Ağız yarası nedir? Nasıl geçer?

Ağız yarası nedir?

Ağız yarası; ağız boşluğundaki bademcik, damak, iç yanak, dil ve diş etlerinde ortaya çıkan oral ülser olarak adlandırılan, yuvarlak ya da oval şeklindeki sarı, gri ve beyaz renkli, kabarcık şeklinde görülen iltihaplı yaralardır. Aftöz ülser veya aftöz stomatit olarak da adlandırılan bu yaraların, çapları genellikle 5 milimetrenin altında ve sayısı da birden fazla olabilmektedir. Çapı daha büyük olan yaraların iyileşme süresi uzun olurken, küçük boyuttaki yaraların iyileşme süresi daha kısadır. Yaralar önce küçük bir kabarcık şeklinde ortaya çıkmakta,  zamanla genişleyerek büyümektedir. Yaralar üzerindeki ağrının seviyesi ise kişiden kişiye değişmektedir.  

Ağız yarası neden olur?

Ağız yaraları bazen mukozaya zarar veren sert ya da tahriş eden yiyeceklerin tüketilmesi nedeniyle oluşurken; çoğu zaman vitamin ve mineral eksikliği, yorgunluk, enfeksiyon kaynaklı bulaşıcı hastalıklar nedeniyle de ortaya çıkmaktadır.

• Ağız yaralarının nedeni arasında geçirilen hastalıklar önemli bir yer tutmaktadır. Çölyak, Behçet hastalığı, HIV ve Herpes enfeksiyonu, el, ayak ve ağız hastalığı gibi sorunlar nedeniyle ortaya çıkabilmektedir.
• Ağız içindeki yaralanmalar sonucunda mukoza zarar görerek ağız yaraları ortaya çıkmaktadır. Uygunsuz bir şekilde yapılan protezler ve diş telleri nedeniyle ağız içinde yaralar oluşmaktadır.
• Vücuttaki B12 vitamini ile demir ve folik asit eksikliği de ağız yaralarının önemli bir sebebidir.
• Genetik nedenler ağız yaralarının nedeni arasındadır.
• Vücuttaki hormonal değişiklikler ağız yaralarına neden olabilmektedir.
• Ağız yaraları aşırı strese bağlı olarak da ortaya çıkabilmektedir.
• Uzun süreli sigara kullanımı ağız içinde yaraların oluşmasına zemin hazırlamaktadır.

Ağız yarasının belirtileri nelerdir?

• Konuşurken ya da yemek yerken hissedilen ağrı, sızlama ve aşırı hassasiyet
• Ağız mukozasında kızarıkların ve kabarcıkların oluşması
• Ağzı yarasının görüntüsü yara etrafından iltihaplanma şeklinde olmaktadır

Ağız yarası nasıl geçer, tedavisi var mı?

Ağız yaralarının tedavi edilebilmesi için uzman doktorun doğru teşhisi koyması gerekir. Hekim ağız içindeki yaranın görüntüsünü inceleyerek muayene eder. Eğer gerekiyorsa ağız içinden kültür alınarak laboratuvara gönderilir. Ayrıca kan testi yapılarak soruna yönelik tedavi başlar. Ağız yarasının altında yatan sorunun belirlenmesi gerekir. Ağız yarasının altında yatan ciddi bir sorun varsa ve hekim gerekli görürse biyopsi de yapılır. Ağız yarası önemsiz bir nedene bağlıysa genelde kendi kendine iyileşme süreci başlar. Küçük çaplı yaraların iyileşmesi 1-2 hafta sürebilir. Daha büyük yaraların iyileşme süresi ise uzun olacaktır. Ağız yaraları için antimikrobik ve analjezik içerikli ağız gargaraları ya da spreyler kullanılır. Tedavi sürecinde yarayı tahriş edecek asit oranı yüksek içecek içilmemeli ve asitli besinler tüketilmemelidir. Bu süre içinde ağız hijyenine dikkat edilmeli, bazı diş macunlarında bulunan sodyum lauril sülfat (SLS) gibi sert kimyasallar yaralarla temas ettirilmemelidir. Bağışıklık sistemini üst düzeyde tutacak doğru ve dengeli beslenme ile aktivite de ağız yaralarının oluşmasını engelleyen etkenler arasındadır.

Ağız yarası hakkında sık sorulan sorular 

Ağız yarasının çeşitleri nelerdir?

