Pek çok kişi özellikle yemek yedikten sonra besinlerin gaz yaptığını söyleyerek gazlı içeceklere yönelir. Üst sindirim sisteminde görülen midede huzursuzluk, şişkinlik, artmış bağırsak ya da ağız gazı gibi yakınmalar, bulantı gibi şikayetler fonksiyonel hazımsızlığa işaret ediyor olabilir. Kapsamlı bir muayene ve yaşam tarzı değişiklikleriyle yemek sonrası yaşanan hazımsızlık probleminin önüne geçilebilir. Hazımsızlık şikayetlerinin nedenleri arasında ciddi hastalıklar da bulunabilmektedir. Memorial Şişli Hastanesi Gastroenteoroloji Bölümü’nden Uz. Dr. Koray Tuncer, hazımsızlık hakkında bilgi verdi.
Hazımsızlık nedir?
Hazımsızlık üst karın bölgesinde ortaya çıkan bir rahatsızlıktır. Hazımsızlık, belirli bir hastalıktan ziyade, yemek yemeye başladıktan hemen sonra karın ağrısı ve tokluk hissi gibi belirli semptomları içermektedir. Oldukça yaygın bir sorun olan hazımsızlık, her birey tarafından farklı şekilde deneyimlenebilir. Hazımsızlık belirtileri ara sıra veya her gün hissedilebilmektedir. Şikayetler devam ettiği takdirde mutlaka uzman yardımı alınmalıdır. Vücutta organik bir bozukluğun olmadığı sadece işlevsel sorunların yol açtığı rahatsızlıklara “dispepsi” yani fonksiyonel hazımsızlık denilmektedir. Hastaların gastroenteoroloji uzmanlarına başvurmasına sebep olan fonksiyonel hazımsızlıkta en sık dile getirdikleri yakınmalar; yemek sonrası olan dolgunluk, şişkinlik hissi ve bulantıdır. Kadınlarda erkeklere oranla daha fazla görülen bu sorun, en çok mide işaret edilerek ifade edilir. Gastroenteroloji polikliniklerinde en sık karşılaşılan hasta grubu fonksiyonel hazımsızlık hastalarıdır. Fonksiyonel hazımsızlık, gastroenteroloji polikliniğine başvuranların yüzde 40-60´nda görülen bir yakınmadır.
Hazımsızlık belirtileri nelerdir?
- Yemek sırasında erken tokluk. Kişi yemeğini bitirmemesine rağmen yoğun bir tokluk hissedebilir
- Yemekten sonra rahatsız edici dolgunluk. Dolgunluk hissi olması gerekenden daha uzun sürer.
- Üst karın bölgesinde rahatsızlık. Göğüs kemiğinin altı ile göbek deliği arasındaki bölgede hafif ya da şiddetli bir ağrı hissedilebilir
- Üst karın bölgesinde yanma. Göğüs kemiğinin altı ile göbek deliği arasında rahatsız edici bir sıcaklık veya yanma hissi duyulabilir.
- Üst karın bölgesinde şişkinlik. Karnın üst kısmında rahatsız edici bir gerginlik hissedilebilir.
- Mide bulantısı. Bulantıya kusma isteği eşlik edebilir. Bununla birlikte kişide geğirme ve kusma görülebilir.
- Nadiren de olsa mide ekşimesi ortaya çıkabilir. Bu tablo yemek yerken veya sonrasında göğsün ortasında boyna ve sırta yayılabilen ağrı ya da yanma hissidir.
Hazımsızlığın nedenleri nelerdir?
Hazımsızlığın pek çok nedeni olabilir. Hazımsızlık sorununa alışık olunmayan besinler, içecekler, ilaçlar da yol açabilir. Basit beslenme düzenlemeleri ve yaşam tarzı değişiklikleri ile hazımsızlık kontrol altına alınabilir. Hazımsızlığın yaygın nedenleri şunlardır:
- Aşırı yeme veya çok hızlı yeme
- Yağlı veya baharatlı yiyecekler
- Çok fazla kafeinli içecek ve alkol tüketmek
- Düzenli ve fazlaca çikolata yemek
- Süt ve süt ürünleri
- Sigara
- Stres
- Bazı antibiyotikler, ağrı kesiciler ve demir takviyeleri
Kişi gün içinde yediklerini ve şikayetlerini bir kenara kaydetmelidir. Hangi besinler tüketildiğinde, hazımsızlık ve şişkinlik hissi yaşandığı bu şekilde tespit edilebilir. Buna göre beslenme konusunda bazı değişikliklerle hazımsızlık sorunu çözülebilir.
