Çarpık ayak (Pes Ekinovarus) Nedir? Belirtileri ve Tedavisi

Çarpık Ayak Nedir?

Çarpık ayak, tek ayakta ya da her iki ayakta şekil ve fonksiyon bozuklukları görülen doğumsal bir hastalıktır. Ayaklar olması gereken pozisyondan daha farklı olur ve bilekten itibaren içe ya da aşağı doğru döner. Böylelikle ayak tabanındaki kavis de artmış olur. Ayağın dönme şiddeti ise değişkenlik gösterir. Bazı durumlarda bozukluğun şiddeti çok büyüktür ve ayak sanki baş aşağı durur gibi olabilir. Topuk ve parmaklar öne doğru kıvrılabilir. Çarpık ayak sendromu bir tür kas-iskelet deformitesi olarak kabul edilir.

Çarpık Ayak (Pes Ekinovarus) Çeşitleri Nelerdir?

Hastalığın sınıflandırılması ayakta görülen bükülmenin şiddetine göre yapılır. En sık görülen pes ekinovarus çeşidi ayak parmaklarının ayak tabanına, ayağın ise aşağı ve içe kıvrıldığı durumdur. Bu şekilde doğan bebeklerin çoğunda farklı bir anomali görülmezken hastalıktan etkilenen yalnızca ayaklar olur. 

En sık görülen formunun yanı sıra ayak bileğinin bacağın ön yüzüne yaklaştığı durumlar da görülebilir. Ayak yapısında ve bileklerde görülen kalıcı anomaliklerin birçoğu pes ekinovarus ile ilişkilendirilebilir. Doğru teşhis için uzman bir doktorun kontrol etmesi ise son derece önemlidir. Zira bu hastalığın şiddeti;

• Pes ekinovarus hastalığına eşlik eden başka bir anomalik olup olmamasına,
• Bükülmenin sertliğine,
• Her iki ayakta da görülüp görülmemesine bağlı olarak değişkenlik gösterir ve buna uzman doktor yaptığı tetkikler sonucu karar verebilir.

Çarpık Ayak (Pes Ekinovarus) Neden Olur?

Çarpık ayak, hamilelik döneminde anne karnındaki bebek, kemik ve damarlardaki anormal gelişimden kaynaklı olarak ortaya çıkar. Normal bir hamilelik sürecinde fetüsün bacakları ve ayakları 4.aydan itibaren gelişmeye başlar. 20.aydan itibaren sonra ise genellikle ayaklar ideal pozisyonuna kavuşarak dışa dönmeye başlar ve 28. haftada doğal halini alır. Doğuştan çarpık ayak hastalığına sahip bir fetüste ise ayakların doğal halinden söz etmek mümkün değildir. Bu rahatsızlıkta ayakların birinin ya da ikisinin birden içe dönük olduğu saptanır.

Çarpık ayak hastalığı için net bir sebep henüz söylenemez. Yapılan araştırmalar bu hastalığın kalıtımsal olabileceği yönünde ilerler. Yapılan araştırmalar doğrultusunda bu hastalığa dair özelliklerin bir kısmı şunlardır:

• Tek yumurta ikizleri üzerinde yapılan araştırmalarda üçte bir oranında her iki bebekte de çarpık ayak görülmüştür.
• Amniyon sıvısının az olması, gebelikte bebeğe bulaşabilen Zika virüsü ve gebelik esnasında annenin sigara ya da alkol kullanması hastalığın görülme riskini artırır.
• Çarpık ayak hastalığı erkeklerde kadınlara oranlara 2 kattan fazla görülür.
• Trizomi 18 gibi kromozoma bağlı bozukluklar pes ekinovarus için risk teşkil eder.

Çarpık Ayak (Pes Ekinovarus) Belirtileri Nelerdir?

Çarpık ayak hastalığı belirtileri, ayakların içe dönük olması, ayak bileğinin aşağı doğru bir görüntüye sahip olmasıdır. Anne karnında oluşan çarpık ayak hastalığı doğumdan hemen sonra belli olur. Zorluklar, bebek ayağa kalktığı zaman kendini gösterir. Çarpık ayak belirtileri şöyle sıralanır:

• Çarpık ayak oluşan bacağın diğerine oranla daha kısa olması
• Ayak tabanında oluşan kırışık görüntü
• Baldırda yer alan kasların zayıf olması
• Ayak bileklerinde oluşan sertlik ve hareket kısıtlığı
• Ayağın iç bölümünde çukur meydana gelmesi

Pes ekinovarus rahatsızlığını anne karnında da tespit etmek mümkündür. Hamileliğin 18.-21. haftaları arasında yapılan ultrason ile bebeğin ayak gelişimini incelemek ve sonrasında bir kanıya varmak hastalığın teşhisi için önemlidir. Doğuştan gelen bu hastalık yanında farklı anomaliklere de neden olabilir. Kalça çıkığı ve spina bifida diğer anomaliklerden bazılarıdır. 

