Beklenmedik zamanlarda hatta uykuda da ortaya çıkabilen bu durumda, damla damla veya fazla miktarda idrar kaçırma olabilir. Mesanede yeteri derecede idrar olmamasına rağmen idrara çıkma isteği oluşmaktadır. Genellikle bu sorun titizlik nedeniyle sık tuvalete giderek bu hassasiyeti oluşturmuş kişilerde ya da geçmişte idrarını çok tutmuş kişilerde sık görülmektedir. Bu kişilerde idrar torbası istemi dışında çalışır hale gelmektedir ve sık tuvalet ihtiyacı doğmaktadır. Bu sorundan dolayı ortaya çıkan idrar kaçırma, stres tipi idrar kaçırmadan tamamıyla farklı bir durumdur. Sıkışmayla idrar kaçırma ilaçla tedavi edilebilirken stres tipi idrar kaçırma lazer ya da ameliyat ile tedavi edilir.

Karma (mix) tip idrar kaçırma: Bu hastalarda hem stres tipi hem de sıkışma tipi kaçırma bir arada yaşanmaktadır.

Taşma tipi idrar kaçırma: Nadir görülen nörolojik bir sorundur. Taşma tipi idrar kaçırmada mesane idrarı hissetmez. Özellikle ileri derece şeker hastalarında görülmektedir. Tedavisi olmayan taşma tipi idrar kaçırmada hasta erkek ise prostat tedavi edilmekte, kadın ise aralıklı kateter kullanılarak mesane boşaltımı önerilmektedir.

Kadınlarda idrar kaçırma (Üriner inkontinans) tanısı nasıl konulur?

Tedavi için başvuran hastalarda öncelikle detaylı bir hastalık öyküsü araştırılır. Doğum yapma sayısı, sigara kullanımı, kilo durumu, mevcut kronik hastalıkları, mesleği (ağır işlerde çalışıp çalışmadığı) sorgulanır. Çünkü karın içi basıncını artıran durumlarda idrar kaçırma daha sık görülebilir. Örneğin hastada öksürüğe yol açacak kronik bir solunum yolu hastalığı varsa öncelikle bu sorun tedavi edilerek idrar kaçırmaya sebep olan bu basınç ortadan kaldırılmalıdır. Bunun yanında cinsel hayatı aktif olmayan kadınlarda inkontinans daha fazla görülmektedir. Çünkü cinsel yaşam kadınlarda pelvik kaslarını geliştirdiğinden idrar kaçırmayı engellemektedir.

Kadınlarda idrar kaçırma (Üriner inkontinans) tedavisi nasıldır?

Hastaya mutlaka ameliyat uygulanması gerekmez. Öncelikle hastanın profili analiz edilir ve yaşam tarzı değişiklikleriyle idrar kaçırmanın ne kadar engellenebildiğine bakılır. İdrar kaçırma problemi yaşayan kadınlara önerilen yaşam tarzı değişiklikleri sonrası yanıt alınamayan hastalarda tedavi sürecine başlanmaktadır.

Sıkışma tipi idrar kaçırma sorunu yaşayan hastalarda bu önemlere yanıt alınamazsa ilaç tedavisi uygulanmaktadır.

Cerrahi yöntemden en çok fayda gören hasta grubu ise özellikle stres tipi ve mix tip idrar kaçırma sorunu yaşayan hasta grubudur.  Bu grup hastalarda bazen cerrahi öncesi ürodinami adı verilen işeme testi uygulanmaktadır. Ürodinami testi, özellikle daha önce idrar kaçırma tedavisi görmüş komplike hastalarda uygulanmaktadır. Sonrasında cerrahi tedavi süreci planlanmaktadır. Stres tipi idrar kaçırmalarda bu test uygulanmaz.

Kadınlarda idrar kaçırma (üriner inkontinans) tedavisinde ameliyat dışı uygulamalar:

Hastanın pelvik tabanını güçlendiren, dışarıdan yapılan ameliyatsız bazı uygulamalar bulunmaktadır.

Elektromanyetik sandalyeler:  Bu sandalyeler ile gerçekleştirilen uygulamada hasta belli bir süre elektromanyetik sandalyede otururken hastaya pelvik tabanını güçlendiren sinyaller verilmektedir. Bu sinyaller sayesinde hastanın pelvik tabanını güçlendiren ritmik kasılmalar sağlanmaktadır. Bu seanslar belli bir süre devam ettiğinde hastanın tıpkı kegel egzersizlerinde olduğu gibi pelvik taban kasları güçlendirilmektedir. Bu uygulamanın idrar kaçırmada başarı oranı %50’lere çıkmaktadır. Elektromanyetik sandalye uygulaması için hasta seçimi önemlidir. Genç, kilo problemi olmayan, sosyal ve cinsel hayatı aktif olan ve yaşam tarzı değişikliklerinden sonuç alamamış kadınlarda etkisi daha yüksek olmaktadır.

Vajinal toplar: Bu uygulamada kişiye göre çeşitli boyları bulunan topları hastaların sıkarak pelvik taban kaslarını geliştirmesi hedeflenmektedir.

