Serebral Palsi Nedir? Serebral Palsi Belirtileri Nelerdir?

“Serebral” kelimesi, beynin motor fonksiyonunu düzenleyen kısmı olan beynin serebrumunu (merkezi sinir sistemi bölümü), “Palsi” ise vücudun belirli bölgelerinde istemli hareketlerin felcini ifade eder. Serebral palsi, hareket, duruş ve koordinasyon gibi motor ve gelişimsel becerileri etkiler. Beyin felci olarak da ifade edilen serebral palsi, yürüyüş, kas tonusu ve hareket koordinasyonu etkiler. Erken çocukluk döneminde ortaya çıkar ve kişiden kişiye değişkenlik gösterir. 

Serebral Palsi Nedir?

Serebral palsi bir tür beyin felci olup, kişinin kaslarını kontrol etme yeteneğini, hareketleri ve duruşu etkileyen bir grup nörolojik bozukluğu tanımlar. Gelişim sürecinde olan beyinde anormal bir durum ortaya çıkması ya da beyin hasarına bağlı olarak ortaya çıkar. Fiziksel sakatlık olan serebral palsi yaşam boyu süren bir rahatsızlıktır.

Beynin kas hareketini kontrol eden bölgelerinde hasar oluştuğunda veya bu bölgelerin olması gerektiği gibi gelişmediğinde meydana gelen serebral palsi erken çocukluk döneminde ortaya çıkar. Serebral palsinin sık görülen belirtileri arasında hareket etme zorluğu, konuşmada güçlük, kontrolsüz hareketler, kas sertliği ve huysuzluk görülür.

Bebeklerde nedensiz bir şekilde çok sık ağlama görülüyorsa, ellerini başparmakları avuç içinde olacak şekilde yumulu tutuyor ve açmıyorsa, kol ve bacak hareketlerinde asimetri varsa mutlaka bir çocuk nöroloji bölümüne başvurmak gerekir.

Serebral Palsi Neden Olur?

Serebral palsi, bebeklik döneminde beynin kas hareketini kontrol eden bölgelerinde hasar oluştuğunda veya bu bölgeler olması gerektiği gibi gelişmediğinde meydana gelir.

Erken doğum, doğum sırasında oksijen eksikliği, kızamık, zika gibi enfeksiyonlar, yenidoğan hipoglisemisi, genetik faktörler doğum öncesi ve doğum sırası nedenleri olarak ayrılırken; kaza yaralanması, beyin felci veya sarılık gibi durumlar da doğum sonrası nedenler olarak gösterilir.

Serebral Palsinin doğum öncesi ve doğum sırası nedenleri şöyledir:

• Erken doğum
• Kızamıkçık, zika gibi merkezi sinir sistemini etkileyen enfeksiyonlar
• Fetal gelişimi etkileyen genetik sorunlar
• Kan akışı veya oksijen yetersizliği
• Yenidoğan hipoglisemisi
• Annede tiroid hastalığı ve iyot eksikliği
• Bebeğin ters gelmesi

Doğum sonrası serebral palsi nedenleri ise şunlardır:

• Kaza sonrası yaralanmalar
• Beyin felci
• Fiziksel istismar
• Enfeksiyon veya kanama
• Sarılık
• Boğulma vakaları

Serebral Palsi Çeşitleri Nelerdir?

Serebral Palsi hastalığında beynin etkilenen bölgesi ve zedelenme derecesine göre her çocuk hastada klinik tablo değişkenlik gösterebilmektedir.

SP hastalarında en sık görülen, tanı koydurucu belirtilerden birisi, kas tonusunun artmasıdır  (spastisite). Etkilenen vücut bölümlerine göre tiplendirilir:

Spastik hemipleji

Hastaların yüzde 33’ünde görülür, sağ veya sol aynı taraf kol ve bacağın birlikte etkilendiği durumdur.

Spastik dipleji

Hastaların yüzde 44’ünde görülen ve iki bacağın ağırlıklı olarak etkilendiği durumdur.

Spastik kuvadripleji

Hastaların yüzde 6‘sında görülen, iki kol ve iki bacak birlikte etkilenmiştir.