Bazen hazımsızlığa şu sağlık problemleri yol açabilmektedir:
- Mide iltihabı (gastrit)
- Kabızlık
- Mide kanseri
- Peptik ülserler
- Çölyak hastalığı
- Safra taşları
- Kabızlık
- Pankreas iltihabı (pankreatit)
- Bağırsak tıkanıklığı
- Bağırsakta kan akışının azalması (bağırsak iskemisi)
- Diyabet (şeker hastalığı)
- Tiroid hastalığı
- Gebelik
Bununla birlikte irritabl barsak sendromu ile ilişkili, fonksiyonel veya ülser olmayan dispepsi olarak bilinen tablo da hazımsızlığın çok yaygın bir nedenidir.
Hazımsızlık tanısı nasıl konulur?
Hafif hazımsızlık şikayetleri geçici olabilir ve kişi beslenme düzenine dikkat ederek yakınmaların geçmesini bekleyebilir. Ancak belirtiler ile sık karşılaşıyorsa ve bu durum iki haftadan uzun sürdüyse mutlaka uzman yardımı almalıdır. Fonksiyonel hazımsızlıkta hastalar genellikle yedikleri gıdaları sindirememekten bahseder. Bir kişiye fonksiyonel hazımsızlık teşhisi konulması için hastanın ayrıntılı öyküsü alınır. Daha önce yapılan tetkikler incelenir. Hali hazırda kullandığı ilaçlara ve onların etkilerine bakılır. Sonrasında ayrıntılı bir fiziki muayene yapılır ve yeni tetkikler planlanır. Endoskopi, kolonoskopi, MR gibi yöntemlere başvuruabilir. Eğer bu tetkiklerde görülen midede yara, helikobakter gibi organik bir sebep yoksa kişiye fonksiyonel hazımsızlık teşhisi konulur.
Hazımsızlık belirtilerine bu durumlar da eşlik ediyorsa vakit kaybedilmeden doktora başvurulmalıdır.
- İstenmeyen kilo kaybı veya iştah kaybı
- Yutma güçlüğü
- Kanlı ve tekrarlayıcı kusmalar
- Gittikçe kötüleşen yutma sorunu
- Yorgunluk ve halsizlik
- Çene, boyun veya kola yayılan nefes darlığı
- Terleme veya göğüs ağrısı
- Eforla veya stresle göğüs ağrısı
Hazımsızlık tedavisi nasıldır?
Hazımsızlık genellikle ciddi komplikasyonlara yol açmamakla birlikte kişinin yaşam kalitesini düşürebilmektedir. Kişi doğru zamanda uzman yardımı alarak ve beslenme – egzersiz planını uzman kontrolünde düzenleyerek bu şikayetlerden kurtulabilir. Hazımsızlık probleminin altında farklı hastalıklar yatıyorsa mutlaka bu rahatsızlıkların tedavisine yönelik uygulamalar yapılmalıdır.
Sakız hazımsızlığı giderir mi?
Sakızın mideye iyi geldiğine dair toplumda yanlış bir inanış vardır. Sakız hava yutmayı kolaylaştırdığı için gaz ve şişkinlik şikayeti olanların daha çok dikkat etmesi gerekmektedir. Sakız, reflüsü olanlarda tükürük sıvısını artırarak yemek borusunun yıkanmasına yardım ettiği için reflü yönündeki şikayetlerde faydalı olabilmektedir.
Hazımsızlığa yol açan başka besinler var mı?
Genel anlamda süt ve süt ürünleri, baklagiller, bulgur, yulaf, kepekli besinler, lahana, mısır, muz, elma, portakal gibi besinler hazımsızlık yakınması yapabilmektedir.
Hazımsızlığa karşı yaşam tarzı neden değiştirilmelidir?
Hazımsızlık yaşayan kişilerin büyük bir kısmının öyküsü sorgulandığında, çok hızlı yemek yedikleri gözlenmektedir. Hızlı yemek yiyen kişiler hava yutması sebebiyle şişkinlik yaşayabilir. Bu tip hastalar, sigara içiyorsa sigarayı bırakmaları önerilebilir. Fonksiyonel hazımsızlık yaşayan hastalar, yaşam tarzlarını değiştirdiklerinde sorunları çözülebilmektedir.
Hazımsızlığa ne iyi gelir?
- Lokmalar iyice çiğnenmelidir
- Hızlı yemek yenmesi önlenmelidir.
- Besinlerin durumuna göre az tüketilmelidir
- Kahve gibi kafein içeren ürünler azaltılmalıdır
- Yağ tüketimi sınırlandırılmalıdır
- Asitli içeceklerden, alkolden uzak durulmalıdır.
Güncelleme Tarihi : 28 Mart 2024
Yayınlanma Tarihi: 2 Eylül 2021