Vajinal lazer: Vajinanın içerisine yerleştirilen kadın doğum muayenelerinde sıklıkla kullanılan ultrason probuna benzer bir prob ile tamamıyla ağrısız, acısız, lokal anestezi ile uygulanan bir işlemdir. Probun 2 boyu bulunmaktadır. Öncelikle geniş prob ile tedaviye başlanır. Sonuç alındıkça daha ince olan prob kullanılarak tedaviye devam edilir. 2 seansın arasında yaklaşık 1 ay süre geçmesi gerekmektedir. Vajina içerisine yerleştirilen prob ile vajinanın tüm duvarına çepeçevre lazer ile epitelizasyon uyarımı gerçekleştirilir. Bir diğer anlamda dokuya  bir gençleştirme, yeni hücre üretimi yapılarak genişleme ve sarkma gibi etkiler engellenmektedir. İlk seansın ardından vajina bir miktar daralmaktadır. İkinci seansın sonunda ise büyük oranda doğum öncesi sıkılığına yaklaşmaktadır. Bu şekilde hem idrar kaçırmaya katkı sağlamak hem de doğumlar ile cinsel yaşamda sorun yaratan vajinal genişlemeyi toparlamak mümkün olabilmektedir. İşlem sonrası hasta hemen günlük yaşantısına ve işine dönebilmektedir. Cinsel yaşama da çok kısa sürede başlanabilir .

Kadınlarda idrar kaçırma (Üriner inkontinans) tedavisinde cerrahi uygulamalar:

Trans Obturator Tape (TOT) ameliyatı: Vajinal lazer ile idrar kaçırma problemi engellenemeyen hastalarda eğer idrar kaçırma sorunu sosyal hayatı ciddi anlamda etkiliyor, gün içinde birçok defa çamaşır değiştirmek zorunda kalacak kadar ileri derece inkontinans sorunu yaşanıyor ise %85-90 arasında etkisi olan bu ameliyat yöntemi uygulanmaktadır. Bu yöntemde idrar yolunun orta kısmına küçük bir bant yerleştirilir. Sadece kasıktan 2 delikten girilerek, herhangi bir kesik yapılmadan gerçekleştirilir. Üretranın altında hamak şeklinde yerleştirilen bant ile üretranın havada kalması sağlanır. Özellikle doğru hasta seçimiyle çok yaygın kullanılan bu uygulama yüksek başarı oranı sağlamaktadır. Yaklaşık 15 dakika süren bu işlemin ardından 1 gün sonra hasta taburcu olabilmektedir. 15-20 gün ağır işlerden ve cinsel yaşamdan kaçınma önerilir. Özel olarak idrar kaçırma için üretilen tül şeklindeki bandın bölgeye tam anlamıyla yapışması en az 3 hafta sürmektedir. 15 yıldan fazla bir süredir ülkemizde uygulanan TOT ameliyatının uzun dönem sonuçlarının da oldukça başarılı olduğu bilinmektedir. Özellikle stres ve karışık tip idrar kaçırmalarda başarı oranı yüzde 90’lara ulaşmaktadır.

Kapalı laparoskopik cerrahi: Tüm bu yöntemlerden fayda görmeyen, ciddi sarkmaları olan hastalara ise kapalı laparoskopik cerrahiler yapılmaktadır. Yani batın içerisinden girilerek tüm batın organları yerlerine yerleştirilir. Ardından üretranın kenarına yani öksürürken, hapşırırken yaşanılan hareketlenmeyi etkileyen dokulara dikiş atılmaktadır.

Kadınlarda idrar kaçırmaya ilişkin sıkça sorulan sorular

• İdrar kaçırma sorunu neden olur?

İleri yaşlarda tüm vücut dokularının gevşemesi ile beraber, mesaneyi tutan bağlarda da  zayıflama ile birlikte  kendini gösterebilmektedir. Çok doğum yapma, sigara kullanımı, obezite, sağlıksız beslenme gibi risk faktörler varlığında daha erken yaşlarda görülmektedir.

• Stres inkontinans ne demek?

Karın içi basıncını artıran öksürme, hapşırma, ıkınma, ağır kaldırma gibi karın içi basıncı artıran durumlarında meydana gelen idrar kaçırmadır. Sıklıkla mesane ve idrar yolu yani üretra arasındaki açının bozulmasıyla meydana gelen bir kaçırma tipidir. Rahim ve idrar kesesinde sarkmalar idrar kaçırmaya eşlik edebilir.

• İnkontinans ne demek?

İnkontinans genel anlamda idrar kaçırma ya da gaita kaçırma sorunlarına verilen isimdir. İdrar kaçırma sorununa ise üriner inkontinans adı verilmektedir. Kadınlarda ve erkeklerde görülen farklı tipleri bulunmaktadır.

• İdrar kaçırma ilaçları nelerdir?

İdrar kaçırmanın çeşitli tipleri bulunmaktadır. Örneğin sıkışma tipi idrar kaçırma ilaçla tedavi edilebilirken stres tipi idrar kaçırma lazer ya da ameliyat ile tedavi edilir. Doğru tanının konması, hastanın durumuna uygun en doğru tedavinin başlanması için ilk adımdır. İdrar kaçırma ilaçları için tavsiye almak yerine donanımlı bir merkezde üroloji veya ürojinekoloji uzmanına başvurmak gerekmektedir.

Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.