Diskinetik

Hastaların yüzde 12’sinde görülür, etkilenen kol ve bacaklar dışında, istem dışı hareketler gözlemlenir.

Serebral Palsi Belirtileri Nelerdir?

Serebral palsinin temel belirtileri, hareket ederken güçlük, koordinasyon kaybı, konuşma zorluğu, kontrolsüz hareketler, kas sertliği ve agresifliktir. Diğer yandan titreme, öğrenme problemleri, görme-işitme kaybı da serebral palsi belirtileri arasında sayılır.

Serebral palsi belirtilerileri şunlardır:

• İstemsiz hareketler
• Denge ve koordinasyon eksikliği
• Emme, çiğneme veya yutma güçlüğü
• Kas sertliği (Spastisite)
• Motor becerisi gelişiminde gecikme
• Konuşma zorluğu (Dizartri)
• Konuşmada problem
• Yürüme sorunu
• Büyüme sürecinin gecikmesi
• Görme ve işitmede kayıp
• Aşırı salya akması
• İdrar kaçırma
• Gastrointestinal problemler

Hareket ve koordinasyon bozukluğu

Kişinin motor becerilerini etkileyen nörolojik bir hastalık olan serebral palsi, beyindeki hasar sonucu kişinin hareket ve koordinasyonunda bozukluk yaratır.

Konuşmada problem

Serebral Palsi hastalığı genellikle beynin konuşmayı kontrol eden dil merkezlerini etkilediği için konuşmada bozulmalar ortaya çıkarır. Hafif serebral palsi vakalarında kişi doğru kelimeleri kullanmakta zorluk yaşayabilir ancak daha ciddi vakalarda çocuğun kendini sözlü olarak ifade etme yeteneği ciddi şekilde bozulur.

Yürüme sorunu

Beyinde meydana gelen hasar sebebiyle hareket kabiliyetinde bozulma ve yürüme sorunları ortaya çıkar.

Kas sertliği

Serebral palsi beyinden gelen mesajların bozulmasına sebep olarak kas gerginliğinin artmasına ve kasların sertleşmesine sebebiyet verir.

Titreme ve kontrolsüz hareketler

Serebral parsiyle birlikte denge ve koordinasyon bozukluğu ortaya çıkar, bu durum da titremeyle birlikte kontrol hareketlerin gelişmesine neden olur.

Büyüme sürecinin gecikmesi

Serebral palsi hastalığına sahip çocuklarda gelişimsel gecikmeler yaşanır çünkü doğum sırasında veya doğumdan hemen sonra beyinde hasar meydana gelir. Olması gereken zaman diliminde gelişim olmazsa bu durum serebral palsi teşhisini kolaylaştırır.

Öğrenme problemi

Serebral palsinin özellikle zihinsel etkileri çocuğun öğrenme sürecini yavaşlatıp engelleyerek yeni bilgiler edinmesini zorlaştırır.

Serebral Palsi Nasıl Teşhis Edilir?

Serebral palsi teşhisi; beklenen zamanda başını dik tutmayan, desteksiz oturmayan, ayakta durması, yürümesi olmayan bebeklerde, öncelikle izleyen, tecrübeli hekimin şüphelenmesi ve yönlendireceği çocuk nöroloji uzmanının muayenesi ve gerekli göreceği tetkiklerin yapılması ile konulur.

Uzman bir hekimin ilk muayenesinde, yürüyüşünden bile serebral palsi tanısı konulabilirse de, beyin gelişiminin 2 yaşına kadar çok hızlı olduğu, hatta 5 yaşına kadar motor gelişimde çok olumlu gelişmelerin olabileceği göz önüne alınarak, tanı koymakta acele edilmemelidir.

Serebral palsi tanısı için yararlanılan bazı görüntüleme testleri de mevcuttur. Görüntüleme taramaları ve manyetik rezonans görüntüleme (MRI) yöntemi serebral palsi tanısında uygulanan testlerdendir.

Serebral Palsi Nasıl Tedavi Edilir?