Çarpık Ayak (Pes Ekinovarus) Tanısı Nasıl Konulur?

Çarpık ayak tanısını koymak için gebelikte ultrason yaptırmak yeterli olabileceği gibi bazı durumlarda doğumdan hemen sonra da fark edilebilir. Çarpık ayak sendromuna sahip bir bebeğin ayakları tipik bir görüntüye sahiptir. Pediatrik ortopedistler tarafından gerçekleştirilen muayene sonrasında hastalığın net tanısı konulur ve hastalığın derecesi ölçülür. 

Pes ekinovarus hastalığına benzer belirtiler ortaya koyan farklı anormalikler de bulunur. Bu yüzden hastalığın doğru teşhisi için uzman bir doktor muayenesi şarttır. Doğum sırasında travma veya rahim içi sıkışma sonrası da ayaklarda bükülmeler görülebilir. Travma ya da sıkışma nedeniyle oluşan bükülmelerin tedavisi doktor tarafından kısa sürede yapılabilirken pes ekinovarus için böyle böyle kısa süren bir tedaviden söz edilemez.

Çarpık Ayak (Pes Ekinovarus) Nasıl Tedavi Edilir?

Çarpık ayak tedavisi doğumdan hemen sonra başlanmalıdır. Ponseti yöntemi bu tedavide doktorlar tarafından uygulanır ve bebeğin ayağı her hafta alçıya alınır. Ayak parmaklarından başlayarak diz üstüne kadar olan bölüm alçıya alınır ve oluşan deformenin giderilmesi amaçlanır. Her hafta alçının pozisyonu değiştirilir ve ayak duruşunda aşamalı olarak düzelme sağlanır.

Bu süre yaklaşık 2 ay sürse de hastalığın şiddetine bağlı olarak alçı süresi değişkenlik gösterebilir. Son müdahalede ise topuk yüksekliği üzerinde çalışılır. Tedavi bittikten sonra bebek 2 yaşına kadar ponseti cihazı taşımalıdır ve doktorun uygun gördüğü zamana kadar düzenli olarak kontrollerine gitmelidir. Erken teşhis yapıldığı takdirde bebeklerde iyileşme olasılığı oldukça yüksektir. 

Yetişkinlerde çarpık ayak tedavisi ise genellikle Tomofix yöntemi ile veya çarpık ayak ameliyatı ile yapılır. Bebeklik dönemine göre nispeten daha zor olan yetişkinlik dönemi tedavisinde uzman doktorun önerileri doğrultusunda tedavi süreci başlatılır.

Çarpık Ayak (Pes Ekinovarus) Tedavisinden Sonra Nelere Dikkat Edilmelidir?

Tedavi sonrasında doktor kontrollerini aksatmamak oldukça önemlidir. Eğer tedavi sonrası riskli bir durum söz konusu olursa doktor, kontroller esnasında bunu fark eder ve geç kalmadan müdahale edebilir. Ayrıca tedavi sonrasında bebeğin kullanması gereken cihaz doktor söyleyene kadar çıkartılmamalıdır. Hastalığın tekrarlama riskine karşın bir süre özel ekipmanlar kullanılması gerekebilir.

Çarpık Ayak (Pes Ekinovarus) Hakkında Sıkça Sorulan Sorular 

Çarpık Ayak (Pes Ekinovarus) tedavisi ne kadar sürer?

Bebeklerde görülen pes ekinovarus hastalığının tedavisi hastalığın şiddetine ve erken teşhise göre farklı sürelerde yapılabilir. Genellikle 3 ay civarında süren bir tedavi ve tedavi sonrası bakımlar sonucunda hastalığın tedavi edilebildiğini söylemek mümkündür. 3-4 yaşına gelindiğinde hastalığın düzelmesi doğru tedavi ve bakımla mümkün hale gelir.

Çarpık ayak cerrahisi sonrası ne kadar süre hastanede kalınır?

Tedavi için ameliyat uygulaması yapıldığı takdirde hastanın ne kadar süre hastanede bekleyeceği sağlık durumuna bağlı olarak değişir.

Tedavi sonrası tekrarlama riski nedir?

Pes ekinovarus tedavisi yapıldıktan sonra doktorun önerileri doğrultusunda tedavi sonrası süreç iyi yönetilemezse hastalığın tekrarlama riski olabilir.

Doğuştan gelen çarpık ayak (Pes Ekinovarus) tedavisinde hangi yöntemler tercih edilir?

Tedavide genellikle ponseti yöntemi tercih edilir.

Çarpık ayak düzelir mi?

Erken teşhis ve doğru tedavi süreci ile bu sendrom düzeltilebilir.

Çarpık ayak genetik mi?

Hastalığın nedeni tam olarak belirlenememekle birlikte genetik faktörler de etkili olabilir.

Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.