Aftlar: Ağız içinde ortaya çıkan bu yaraların dengi beyazdır. Ağız içinde ortaya çıkan yara olduğunda ilk akla gelen aftlardır. 

Pamukçuklar: Mantarlara bağlı olarak oluşan pamukçuklar bir ağız yarası çeşididir.

Lökoplaki: Uygun olarak yapılmayan diş protezleri ile diş telleri, uzun süreli sigara kullanımı lökoplakiye neden olmaktadır. Ağız içindeki beyaz lekeler veya plaklar şeklindeki yaralar çok ağrılı değildir. 

Ağız yaralarına ne iyi gelir?

Ağız yarasının olduğu bölgeyi tahrişten korumak için sıcak içeceklerden ve baharatlı yiyeceklerden uzak durulmalıdır.

Karbonat: Ağız yaralarını iyileştirici özelliği uzun süredir bilinen karbonat, evde uygulanabilecek kolay bir tedavi yöntemidir. Çay kaşığına konulduktan sonra az miktarda su ile karıştırılarak günde 1-3 defa ağızda gargara yapılabilir. Antibakteriyel özelliği sayesinde ağız yaralarının iyileşmesini hızlandıran karbonatın herhangi bir zararı da yoktur.

Tuzlu su: Bir çay bardağı suyun içerisine 1-2 tatlı kaşığı tuz eklenerek karıştırılır. Tuz eridikten sonra uygulanacak gargara, ağız içini temizleyerek bakteri oluşumunu engellemektedir. Tuzun yaraları iyileştirme özelliği de bulunmaktadır. Her ne kadar tuzlu su acıya neden olsa da zararı olmayan bir yöntemdir.

Papatya ve ada çayı: Ağız yaralarının tedavisinde kullanılan etkili bir yöntemdir. Ada çayı ya da papatya çağının iyileştirici etkisinin yanı sıra enfeksiyonlara karşı kullanıldığı da bilinmektedir. Bu bitkiler ile kaynatılarak elde edilen karışım soğuduktan sonra günde 1-2 defa içildiğinde ağız yaralarının azaldığı görülebilmektedir. Özellikle çayın ağızda bekletilmesi etkili olacaktır. 

Aloe vera: Bitkinin içinden çıkan jelden bir miktar ağız yarasının üzerine sürülmesi, iyileşme sürecini hızlandırabilmektedir. Ağrıyı azalttığı bilinen jelin yenileyici etkisi de bulunmaktadır.

Ağız yarası sürekli tekrarlıyorsa ne yapılmalı?

Ağız yaraları, sürekli tekrarlıyorsa ve iyileşme süresi 3 haftadan uzun sürüyorsa uzman bir hekime başvurulması gerekir.

Ağız yarası neyin belirtisidir?

Ağız yaraları çoğu zaman ağrıya neden olur ancak çoğu yara ciddi bir sorunun göstergesi değildir. Kendiliğinden geçen bu yaralar vitamin ve mineral eksikliği ile bağışıklık sisteminin zayıflaması sonucu oluşabilmektedir. Ancak bazı yaralar süresi ve görüntüsü itibariyle ülseratif kolit,  Crohn hastalığı, reaktif artrit, Behçet hastalığı ve üveit gibi sorunlarla bağlantılı olarak ortaya çıkabilir.

Ağız yarası neden çıkar?

Ağız yaralarının oluşumunda ağız boşluğu hijyenine dikkat edilmesi önemlidir. Ağız içinde ve özellikle de dil üzerindeki besin artıkları, mikroorganizmaların çoğalmasına neden olabilir. Mikroorganizmalar, yaraların oluşmasına zemin hazırlamaktadır.

Ağız yarası olan çocuklarda ne yapılmalı?

Çocuklarda bağışıklık sisteminin zayıflaması ve enfeksiyon kaynaklı hastalıklar ağız yaralarına neden olabilmektedir. Bağışıklık sisteminin zayıflaması ve beslenme kaynaklı yetersizlikler ağız yaralarına yol açmaktadır. Çocuklardaki ağız yaralarının tedavisi için altta yatan sebep bulunmalıdır. Nedene bağlı olarak yürütülecek tedaviyle ağız yaraları tedavi edilebilir. Ayrıca çocuklarda eksik olan vitamin ve mineraller ile ilgili takviyeler yapılarak da ağız yaralarının oluşması engellenmelidir.   

Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.