Serebral palsinin kesin bir tedavisi yoktur ancak belirtileri ve etkileri hafifletilebilir. Olası tedaviler hastalığın şiddeti, belirtileri ve bunların sizi nasıl etkilediği gibi çeşitli faktörlere bağlıdır.

Serebral palsi tedavisi genel olarak şunları içerir:

İlaçlar: Serebral palsi için önerilen ilaçlar, hastalığın neden olduğu nöbetleri, spastisiteyi ve serebral palsinin birçok olumsuz etkisini tedavi etmeyi amaçlar. Bu ilaçlar büyük oranda hastalığın semptomlarına ve etkilerine bağlıdır, dolayısıyla büyük farklılıklar gösterir. Aynı zamanda zihinsel sağlık bozuklukları gibi eşzamanlı olarak ortaya çıkan diğer durumları da tedavi edebilirler.

Ameliyatlar: Serebral palsi hastalığında uygulanan ameliyatlar kas spazmlarını doğrudan azaltmaya yardımcı olmayı veya ilaçları tutarlı bir şekilde iletmek için ilaç pompalarının implantasyonunu içerir.

Fiziksel ve mesleki terapi: Fiziksel ve mesleki terapiler özellikle serebral palsi hastalığına sahip bir kişinin birçok günlük ihtiyaç ve görevle nasıl başa çıkacağını öğrenmesinde ve gelişimden yardımcı olabilir. Aynı zamanda güç ve hareketlilik kazanmasında da etkili bir yöntemdir.

Konuşma terapisi: Serebsal palsili çocukların konuşmada zorluk çektiği bilinir. Konuşma terapisi, konuşma yeteneklerini etkileyen sorunların varlığını tespit edip konuşma becerisini yavaş yavaş kazanma konusunda yardım eder.

Depresyon ve anksiyete tedavisi: Hastalığı yaşayan kişilerde sıklıkla depresyon ve anksiyete belirtileri görülebilir. Uzman bir psikolog ve psikiyatrist eşliğinde bu etkilerin hafifletilmesi amaçlanır.

Sosyal hizmet ve eğitim desteği: Serebral palsi olan çocuklar okulda veya günlük yaşamlarının diğer alanlarında ek desteğe ihtiyaç duyabilirler. Sosyal hizmet uzmanları, eğitim uzmanları ve diğer uzmanlar yardımcı olabilecek destekleyici bakım ve hizmetler sunabilirler.

Serebral Palsi Hakkında Sık Sorulan Sorular

Serebral palsi hastaları ne kadar yaşar?

Genel olarak serebral palsi ile doğan çocukların ortalama 30 ile 70 yıl arasında yaşadığı görülür. En uzun yaşam beklentisine sahip olanlar genellikle daha fazla hareket kabiliyetine ve daha iyi tıbbi bakım yapılan kişilerdir.

Serebral Palsi görülme sıklığı nedir?

Her bin canlı doğumda 2-2.5, her bin prematüre doğumda 100 bebekte SP gelişebilmektedir.

Serebral Palsi tamamen iyileşir mi?

SP tanısı konulan bir hastada, beyinde oluşmuş olan zedelenmeyi tedavi etme imkanı şimdilik bulunmamaktadır. Beyindeki nöron adını verdiğimiz sinir hücrelerinin kendilerini yenilemedikleri bugünkü bilgilerimiz dahilindedir. Ancak, komşu sinir hücrelerinin fonksiyonları üzerine alması (plastisite) olasılığı nedeniyle erken başlanacak olan tedavinin büyük önemi vardır.

Serebral Palsi kök hücre tedavisi ile iyileştirilebilir mi?

Kök hücre tedavileri ile ilgili çalışmalar olmakla birlikte, rutin tedavide yeri bulunmamaktadır. Konuyla ilgili çalışmalar vardır, zaman içinde gelişmeler olabileceği düşünülmektedir.

Serebral palsi anne karnında anlaşılır mı?

Serebral palsi hastalığı anne karnında değil doğum sonrası teşhis edilebilen bir hastalıktır.

Serebral palsi hastaları yürüyebilir mi?

Serebral palsi teşhisi konmuş kişilerin yüzde 70’i yaşıtlarına göre, yardım alarak geç de olsa yürüyebilir.

Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.